Kalqete Poolisese dirra sa`ino. Baxxinohunni, laayinkiha kalqete ola harunse ikkonoomete birxichira ofoltino. Ola ikkonoomete lopho widira sa`nanni buusa assidhe noose jirote deerra soorra, miiliyoone ikkanno manni lubbo shiino oli ledo amadame su`mise ka’’anni hosanno. Barra baala kaayinsannise. Konne calla ikkikkinni babbaxxitino tunconni urde kaayyote widira soorrite horonsi`ratenni xa noo deerra iillitino gobbati, Ameeriku.
1776 awurropu kiironni tenne kalqe dagge karsantinoti Ameeriku, tino jirote lophose uytino kaayyo horoonsidhe wole gobbuwa lophotenni badhera higa mitte kaayyo assidhe kalqe gashshatenna qorqorate injinonsa daafo kuneeti “Kalqe hiitto iikkite ane hoowi gobbaanni ikkite hee`ra dandiitanno” yaatenni ani callu gashsheemma yite hasidhuha diiganni, gotti yiiha haxo hiiqqitanni, lophanni nooha badhera qoltanni techo barrira iillitino.
Baxxinohunni, 1990 aropu kiiro qooxeessira “Sooveeti Mittimma diigantu” yini yannanni kaayisse Ruusiyu lopho Hanafi muli yanna geeshsha mittu ise Ameerika taalannohu nooseikkiha kalqe yemakko basu godo`litanno gede assitino.
Ameeriku aana afoosi fanannohura Waashingitenni Diisi wido uynanni qorichi “Dimokiraasete aana iillinshoonni jaddooti” yinanni. Ameeriku gobba, wole ninke gobba ledo dannunni aggurranna mittu qooxeesira xaaddannoikki gobba taaysse eatenni gobba diiga mittoreno di-lawannose. Maayra ikkatta yee hanqannoha agurinna adawa ikke yee seejjannohu geerchuno dinose. Gobba diiggu gedensaanni wirro qoltine gatamartinanni gede kaa`lo asso`ne yaatenni hellee giiranno coy umisi wole dhibba ikkanna, buxicho gobba ikka umisi qarra ikkino daafira maayye yine kaa`lo adhara angasi diriirsannohu haammataho. Rosino galashshi…. Yinanni gede konne Itophiyu aana baysiisate bashshonni kaaysse xaa geeshsha hasidhanno.
Tiraampi geegisinni gedenanni Baaydeni biiloonyu widira daa harunse Ingilizete Xaphoomu Ministirichi Boorisi Jonseni, “Ameeriku kalqete baalaho dimokiraasete uurritino gobbaati” yee la`misiranoti dureette gobbaati, Ruusiyu Puutiini kaayinni “Sa`ino faashiineeti, bututino amuraate harisanno gobba umiseta gobbaydi hajo poolise Kalqete gobbaydi hajo poolise assate wo`naaltanno gowwa Ameerikaati, doorhsa harunse Ameeriku Amaalete mine kalaqamino canco (Tiraampi irkisaano) nna cancunni suffe kalaqantinoti poletiku baashe lainnohunni gobbaydi hajo biironsa widoonni “Ameeriku doorshu amuraati yannara kuni assooti sa`ino faashineeti.
Yannoomitte dimokiraasete safaraancho di-wonshanno; konni kaeehunni haammata sorora kaayyo kalaqanno; Ameeriku miidiyubbano polotiku sharro uduunnicho ikkitino” yite ise daafira caacce guddinota coydhannori kalqete poolisese USA “Yarashshote” yite heddanno gobbuwa aana xaa geeshsha xiiwo assa di-agurtino.
Veenzuweelu Mootumma uytino xawishshi garinni “Xa Ameerikaho iillino qarri wole gobbuwa mereero gibbo kalaqate fushidhino poolise gedee qarri umise aanano kalaqaminose” yite saaysino sokka; hattono Iraanete Pirezidaantichi Haseni Rohani “Xa Ameeriku gobbara iillino canci Galichimi (mi’iraabaawuyaanete) dimokiraase mageeshshi geeshsha ubbinota leellishanno. Daga`ya yaanno massagaanchi umisi gobba aana danchu su`mira diqqillo buurino” yiino. Zumbaawete Pirezidaantichi Imersen Minangawa Tiwuterete qoolisira borreessino hedonni, “Sai diro Pirezidaanti Tiraampi, Zimbaawete dimokiraasete harinsho lowota huluullisannoe yee xawise, gobbanke aana hallo hiiqqitanno ikkonoomete agawo tuginonke. Doorshu aana kalaqamino coyee Ameeriku ani dimokiraasete xawaqaho yite wole gobba aana agawa tuga di-dandiitanno” yee Ameeriku dimokiraasenna mannihimmate qoosso amadooshshi qarru nooha ikkinota buuxisiisino.
Ameeriku gobbuwate mereero eate; gibburo gaance kalaqate; hakkiinni billaalisate ille fushshitinoti togoo gobba dimokiraasete widoonni umise horora yite ise olooqqe woleho qubbicho wirsitanno gobba dino. Wole gobba ayimmanna wolanbinati mereero ea Ameerikaho bareendete hajooti. Mannu qoossora yitanno; giddora e`u
gedensaanni basu yemakkolla godo`late hasidhu gede raatesitanno. Techo Itophiyu aana xiiwo assitanni afantannohu, alamurchu gede ittara illacha assite no. (Fiixa`ya hanni deamme) yaa hasiissanno. Mootummatenni hanaffe mootummate bissa ikkitinoikkirino mitte huuronni “Gobbaydi diina shorrate daga miteenni uurra hasiissannosi!!“ ”Ola THNG olantanni qassanni nooha lawoonke`ne; Ameeriku qasanni noonke daafira mitticho gobbasi Itophiya baalisi agadho!!” yaatenni saaysanni noo sokka konni garinni huwata hasiissanno.
Ameeriku kaaliiqinni araarama hasiissannose. Cubbose gatona yaannose gede baalunku kaaliiqi widira huucinonsa. Konnira korkaatubba haammata ikkitino daafira baalu coyinni barru baala, saatetenna xiqqeesu kiironni duudhe loossanni noo loosi baxxannose gobbuwa ajishatenni diinu bati`rannose woy allagichu hee`rara hasi`ratenniiti.
Anfummonte gede, gadachitunkerono Itophiyu Ameeriku baxxilaanchooti. Ikkirono, lowo diri xaadooshshi noose gobbuwaati. Darge Ameeriku di-hasiissinanninke yite USA embaase cuffe 24 saate giddo fulle yiturono wirro xaadooshshe kalanqe xaa geeshsha miteenni hee`noommo.
Ameerikunna ninke miteenni hee`no; ninke Ameerikaho dancha looso loonso, ise kaayinni hashshe sooda geeshsha, soode hashsha geeshsha ninkera bale uma di-agurtino. Xa assitanni noo loososenna xagarrose”Itophiya diigate mixidhe, sioolete giddora ea hasiissurono e`neemmo” yite cancishaano gaamo irkisse assitanni noo bainchu loosisenni roorenkanni albi Xaphoomu Ministirichi Fiqire Silaasse “Inyanna Abiyootu” yaanno maxaafira la”a dandiinanni. Konnira, konni ale baincho looso loosanna diina batisi`rate ka`a may no? Kaaliiqi Ameerika gatona yoonsa wodaninni yino. Ninke uminkeha woleho saayinse di-uyneemmo; Woluhano di-hasi`neemmo. Ninke insara gatona yaate ka`a bunshe di-hendeemmo. Veetinaami gobba shollishshu gede ninkewa dagguro nafa di-shollinsheemmo.
Xaphoomunni, ninke Itophiyu dagaati ikkinninna Ameeriku daga di-ikkinoommo. Itophiyu aana haariimo dino. Itophiyu aana ka`anno diinna qeelle gobbanke keere fushshinoommoti boo`nisiissannoti dhagge noonke dagaati. Ikkinohura, Ameeriku Mootumma ikkito Awuroppu ninke wido ikkito ikka hooggo wolanbinatinke aana di-yekkeerameemmo dagaati. Hananfoommo doogonni ha`ne jeeffinse qeellenke buuxisiinseemmo.
Bakkalcho Woxawaajje 6 , 2013
