Maatete jireenyi mixo qarunni sagalete wowenni umose dandiitino Itophiya kalaqate. Baxxinohunni qansootu saadate laalchinna malawu barru barrunku hurbaatinsa giddo afamanno gede assatenni qansootu taaltino sagale afidhanno gede dandiissiisate.
Birra 23,2015M.D Arbamincete quchumira Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed (Dr) faajje asseenna hananfoonniti maatete jireenyi mixo baxxinohunni saadate laalchinna malawu la’minyu sagale ikkitukkinni mannu barru barrunku hurbaati giddo afantanno sagalla assate.
Itophiyu noose jiro garunni horonsidhuro saadate laalchi sagalla naaxxillunnire ikkitukkinni barru barrunku hurbaatinke giddo hoongannikki qaamatto assa dandiinanniti addaho.
Konni albaanni handaaraho hasiisanno illacha tuga hoogatenni afira hasiissanno horo afi’nikkinni keeshshinoonniha ikkanna sa’u sase dirra kawa Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed (Dr) hanafonni handaaru illacha afi’rinno. Konninni, harunsite gobbate baalante qarqartora qansootu wole yannanni aleenni gibirinnunna saadate laalchira illacha tugge loossanni afantanno. Konninni, batinye soorro dagginota la’’a dandiinoonni.
Hattono gibrinnu baadiyyenniha calla assine hedate huwanyoote soorra dandiinoonni. Kunino, quchumu girbinna yine hananfoonnihu qansootu heeshsho aana umisi kaa’lo assinotino tenne yannara la’noommo gumaati.
Tini mixo sagalete wowe buuxisiisatenni aleenni miinjunni bayirreenyase ayirrisiisidhino gobba kalaqate illachishshinota ikkasenni massagaanono ikkito loosidhe galtino daga tenne huwatte loossanno gede techo sasu diri albaanni Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed (Dr) mixo faajje assi yannara coyi’rinoti qaangannite.
Baxxinohunni ado, malawo, maalanna quuphe labbeemmere saadate laalcho lendanna gati muronna gummate laalo dikkote aana shotunni batisanna dikko ga’labbi yaa batinyootu ammanaatinkanni.
Saga’late amanyooti ogeeyye kultanno garinni; taaltino sagale saga’la laashshaancho ilama kalaqate qeechise luphiima ikkinota buuxissanno. Kunino qaaqquullu anjensanni hanaffe adonna quuphe labbeemme sagalla barru barrunkunni horonsidhanno gede assa bilchaatanna surrensara bowirsate kaa’litannonsa. Roso hegersate, kalaqote loossanni ikkadda ikkitanno gede kaa’litannonsa. Qinaabbino hedo, xeertise hedanna danchummatenni wo’mitino ilama batidhanno gede assitanno. Xaphoomunni muuxatenna quuxate qarra ittissanno.
Ikkinohura Itophiyu saadate jiro latishshi ledo sumuu yitinnota diilallote gade, diidu ce’’attora injiino qooxeessa, maalu, quuphu, gati muronna gummate laalo batinse laashshate dandiisannohu injiino kalaqami noose gobba ikkiturono tenne jiro latinse sagalete wowe assatenni gobbaanni dikko fushshine horonsirate widoonni xaano luphiima laanfe no.
Konnira xawishsha ikkannore kayisa dandiineemmo; gobbate gede maatete jireenya buuxisate mixo amande ka’ni woyte handaaru sagalete wowe buuxisatenni ledote laashshate dhuka ledatenna dikko ga’labbisateno umisi qeecha fulanno yine hedatenniiti. Korkaatuno handaaraho illacha tunge loonsanni woyte umihunni laashshate dhuki lexxanno; konninnino dikkote aana laalchu anje gatisa dandiinanni. Laalchu shiqisho anje hoogguro qole qansootu hasi’rino coye doodhe hidhate kaayyo afi’ranno. Laalchu wo’me shiqanno woyte dikko ga’labbi yaate kaayyo hala’ladote.
Garanko; konne amuraate hananfi yannara baalunku qansooti baadiyyenna quchuma yite baddukkinni maatete jireenya buuxisate gatensa e’’atenni leellishshino kakkaooshshi maala’lishanno. Dikkote waagino dirrate akata leellishonkanni. Muli yanna kawa kayinni barru barrunkunni laalchu aana leeltannoti waagu lexxo maatete jireenyi amuraati mixo gufissannoha labbanno.
Baxxinohunni, maatete jireenya buuxisanno yinoonni sagalete laalchi aana kalaqantinoti waagu lexxo qansootu heeshsho yaaddote giddo tugganni afantanno. Dikkote waagi konni garinni sufannoha ikkiro qansootu taaltino sagale barru barrunkunni afidhara agurreenna hude gargadhano gadadissara dandiitanno yitanno yaaddo kalaqqanni no.
Konni aleenni xaggeeffachishanno coyi hee’riro; maatete jireenya buuxisiisate illacha tunge loonsanni hee’noonniri saadate laalchinna gati mu’ro dikkote waagi daga hurbaaxxite galate hexxo mursiissanni afantanno. Laashshate bikka halashshini bikkinni dikko ga’labbi yaa hasiissannase barru barrunkunni sagalete laalchi aana waagu lexxo kalaqantanno gede assino kora buuxa hasiissanno. Handaaru massagaanono dikko ga’labbisatenna hendoonni garinni sagalete wowe buuxisate mala kalaqa hasiissanno.
Maatete jireenyi amuraate guma gansiisate baxxinohunni handaaru massagaano dagoomu ledo qinaabbe loosate yawo noonsa.
Itophiyu haaqe labbannore batinye gobboomu pirojektuwa loosse leellishshinohu qansootise halantino cigilenni ikkinoti xawoho. Konni garinni sagaletenni umo dandaatenni aleenni Itophiyunnita laashshaanchimmate dhagge soorrate aana illachishshino maatete jireenyi mixo guma gansiisate wole yannanni aleenni jawaantenni kaajjinshe loosa hasiissanno.
Qiddist Gezzaheny
Bakkalcho Onkoleessa 28, 2017 M.D
