Hawadu lame sase hedeweelcho hoodisi’re daanno. Kawaanni gatu lateenna hinqaato duumbanni;ka’aanni jajju iilleenna hude shorrinanni. Mitootu hawadu e’’eenna hoongu amadinke yitanno;hawadu hoongu xawishsha ikkikkinni wahe,badalanna addi addi gidi iilleenna godowu duuwannoho. Wole widoonni kayinni bidhatto haa’re daanno hawadu.
“Bidhata” yaanno qaali “togoori ikkara dandaannona” yine balanxe qorophate assinanni qaaggooti. Hawadu giddo Manchu loosinonna kalaqamu dano hedeweelcho iillitanna la’nanni. Hedeweelcho dano lolahu,baattote fottoqamanna lixa hattono addi addi da’muulla gidu aana uwanna koleerunna addi addi xisso hawado harunsite dagganno hedeweelchooti.
Konne ikkinohura mootimma Federaalete deerrinni togoo dano gargarate komishiine uurrissino “Danote Bidhattonna balaxote qorophishshi komishiine” yaatenni. Eela qoqqowonna zoone hattono woradda dirrineemmo woyite “Danote bidhattonna balaxote qorophishshi loosu massago” yaatenni baajeette gaamme ogeeyyetenni hedeweelcho dano gargarate uurrinsoonni uurrinshubbanna ogeeyye afantanno.
Anera kayinni tini komishiinenna uurrinsha heedho ikkinniina “Xeena gane kaeenna xee’no…”yitanno yaatto ikkannokki gede huluullisannoe. Kuni maammaashshi sammi yine maammaankanniha dikkitino. Halaaleho; dano iillitu gedensaanni odeessa calla ditirtanno. Balanxe bidhatto ikkannore tira hasiissanno.
Hawado kaajjado xeena gananno woyte laalchuno ba’anno, Saadatenna manchi beetti lubbo aanano gawajjo iillitanna la’nanni. Konnirano mootimma “Danote Bidhattonna balaxote qorophishshi komishiine” yaatenni ale Federaaletenni hanaffe eela woraddate geeshsha tantante borrote mini geeshsha uurrissino. Kuri uurrinsha su’minsanni gede bidhattote qooxeessa badatenni balaxote qorophishsha aanna rosiisa hasiissanno.
Hawadu dayi kiiro dano kalaqantara dandiitanno qooxeessuwa bada, bande afa calla ikkikkinni lolahu qarrisanno qooxeessa ikkiro booe daranna wirro gatamara, baatto fottoqantannonna lixxanno malaatinna gadi hee’riro hakko qarqarinni xooqa doorshu nookki hajooti.
Komishiine balaxote bidhatto ikkannore baddaraati. Sidaamu qoqqowi deerrinni danote ubbanno yine bandoonni qooxeessubbanni daga xeertidhanno gedenna lolahu ha’ranno doogga taashshinanni hee’noonnita qoqqowu danote bidhattonna balaxote qorophishshi komishiine dancha gede loossanni noota kalaa Abarri Wiilihu sa’u lamalara uurrinshankera xawissino.
Qoqqowoho hawadi xeena harunsite lolahunna baattote hoshooshamme dano kalaqantanno yine bandoonni qooxeessubba roore anga Alichaamenna Gammoojjaame qooxeessubba ikkansa anfoonnite.Kuri mereerinni; Hawaasi quchuma lede Hawaasi Gaangaawi woradi, Lokka Abbaayyu, Morochu, Bilaatte Gaangaawinna Alatta Cuukkote woradda lolahu dano kalaqantanno yine bandoonni bidhattote qooxeessubba ikkansa buunxoonni. Konni kaiminni komishiine balaxxe assitanni noo qorophishsha naande dagano konne bidhattote qorophishsha harunsite danotenni umonsa agadha hasiissanno.
Hawadu daanno woyite mootimma diilallote akata harunsite sayissanno bidhattote qorophishshi sokka adha busullete.
Diilallote gadi abbannokkiri dino. Maganu dirranno xeena keerehonna laalchoho assona tayixe badheessu xeeni kaajjinoha lawanno. Sayinsummo bocu dirinni diilallote gadi soorronni 4 tiriliyoone birra hendanni miinji bainota Al-Ayin yinanni tuqu xaadooshshi qooli xawisino. Kalqete aana diilallote soorro korinni lubbonsa hoogganno 10 manni mereerinni 9 lophitanni afantanno gobbuwa heedhanno daga ikkansa kullanni.
Halantino Mootimmuwa uurrinsha sa’u 50 dirra giddo diilallote soorro korkaatinni iillitino dano lainohunni xiinxallisiissino xiinxaawo faajje assitino. Tenne riippoorte garinni faranjootunni 1970 kayise 2021 geeshsha noo dirra giddo 12 kumi ali shigiggissanno diilallote soorro dano iillitino. Kuri dano korkaatinni lubbonsa hooggino qansooti kiiro lame miliyoone iillitinoha ikkanna;4.3 tiriliyoone doolaare miinju gawajjo iillitino.
Xa hawadu eino; xeenu dirra kawaanni kaayyote,ka’aanni yaaddote. Yaaddo kalaqamunni dagganno hedeweelcho danooti. Dano iillite ka’eenna dawaro qola tiro dinoote. Hu’nine hasi’rantenni uurrine allaa’la busullete. Sidaamu qoqqowi danote bidhattonna balaxote qorophishshi Bakkalcho gaazeexinnni ledo assino hasaawinni qoqqowoho bidhattote qooxeessa yinanniwa bande qorophisiinsoonni doogo naandannite. Daga kayinni qoropho assa hasiissanno. Rosu minnara jajja geedhitino haqqe nooro rahotenni mura hasiissanno. fottoqantanno baatto qooxeessira afantanno dagano wole widoogge doyite hawado sayissara amaallanni. Hawado harunsite dagganno hedeweelcho dano balanxe qorophino.
Bakkalcho Onkoleessa 15, 2016 M.D
