Dagooma hanqaffino kalaqamu jiro agarooshshi loosi biso ikkino laayyote loosi dagoomu heeshsho woyyeessatenna gibrinnu laalchonna laalchimma aana loonsanni loosira gummaamimmasi luphiima ikkase fullahaano xawissanno.
Itophiyu 1970 MD balloota hanaffe laayyote loosinni bushshu agarooshshi gaado hala’ladunni loossanni keeshshiturono; horonsi’raanchunna jeefisiisaano bissa mereero noo xaadooshshi shoshshogginoha ikkasinni, daafurroonni geeshsha gummaamo ikkikkinni keeshshino.
Laayyotenna lasote loossa gaadunni loosate mootimma daga kakkaayisate assitino wo’naalshi seeda dirrara polotiku hasatto jeefisiisate laweenna baca loosidhe galtino daga gibrinnu ogeessa nafa huwanyo cu’mishiishate shiqanno woyte mishshanninna cee’mitanni;saeennano hakkuneeti dayinona xikke uyiyyesi yite gibrinnu ogeessa gate hunte hadhino yanna noota qaaga dandiinanni.
Seedu diri harinsho toltinokkita ikkase harunsite mootimma konne qarra tirate wayinna baattote agarooshshi mereersha lamalu diri albaanni mootimmate uurrinshuwa,latishshu uurrinshuwanna dagooma tantanino “Rosanna rosiisate laayyo” yite pirojekite quxatenni loosu giddora e’inoti qaangannite.
Kalaqamu jiro agarooshshi loossa gummaamo assa lainohunni daga ammanchiishate loossa loosamansa,baatto loosidhe galtino daga,Polotiku massagaanonna latishshu uurrinshuwanni ledo tantanote loossa diriirsanna harunsonna qorqorshu loossa kaajjansa techo laayyote loosi late leelleenna la’’ate kullannireeti.
Baatto loosidhe galtino daga kalaqamu jiro agarooshshi loossa horo huwatansa looso gummaamo assitanni daggino. Laayyote loossa mootimmate tantano lendanna ogeeyyetenni baatto loosidhe galtino daganna techo gobba latteenna la’anno bissa addintanni rosiissino.
Baatto loosidhe galtino daga soorro la’u gedensaanni hedonsa wortanni, dagooma beeqqisiisino garinni loonsoonni loossa mulqantino baatto latissino;soqamino dubbo muqaaqanno gede assitino,hoshooshantinonna borqantino duuchu horonsi’ranno mootimmate baatto hoshooshamatenni gattissino. Bue burqa hanaffino. Yitanni naqqassino.
Gobboomu deerrinni 7 miliyoone hekitaare ale ikkitanno baatto asiidaa’mite gawajjamatenni laalcho uytannokkita ikkase Gibrinnu ministere faajje assitino mashalaqqe leellishshanno. Gawajjantino baatto laayyote loosinni ledo waanxe loosatenni bushsha xagisanno noorinninna kalaqamu harishshanni xagisatenna wirro lattannonna laalcho aa dandiitanno gede assate jawa illacha tungoonni.
Bushshu agarooshshinna keeraanchimma buuxisiisate tungoonni illachino dagate beeqqonni adda ikkanni no. Qooxeessubbate akati garinnino afi’noonnita way doorshubba kalaqamu harishsha qixxeessine horoonsi’ra hasiissannota handaaru bissa kultanno.
Bushshunna wayillasote agarooshshi loossa kaajjishatenni bushshu hoshooshamme gargaratenni laalchonna laalchimma lossate; diilallote akati soorro gargarate; hattono sagalimmate horora hossanno laalo hala’ladunni laashshatenni miinju horo abbate dandiinoonni.
Tayxe diri laayyote latishshi looso ‘’Laayyote latishsha qinaawino bushshu agarooshshinna keeraanchimmara’’ yaanno adawarshinni ikkanna; xaa yannara looso faajjetenni hananfe harinsanniiti hee’noonnihu.
Laayyote loosinni lattino qoqqowubba mereerinni Sidaamu qoqqowi mittoho. Tayixe laayyote loossa lainohunni Qoqqowu Irshunna Kalaqamu Jiro Latishshi Biiro layinkinna Kalaqamu Jironna Baattote Gashshooti Handaari Sooreessi Kalaa Fiqreyesuus Ashshennaafi coyi’rino garinni;tayxe dirinni qoqqowoho 646 cinaancho laayyonni latinsanni. Kuri cinaancho laayyonni 126 kumi 500 hekitaare baatto latinsanni.
Konni loosinni latinsanni baatto badatenna kaarta qixxeessate loosono balanxe loonsoonni. Konni giddonni 100 haaruudde laayyooti. 546 laayyo kayinni albaanni noote. Konni dirinni hananfoonni laayyote loosira xaphoomunni 1.7 miliyoone daga beeqqitanno yine mixo amande looosu giddora e’noonnihu. Tayxehu laayyote loosi albinte gede sajjoo barrubbara loonsanni. Sidaamu qoqqowira laayyote latishshi loosi baalante qooxeessubbara bude ikkanni daasi addintanni naaxxissannote.
Gobba lattannohu dagatenniiti. Daga jiroo’mitannohu loosunniiti. Laayyote loosi gutammenna guutamme loonsanni loosooti. Laayyotenna lasote loosinni gobba latisatenni qeechanke fula mittu mittunku qansichi yawooti.
Bakkalcho Arfaasa 16, 2016 M.D
