Mootimma jawaata ikkitinota bandanniri mereerinni mittu dagate xa’mora ikkadimmatenni dawaro qola dandaate. Konne assateno noota jirote bu’anna elto seekkine anfe garunni horoonsi’ratenni giddoydi dhuka lossi’ra hasiissanno.
Gobankera sa’u soorrote dirra giddo giddoydi dhuka horoonsi’ratenni maala’lissanno seyoo maareekkisiisa dandiinoonni. Afi’noonni seyoo sufisiisatenni miinjanke woyyeessate gobboomu deerrinni haaro maakiro ikkonoomete woyyeesso loosu aana hosiisa hananfoonni.
Dagannita miinjunna dagoomitte latishshu xa’mubba garunni dawaro afi’ra dandiitannohunna kasseenya lossa dandiinannihu qooxeessaho noo eltonna jirote dhuka bande anfe horoonsi’ratenni ikkasi kaiminni eote dhukano woyyeessanna yanna yannantenni lossi’ra agarranni. Konne assate dandiisiissanno hayyono xaa yannara deerru deerrunkunni diriirsinanni hee’noonni.
Kuri loossa mereerinni baalanka beeqqisiisaanchonna taalashsho ikkino giwiru amanyoote halashshate. Gobboomu maakiro ikkonoomete woyyeesso garinni worroonni raga loosu aana hosiisano mitte injooti. Dagate halammenna mimmitu ledo noonsa qinaambete bude hattono hajo la’annonsa bissa ledo qinaambe loosate hayyo jawa qeecha afidhinote.
Deerru deerrunkunni afantanno massagaano daga kakkayisatenninna huwanyoote kalaqatenni agarranni eo gamba assa dandiiniro latishshu loossara hasiissanno woxe meessi dhukinni diwa dandiinanni. Konni garinni loonsiro jiroo’mitino gobbanna daga kalaqa dandiinanni.
Sidaamu qoqqowi mootimma safantuhunni hanafe qoqqowoho giddoydi eo bikki diru dirunkunni lexxanni daynota kullanni. Lawishshaho qoqqowu safami dirira 2.3 biliyoone birra eo gamba assate mixi’ne gumulloonni. Tayxe 2017 baajeettete dirinnino 15.3 biliyoone birra giddoydi eo gamba assate xaa geeshsha 11 biliyoone ale ikkannoha gamba assa dandiinoonnita Qoqqowu Eote Biilloonyi Qaru Dayrekterchi Kalaa Demisse Isaatu Itophiyu pireesete uurrinsha ledo assino keeshshonni xawisino.
Qoqqowunnita giddoydi eo dhuka lossa dandiiniro miija lossatenni dagoomunnita latate hasatto wonshatennino sa’ne haammatu qansootira loosu kaayyo kalaqantanno. Eote biilloonyi uurrinshubba loossate hayyo soorratenninna moorunna baincho assootubba gargaratenni afi’noonni jiro hasiisanno illachira garunni horoonsi’ra dandiinanni.
Handaaru loossa massagantannota taaksete seerinna wodhote hanqafubbano yanna yannantenni woyyeessanna loosu aana hosiisa agarranni.
Qoqqowubba giddoydi eonsa dhuka lossi’ra hoogguro baadiyyete ikko quchummate hasiissanno lopho maareekkisiisate didandiinanni. Eo lophitinokkiwa laalchimma lossi’rateno lowontanni jifammanni. Korkaatuno, laalchimma lossitanno loossa gumula dandiinannihu afi’noonni jiro dunne loossa harisa dandiiniha ikkirooti.
Baxxinohunni, quchumma sufino garinni safote latishshuwa halashshinanni loosi’ratenna hee’rate hattono addi addi Investimentete halashshora doorantinore assate balanxe miinju dhuka kaajjishi’nanni loosa agarranni.
Baadiyyeteno ikkiro gibrinnu laalchonna lalchimma lossitannore yannitte tekinolojenna baatto loosi’rate hayyo yannoonsate hasiisannore wonshateno miinju dhuki hasiisanno. Konne calla dikkino; loosidhe galtinore ikko quchummate addi addi laashshaano uurrinshubbanni laashshinoonnire dikko shiqishateno doogga, caabbicho, buussa, hodhishshu owaantubba halashshate miinju dhuki heera gadachote. Qansootu keeraanchimmanna fayyimma hattono ga’labbonna keeru agaramino qooxeessubbara teesse heedhanno gede assate loossa baalanti woxu dhukinni massagantannote.
Gobbankera xaa yannara haammata qooxeessubbara quchumma hala’litanna la’nanni hee’noonni. Baadiyyeteno ikkiro albinni woyyino garinni deerra agadhitino doogga, buussa, xalalu anganni way uurrinshubba, gorsu latishshi loossara hasiissanno pirojektubba, dagoomitte handaarrannino fayyimmatenna rosu uurrinshubba deerru deerrunkunni dagoomaho hasiissannore ikkansanni dagate hasattonna xa’mo wonsha mootimmate gadacho ikkitanno.
Daga massagganno mootimma baca yawo afidhino. Tenne yawo garunni fulatenni dagatewinni ammanamooshshe, adhamooshshenna irko afi’rate dagoomu ledo sumimmenna qinaambe kalanqe loosa agarranni.
Qoqqowu Eote Biilloonyi Qaru Dayrekterchi huwachishanni; deerru deerrunkunni noori eote uurrinshubba massagaanonna ogeeyye handaarunni owaante aate ragaanni kalaqantanno qarrubba tirate mootimma wortino faasho garinni loosa agarantannonsa.
Qoleno, loosu yanna garunni horoonsidhe owaatamaano tultaabbannokki garinni lifixa, hattono moorunninna muishshunni co’itte ikkitino owaante aa noonsata duure huwachishanno.
Wole ragaanni, daddalaano dikki’rate amanyootinni owaatamaanote darrasanya garunni uytanni mootimma lallawunni uytinonsaha qansichimmate yawo garunni fulatenni xa’mamaanchimmatenni umonsa gatisa noonsata qaagiissanno.
Ikkinohura, daganita latate xa’mo ikkadu garinni dawarate giddo eo lossi’ra qara hajo ikka hasiissanno!
Bakkalcho Onkoleessa 7, 2017 M.D
