(Pirezidaant Sahileworqi Zewudeti 6ki dagate riqiwamaanonna Federeeshiinete Amaale minna 3ki diri loosu yanna gutu gambooshshi aana assitinnoha wo’ma hasaawa)
– Ayirrada dagate riqiwamaano Amaale mini Songaaffa
– Ayirradu federeeshiinete Amaale mini Songaaffa
-Ayirraddu lamunku Amaale minna miilla
-Muxxe Itophiyu daga
Gobbanketa seeda dirra dhagge badhe hinge la’nummoro babbaxxino suude huwanteemmo. Mittimmatenni lowo mitiimma sa’ne keerenke agarsiisi’noommo. Ayirrisammenna irkisamme mittimmatenni dirra sa’noommo. Mittimmatenni uurrine halamme gobbanke horratenna daganke guluphishiishate millissanno diinna saalfachinshoommo. Jajjabba qajeelsine xawishsha ikkitino loossa kalanqoommo. Kalqete dagara egenno,fullanke,seera,gidu sirchonna uurrinshuwa uyinoommo. Kadama giwate lawishsha ikkatenni; kolidda daga qaccetenni qaccete geeshsha wolaphonsara sharrantanno gede worbimmate ayyaana kalanqoommo.
Wole widoonni kayinni baalanka sumuu assitara dandiitanno hedo kalaqa didandiinoommo; Baalanka huluullissankera dandiitanno hedo gatamara hoongoommo. Duuchunkuwa adhamooshshe afidhino mootimma safa didandiinoommo; mimmitu ledo babbadamme; badooshshinkennino mimmitu ledo ayirrisama hoonge mimmitu kiphonna gaance giddora e’’atennni gobbate gede riqiwamannokki waaga baantoommo. Xaano baantanni afammeemmo. Gobboomu amadonke horonsi’ra hoogankenni buximate giddo umboommo.
Konninni kainohunni lamu danire ikkinoommo. Mittu noonkeha dhaggete, kalaqamu, budunna baattote ofollo kaayyo leellishanno danankeeti; Wolu kayinni konne horonsi’ratentenni umonke muuxissanno doogo aana kiphammoommo, babbadammoommonna uminke umonke gawajjinoommo danaati. Konnira jawaantenkenna dancha dananke hunannoha, aamantinonke elto garunni horonsi’neemmokki gede afimalsannoha, ilama hunannoha, gurchaa’mino suudenke taashshi’ra hasiissannonke. Hiiqqammenke dhaaphatenni; badooshshenke ruukkisatenni gobbanke hembeelantannokki safo aana uurrisate jawaantetenni loosa agarantannonke.
Togo assate xa uurrine dangoommo doogo keena hasiissannonke. Afi’noommore, hoongoommore shallaga noonke. Horonsi’noommore roorsine amaxxatenni gawajjammoommo coye kayinni wole doogonni riqiwatenni soorrantino hedonna soorrantino buqqeenni ka’’a hasiissannonke.
-Ayirraddu Amaalete mini miilla Techo Itophiyu giddo tenne ilamanni haaro soorrote faasho fannoonni. Haaro wo’munku handaari jireenyu fooliishsho fannoonni. Tini soorrote fooliishsho boodu mannita, shiima gaamota woy mittu qooxeessita ikkitukkinni wo’mante Itophiyu daga fooliishshooti. Hedotenni sumuu yinammorano sumuu yaa hoongammorano dandiineemmo. Ikkollana; kaayyo gobbannitenna ilamannite. Konni daafira xeinoha wonshinanni, ajinoha lendanni, sumuu yinoommokki coye taxxi assinanni, sumuu yinoommowa loonsanni, badooshshu aana uurrine kiphammummokkinni; sumuu yinoommokki qara gobboomu hajubba heedhuro daga xawadimmatenni hasaabbe murtanno gedenna dagate huuro ayirrinsanni ha’ratenni dagganno ilamara woyyaabbino gobba sayinse uyinammora hasiisanno.
Lophitino yinanni gobbuwa techo noo deerra iillitinohu badooshshu noonsakki daafira ikkikkinni badooshshinsa aana hasaabbe tira dandiitinohuraati. Badooshshuno mittimmano kalaqamaho. Mannu oosora danu, amma’note, afuu, hee’nanni qooxeessi, hedote badooshshi hee’rannonsa. Wole widoonni kayinni mitto assitannoti manna ikkate hajo no. Qaru coy badooshshe seesu gede mittimma mittoonsitanno wolqanna dhuki gede horonsirate.
Beroo barri ga’ara guficho ikka dinosi; roso ikkinnina. Beroo dhagge mittimmate gatamarsha ikkinnina badooshshu kaima ikkitannokki gede loosa hasiissannonke. Macciishshammanni, amaalammanni, hedotenna hasaawaho waalchonke fano assinanni qaanfo. Dagatenna dagoomu mittimmanke kaajjinsho; gobbanke albillichora mitteenni sharrammo. Beronni roore wolqankenna yannanke ga’a aana hosiinso. Tenneeti techoo ilamati jawiidi yawo.
-Ayirraddu Amaalete mini miilla
Mootimma gobbankeha wo’munku ragi jireenya buuxisate sasu diri albaanni tonnu dirita latishshu mixo qixxeessite loosu giddora e’ino. Mixotenni umiti sase dirra 2013-2015 M.D geeshsha baalante lopho leellishshanno handaarranni hexxo aanno guma afi’noonni. Sai mittu diri jeefishsha calla la’nummoro xaphoomunni danchu gumi borreessamino. Batinye xiiwo giddoonni sa’nanni hee’neno ikkiro jawaante fulanke leellishshanno. Jawaante loonsummoro konninni woyyaawino guma abba dandiineemmota ronsoommo. Wole widoonni gobbate gede xaaddinonke mitiimmubba dandiine wole widoonni kayinni kuri mitiimmubba giddo qarrissanno akatubba kaayyote widira soorranna lophonna soorro borreessiisa dandaa jawa gumaati. Aliyye gobbate kifilera harinsanni keeshshinoonni oli keeru sumimmenni jeefamanno gede assinoommo. “Afriku qarrira Afriku mala” yitannoti ahigurenke massago loosunni la’’ante gummaame ikkitinota la’noommo. Xaa yannara sumimme loosu widira soorranteenna wirro gatamarate fooliishsho aana afammeemmo. Tini harinsho gobbankera jawa rosicho adhinannita ikkite sa’ino.
Aliyye ola hasaawunni tirate dandaa batinye qansoota goofotenna qarrunni gatissinotenna fooliishsho kalaqqinote. Konni gedensaanni gobbankera qodhotenna wolqatenni badooshshe tirate doorshi gata noositanna dandaamannotano loosunni leellishshinote. Konninnino mootimma mamooteno ikkiro hiittenne wolqa ledo qarra hasaawunni tirate murci’raanchimma nooseta loosunni leellishshinoho. Mamooteno ikkiro hasaawatenna keereho barre diegennino. Hasaambe sumuu yaa hoongummoro nafa olu doorsha ikke shiqa dinosi. Olu xawi mitto qeelaancho kalaqanno; Hasaawu kayinni baalanka qeelaano assanno. Sumimmete hoonginna xa’mubba hasaawunni tidhanturo qeelle baalunkunnita ikkase huwatatenni hiikkunni qooxeessira kalaqamannoha sumimmete hoongenna gaance uurrisatenni keeru doorsha horonsirate gobbaanni woyyanno doorshi nookkita huwata hasiissannonke.
Mereeronke keeshshitinnori hedote badooshshi araarsatenna mittoonsate hattono woyyaabbino sumimmera iillishshannonke gede gobboomu amaalammete komishiine uurrinsoommo. Balaxxino foonqenna shokkitino coyubba taashshi’ratenni, albillitte kaayyonke amaalamme taashshi’ratenni, woyyaabbino Itophiya kalaqate kaayyo angankera no. Marro marro dhaggenke giddo sa’inonke kaayyo gede tini kaayyo sa’ankera dihasiisanno. Mittu bushu rosichi noonke; kaayyo angankera heedheennanni shota gede sayinseemmo. Seeda yanna gedensaanni gaabbineemmo. Amaalamme hunnoommore taashshi’rate, sumuu yinoommokkiwa sumuu yaate, hiiqqaminoha dhaawate, shokkinoha taashshate, xeerti’rinoha shiqqi assate, qacce qaccete nooha mereerira abbatenna baalunkura ikkitanno gobba gatamarate, baalunku sumuu yinenna ammanamme safo tungeemmo dhaggete hedeweelchooti.
Gobboomu amaalammete komishiine balaxote qixxaawo fooliishsho jeefisse tayxe dirinni amaalammete fooliishshora reekkantanno. Tini amaalamme badooshshenke ruukkissannote. Mittimmanke boworsi’ne gobbate mootimma gatamarshi harinshonni leeltinore qara hiiqqamme xaginse, ga’labbi yitino mootimma gatamarate dancha injoo kalanqeemmo kaayyooti. Itophiyu baalanka labbe, baalunkunni taalo beeqqonna horonsi’raanchimma aana ammansiissanno safo aana uurritanno gede dandiissanno baxxitino hedeweelchooti. Konni daafira hendoonni illacha hattono tungoonni hexxo adda assitanno gede baalunku irkonna sharro hasiissanno.
Gobboomu amaalammete ba’renni mittuno xea dinosi. Baalunku Itophiyu hajo aana qeechu noosi baali beeqqara hasiisanno. Mayra yiniro hasaambanni hee’noommohu gobbanke daafiraati;Hasaambanni hee’noommohu mininke daafiraati, hasaambanni hee’noommohu beroo xe’nenke wonshi’ne techo mittimmatenna gatona yaatenni sa’ne gobbanke Itophiyu jireenyase buuxisidhanno gede assateeti. Dagate dagoomu badooshshinke seesanke; mittimma mittoonsitanno siiwonke ikkitanno gedeeti. Ilamate asalinni keraa’mitinota techoo jironke aana safantino gobba gatamarreemmo gedeeti.
Hasaawa, yekkeerama, sumuu yaa tenne ilama badooshshe ikkitara hasiisanno. Wolqatenni hasatto wonshi’ra seeda dirrara la’noommo; gumi yannate geeshshi qeelle abbara dandaanno ikkinnina; sufotenni gobba sufisiisanna dila’noommo. Olamaanchimmate buqqee gobbayidinni dayino diina qeelle bayirreenyanke ayirrisiisi’rate lowo geeshsha kaa’litinonke. Qajeeltino mootimma safi’rate kayinni dikaa’litinonke. Qajeeltino mootimmara hasaawa, amaalama, yekkeerama, uyine adha qara hajubbaati. Qajeeltino mootimma kalaqi’nanni doogganni mitte gobboomu amaalamme ikkasenni mittuno tenne ba’renni xe’nummokkinni gobbanke daafira amaalammo, hasaambo, ammanammo; jeefoteno baalunku qeello. Itophiyuno qeelona. Hakka woyte naaxxillunni oosonkera kulleemmo dhagge heedhannonke; hasatto qodhotenni ikkikkinni hedote aliidimmanni gumultanno ilama Itophiyaho kalaqamase kalqe hasaabbanno. Dhaggeno su’manke xawisse kayissanno.
Ayirradda Amaalete mini miilla
Buximanna duumbara gata sa’ino dirranni ragi’noommo qarrubbankeeti. Qarunni tantanotenni rumuxxitino miinju hiiqqamme gobbanke alba higge qaaffannokki gede assitino. Mootimma kuri mitiimmubba kaiminsanni soorrate duuchu dani lophote doorshuwa amadde loossanni afantanno. Konninnino miinjinke e’’ino linxenni fule soorrote harinsho giddora e’’anno gede assatenni sufo noo lopho borreessantanno gede dandiissino. Qarrissanno yanna giddoonni sa’nanni, mittu diri giddo 7.5 anga xibbuunni gobboomu miinju lopho borreessantino. Kunino gobboomu miinju haaroonso yaaddonna qarra kaayyote widira soorratenni illete leellanno guma abbinanni hee’noommo gede garunni xawisannoho.
Miinjinke haaro dhaggete fooliishsho aana afamanno. Deerra deerranko heewisamaanonna dikkotenni massagamannoha ikkanni; mittu handaari lopho aana illachishatenni duuchunku ragi lophora reekkamanni afamanno. Kaima duuchunku ragi miinjira assi’ratenni dagate taalo horonsi’raanchimma buuxisantanno gede assanni afamanno. Konni korkaatinni tonnu diri giddo gumulleemmo yine mixi’ne loonsanni hee’noommori gobboomu laalchimmatenna miinju lopho e’’o amandoonni yannanni gumulantanni afantanno.
Gibrinnu handaarinni gobbate gede Qamadete laalchi aana la’noonni gumi jawaachinshanniha ikkino; diru giddo 103 Miliyoone kuntaala Qamade laashshinoonni. Dhaggetenni umi yannara Qamade gobbara soyaatenni gobbayidi soorro afi’noommo diro ikkino. Ruuzetenna Baadalate laalchinnino gumullanni hee’noonnihu laalchimma lossate loosi xaphoomunni gobboomu gidu laalcho 639 Miliyoone Kuntaalira lossatenni gobbayidi dikkora shiqinsheemmo gede waalcho fanino.
Hawadi yannanni 2 Miliyoone ali hektaare ledote baatto gorsunni latisate assinoonni sharro gibrinnu handaarinni ikkado soorro abbinanni hee’noommota xawissannote. Maatete jireenyi millimillonni baalante qoqqowubbara luphiima laalchimma la’noonni. Malawunni, saadatenna saadate laalchinni, gati mu’ronna gummate laalo aana luphiima soorro daggino. Konninnino qansootu kalaqantanni noota waagu lexxo dandiitanno gede ledonnita loosu kaayyo afidhanno gedenna uminsanni sa’e dikkote shiqishshanno gede dandiissino.
Laashshanno industirrannino kakkaooshshu leellanni no. baxxinohunni ‘Itophiyu laashshona” yaanno uminni laashshaanchimma base basente halashshate la’noonni sharronna 160 ijaarra loosu giddora e’anno gede asssinoonniti, handaaraho jawa soorro dagganni afamase xawishshaati. Loosu kaayyo kalaqonnino diru giddo 3.5 Miliyoone loosu kaayyo kalaqate dandiinoonni. Gobbayidi gobbuwa loosu bobbaasora seeru hanqafo kalaqatenni 102 kume qansoota horonsiraano assinoonni.
Owaantete handaarinni diru giddo 7.8 anga xibbuunni lopho borreessiisa dandiinoonni. Turizime wo’munku handaarinni lophote doorshinni mitto qara handaaraati. Konni ragaanni diru giddo daa’’ataanote kiiro lossate widoonni mitiimmate giddo hee’ne jawaachishshannota diru lopho borreessiisate dandiinoonni. Gobbayidi investimentenna owaantetenni gobbayidi daddalinni la’noonni lopho gobbanke ragi’noommota miinju hiiqqamme dhaawate assitanno sharro danchummate harinsho aana afantannota leellishshannote.
Womaashshu handaari sa’u sase dirra giddo luphiima lopho borreessiisanni afamanno. Baalante Baankuwara ofollanno woxi kiiro luphi yino deerrinni woyyaambe leellishinno. Xaphoomunni liqoo aate harinsho lopho leellishshinoha ikkanna sa’’i baajeetete dirinni 547 Biliyoone birri ali liqoo iillinshoonni. Dijitaalayizeeshiine halashshate widoonni womaashshu handaarinni woyyaawino jeefishsha la’nanni hee’noonni. Baxxinohunni sa”u lame dirra giddo Mobayil Waaleetete horonsi’raano bikki 2014 M.D noowiinni 43.32 Miliyoonenni 2015 M.D 68.66 Miliyoone daga horonsi’raanowa iillisha dandiinoonni. Mobayil baankingete horonsi’raano kiiro 2014 noowiinni 16.43 Miliyoone daganni 2015 M.D 27.35 Miliyoonewa lophitino. Xaphoomunni dijitaalete amanyootinni horonsi’noonni birri kiirotenni 2014 M.D noowiinni 1.6 Biliyoonenni birri jeefishsha 4.777 Biliyoone birriwa lophatenni luphiima lopho borreessiinsoonni.
Itophiyu 50 Biliyoone chigginye kaaseemma yite hanaffino haanju sumudi mixonni umi doyichonni 25 Biliyoone chigginye kaassino. 2015 M.D kayinni 7.2 Biliyoone ali chigginyuwa kaansara dandiinoonni. Baxxinohunni konninni gobbanke haanjanna lattinota assate amandoonni mixonni mitte hawarronni calla 566 Miliyoone ali chigginyuwa kaasatenni haaro dhagge borreessiisate dandiinoommo.
Ayirradda Amaalete mini miilla
2015 M.D Hiddaasete kofatto shoolki doyicho waayi wonshanna 90 anga ale gatamarshu jeefaminota macciishshinoommo dirooti. Hiddaasete kofatto Itophiyu gottinyu diro lallawate qara ikkitinota ammantine daga’ne, hunkee’nenna irko’ne uyitinoonni Itophiyu qansooti kuni ki’ne guma ikkasinni hawalle tashshi yiino’ne . Amandoommo dirinni kofattote Sivilete gatamarshi loosi wo’munni wo’ma mucci yaanno yine hendanni. Hiddaaset kofatto Elektirikenniha calla ikkikkinni Turizimete jiro, waayi giddi jiro, qooxeessu agarooshshi, buqqeete bayirreenya, dagatenna dagoomu mittimma gumaati. Gutu jironke aana assineemmo latishshi gutu horonsi’raanchimma buuxisannoha, latate hasatto gumulsannoha, qachuwankenna eeliidi gobbuwa gawajjannokkiha ikkasi loosunni leellinshoommo.
Xaphoomunni borreessiinsoonni lophonna dayinohu gobboomu gumi mitto widoonni la’neemmo woyte hagiirsiisannoha ikkirono; wole widoonni kayinni gaabbo kalaqannoho. Gobbanke lowo mitiimmanna xiiwo giddoonni sa’anni borreessantinota ikkasenni, guma baxxannoha assitanno. Wole widoonni kayinni kuni baalu qarri hoogoommero konni aleenni lopho borreessiisa dandiinannita hendanni woyte addintanni gaabbo kalaqanno. Kuni gumi hee’rirono, daganke mitiinsitanno xiiwo noonke. Qarunni ga’labbote qarri, heeshshote oolto, moorunna bainchu assootinna seeriweelo daddalooti.
Waagu lexxo uurrisate umi mala ikkannohu laalchonna laalchimma luphi yino deerrinni halashshate. Konni ledo amadaminohunni Fiskaaletenna woxu poolise jeefishshanke la’’ate hananfoonni loosi kaajje sufa noosi. Kunino tayxe dirinni dancha guma la’noonni handaarranni mittoho. 543 sambatu dikko ledatenni xaphoomunn 703 dikkote mereershuwa lossatenni shiimunni hooffayidi e’’onni galtanno qansootinke heeshshote xiiwonni akkimalunni gawajjantannokki gede assate loosi kaajje sufannoha ikkanno.
Hurbaate itisatenna dhuka ajjino maate mine haaroonsate loossa, qansootu heeshshote deerri woyyaambenna buxima ajishate aana illete leellino gumi daanno gede dandiissino. Rosaano hurbaachisha lainohunni 6.9 Miliyoone ali rosaano shoo’manna barri hurbaate ittanno gede assatenni buxima ajishatenni aleenni laashshaano qansoota kalaqatenna ilama gatamarate dandiissannota mannoomittete latishshi soorro abba dandiinoonni. Konninni ledote sagalsinanni mereershuwara haammata maate saga’litanno gede assa mannu ooso aana illachishino latishshinke mitto xawishshaati. Mereershuwate saga’litanno daga gobbate gede kiirriro dagate kiiro batinyi Afrikunni 35ki deerrira ofollannoho. Konnira gobbanke miinji jawaante leellishanno jawa gumaati. Dhuka ajjinori maate haaroonso qansootu heeshshote deerra woyyeessatenna qaaqquullu woyyaawino heeshshote akatinni lophitanno gede assatenni ilamate gatamarshi aana kalaqantanni noo soorro jawate.
-Ayirraddu Amaalete mini miilla
Sai dirinni waayi shiqisho woyyeessatenni, moolle wirro kalaqantanni gawajjitannonsa qooxeessubba aana waayi shiqisho afidhanno gede assinoonni. Lolahu bidhatto noonsa qooxeessubba danote reqeccaambe ajishate jawaachishshanno millimillo assinoonni.
Diru giddo dipiloomaasete ragaannino kalqoomunna olluu aana qara lamooshshunna duuchu ragi dipiloomaasete loossa loosantino. Lawishshahono Itophiyu BRICS karsamase dirunnita biheeraawe dipiloomaasete qeelle assine adhinannite. Kunino Itophiyunni macciishshama luphi assitanno.
Itophiyu Afriku mittimmanna halantino Mootimmuwa uurrinshuwa safaanchooti. Muli yanna kawa dipiloomaasete ragaanni afi’nanni hee’noonni gumi Itophiyaho kaajjado dipiloomaasete dhagge afamishsha uyitinoreeti yaa dandiinanni. Konni aleenni gobbanke borreessiissanni noo rakkino miinju millimmorano gari afamishsha uyitinote.
Tini kaayyo Itophiyu miinjunna dagoomitte handaarra kakkayissanno; daddalunna investimentetenni ledote kaayyo kalaqqanno; dikkote doorshubbano halashshitanno. Halammete hanqafubbankeno kaajjitanno gede jawu qeechi hee`rannose. Ledotennino Itophiyu dipiloomaasete ragaanni noose adhamooshshe horonsi’ratenni duucha daga barubbara umisenni sa`e Afriku horubbara uurritanno gede kaayyo uyitannoseta ikkitanno.
-Ayirradda Amaalete mini miilla
Kuni diri tonnu diri latishshu mixonni layinki gafa hananfeemmo dirooti. Ikkinohurano sa`u sase dirraha mixote gumulshi kaajjillenke halashshatenni laanfenke taashshi’ra noonke.
Aantino sase dirranni duuchu handaarinni gobbanke lopho sufissiisa qara illachankeeti. Ikkinohurano latishshanna huno taalo harisa sufote gobboomu lophora gufichoho. Guffa kaysanna gobbanketa sufote lopho ollohisa lipheessahono taxxi assineemmo hajo dikkitanno.
Seeru aliidimma buuxisanna keeru doogga mucuqqi assine horonsi’ra; hattono gobboomu keere buuxisate loossa konni diri giddo mootimmate qara looso ikkitanno. Seeru aliidimma yinanni woyte bayiriidi seeranna bayiriidi seeri amanyoote agarsiisatenni; qansootu keerenna hobbaate buuxisatenni; (kalqoomunniha ikkino amanyooti garinni); wolqa horonsirate callichu ayiddi mootimmate seeru agarsiisaano uurrinshuwa calla ikkansa buuxisate.
Keeru waalchi ayee woyteno fanoho. Hallanyunnino ikko gutunni keeru doogonni hiittenne daga ledono hasaawate mootimma ayee woyteno qixxaawate. Konnira qole gobboomitte amaalammenni baalanti daga hasattonsa shiqishshe hasaabbanno gede loonsanniha ikkanno. Konni gobbaanni kayinni wolqate doorsha horonsiratenni poletiku hasatto wonshate assinannita seerimale assootubba mootimma dicincitanno.
Wole widoonni sannate bushatennino danchatennino mitteenni heedhino daga mittimmanna rodiimma lollongisate; saeno taysate hedatenni, harinsanni gaadubba haammattanni daggino. Kuni Itophiyu budinninna akatoominni fulinohu; dagate mereero gibbo kaysate loonsannihu; gibbotenna kaphu mashalaqqe tuqisate loosi daganke mittimma booreessannokki gede yaandanni. Ikkinohurano kaphu mashalaqqe, gibbote hasaawinna daga cancishshanno assootubba gumulatenni, dagate mittimmanna dagoomitte xaadooshshe danote aana tugganno bissa mootimma seerunni xa`mamaano assate loossa loossannoha ikkanno. Gobbankehu poletiku laooshshi hedo hedotenni tirranni xawo ikkanno gede sa`u dirrara hanafaminohu dimokiraasete uurrinshuwa kaajjishate loosi kaajje sufanno. Poletikinke korkaataamu widooge lophanno gede baalanta hajo la`anno bissa beeqqisatenni loossa loonsanni.
Itophiyu gobbanke jawa gobbaati. Ikkinohurano jawimmasera ikkanno garinni kalqete leella noose. Gobbuwa duuchu handaari jireenyi birxicha fultinohu mixidhe ka`ino hedonniiti. Qarunnino gaamote hedonni roore baalanka gamba assitanno kaajjado hedo amadde ka`ino gobbuwa gobbansa jiroonsite kalqe doytanni afantanno.
Ninkeno dhaggenke; hundi qajeellete annimmanke, duuchunkura ikkitannota; jiroo`mitino, xiiwo kalaqqanno gobbanna daga ikkate gaamote hedonni fulle gamba assitanno gobboomu hedo gatamarshi aana loosa noonke. Ikkinohurano daganna dagoomittete mittimma kaajjishshanno loossa loosatenni gobboomunniti kaajjado hedonke biheraawennita ikkitanno gede loonseemmo. Biheeraawimma – daganna dagoomu mittimma; taalleenyanna taaltino horaameessimma mereersha assitino gamba assitanno hedooti.
Gobbanke taalloonyu gobba; baalanta Itophiyu daga labbanno gobba; baalunku Itophiyu dagara injootenna jirote baatto; baalunku Itophiyu daga gobba`ya yite mundeensanna miqichonsa wolaphoseranna bayirroonyisera baattannose gobba ikka hasiissannose. Ikkinohurano gobboomunniti kaajjado hedonke baalunku Itophiyu dagara; baalunku Itophiyu dagawiinni, baalunku Itophiyu daga beeqqonni adda ikkitanno gede assinanni.
Sa“i dirinni xaphi yino guma la`noommoti moora gargadhate sharro konni dirinnino kaajjino garinni suffanno. Daganke halaalaancho qummeessa aatenni rosantino halamme kaajjishshe suffanno gede mootimma tenne hedeweelchonni woshshattose shiqishshanno. Wole widoonni daganke mootimmate uurrinshubba giddo owaantete aamamishshi aana xaaddannonsata danchu gashshooti qarra tirate dagitte owaante haaroonso loossa kaajjite suffanno. Konni dirinni aantetenni adhineemmo owaantete woyyeessate loosinni daganke hasatto kassi assate loonsanni.
– Ayirradda Amaalete mini miilla
Sa`u sase dirranni borreessiinsoommoti xaphooma gobboomu miinju lopho konni dirinnino xibbuunni 7.9 anga ikkitanno gede duuchunku miinju handaarranni addi illachinni loonseemmo. Giwirinnu handaari laalchimma konni dirinnino sufisatenni 22.1 miliyoone hekitaare baatto ale hawuurranni. Konninnino 810 miliyoone kuntaala xaphooma gidu laalcho gamba assate loonseemmoha ikkanno.
Hoffaydi dagoomu kifilla jiffanni noota waagu iibbabbo ajishate kaajjado fiskaaletenna woxu poolise loosu aana hosiinsanni. Laalchonna laalchimma lossatenni laalchu shiqishonni burqitannota waagu iibbabbo xiiwo ajishate loonsanni. Eote daddalo riqiwatenni reqeccaawa ajjanno gede assinanni. Gobbate giddo daddali amanyootenna islaanchimma buuxisate loosi aana illacha assinanni.
Mootimmate eo gamba assate looso lossate konni dirinni taakisete eonni 441 biliyoone birre gamba assate mixi`noonni. Ledotennino gobbaydinni fi`nanni jironna timotenni baajeetete dirinni 4.3 biliyoone birre afirate hendoonni. Lawino garinni gobbaydi jiro timo 4.3 biliyoone iillishate loonsanni.
Dagganno sase dirra giddo 9.15 miliyoone ikkitanno qansootira loosu kaayyo kalaqate loonsanniha ikkanno. 2016 baajeetete dirinni 3.05 miliyoone qansootira loosu kaayyo kalaqate loonseemmo. Ledotennino 2016 gobbayidi gobbuwara seeru doogonni onte iillote gobbuwara 500 kumi mannira gobbaydi loosu bobbaaso kalaqate loonsanniha ikkanno.
Ilamate keeraanchimma buuxisate mootimmuwate fayyimmatenna rosu poolisubba qarate. Rosu handaari aana sa`u sase dirranni borreessinoonniti jawaachishshanno soorro konni dirinnino kaajjite suffannoha ikkanno. Fayyimmate handaarinnino amuwu ilshiisha keeraanchimmanna muuxate bikka ajishate loosi qara illachu mereersha ikke konni dirinnino loonseemmoha ikkanno.
Gobbankehu gobbaydi xaadooshshi hekkotenni fule uurrinshu dipiloomaasete xaadooshshira higanni no. Ikkinohurano sai dirinni dipiloomaasete handaarinni afantinoti gobboomu seyoo konni dirinnino gobbanketa gobbaydi poolise wodho agarre gumulshu deerri lopanno gede loonsanni. Olluu gobbuwa ledo noonke xaadooshshi poletikunni miinju halamme widooge lophanno gede illachunni loonseemmo.
Haaroo`mate kofatto lainohunni assinanni yekkeero gobbanketa kalaqamu jirosenni latate qoosso hattono layyote gobbuwa latate kaayyo ho`lannokki garinni gumullanni. Taalo horonsiraanchimma kaima assine keeraabbino doogonni yekkeero gudate loonsanni. Gobbanke qasiisotenni xaaddanno gobbuwa ledo gooffinokkiti dannu hajubba kalqoomu seeri garinni dawaro afidhanno gede kaajjado dipiloomaasete looso loonseemmo. Dannu hajubba dagoomitte horaameessimmankenna olliimmate baxillenke hedote giddo eessatenni dawaro afidhanno assinanni.
Xaphooma gobbayidi xaadooshshinke baxillaano gobbuwa batisannoha, diina ajishshannoha, latishshu ha`lamaano hanqannoha ikkanno gede loonsanni.
– Ayirradda lamunku Amaale mini songaafooti
– Ayirradda lamunku Amaale mini miilla
Xaphooma sa`u dirranni xaaddinonke jiffanna qarrubbanni roso adhatenni; aantino harinshonkera dhuka jawaantete bue assinammonsara hasiisanno. Giddoydi qarrubbanke keeraabbino doogonni hasaawunni calla tidhino.
Baalanta dhukubbanke leellanno guma borreessiinsanni hee`noommo duuchu handaarinni jireenyanke buuxisate sokkora horonsi`nonsa. bareeda ilama ikkino; ha`lamanke roduuwimmankera; mittimmatenna kaajjado gobboomitte hedonke ikkitino dagoomittenkera ikkito.
Saninketi bareedda ilama dhagge loossannote. Itophiyu jireenya hunkiisenni buuxisate loossannote; Itophiyu gottimmara jawaattannote. Wolaphonkenna bayirroonyenke mundeenkenni ayirrisiinsoommo. Jireenyanke qole hunkiinkenni ayirrisiisa noonke. Lamunku giddonni mittu xe“iro gobba wo`ma dikkitanno. Bareeda ilama gibbo efidhanno; baxille kaajjishshanno. Babbadama huntanno; ha`lamma mootoonsidhanno. Jifubba qeellete widira soorrite gobboomu lopho ollahissanno. Tenneeti saninketi bareeda ilama.
Xa noonke jifubba sa`neemmo gedenna gobbate gede halchineemmo jireenya adda assineemmo gede gobboomunnita laashshate dhukanke erotenni lossate halama hasiissannonke. Konnira qole loosu budenke soorratenni, yanna dinonke yitanno macciishshammenni loosa baalinkewinni agarantanno. Mitte mittenti millimmonke gumunni dukkisantinota ikkitanno gedenna gumiweelo ba`anno mixo, yanna, jirono heedhannokki gede illachunni loosa noonke.
10 diri latishshu mixo giddonni, mereerimu sani mixo gumulate gattinonke yanna haranchote. Ikkinohurano kalaqatenninna ollohatenni mixubbanke seyoora halama heedhannonke. Sa`u dirranni harinshonkenni qarrubba xaaddunkerono hala`lado kaayyo albankeenni abbitino. Konni aleenni jaawaantummoronna halammummoro roore guma borreessiinseemmota buunxoommo.
Konni daafira sa`noommo doogganni wodanchine rosa; abbinoommo gumma batisanna lossa; hakkiinnino aantino harinshora umonke qixxeessa agarantannonke.Ninke Itophiyu daga halammummoronna kaa`lammummoro gumulleemmokki mixo, borreessineemmokki dhagge heedhannokkita dangoommo doogo xawishshaho. Roore halammeemmo, roore macciishshammeemmonna ayirrisammeemmo yanna baala jajjabba qeellubba gumulleemmo.
Loonsoommohunni loonsoommokkihu rooranno. Horonsi`noommo dhukinni horonsi`noommokkihu bati’raho. Shiimmaadda coyubba qeelantannohu jajjabba coyibbanniiti. Gobbankera jawa hendo; jawunni loonso; shiimmaadda coyubba jajjabbu daafira yine sa`nonsa; duqqinoonkensa. Jawiidi seyoo gumulleemmo woyte shiimmaadda qarrubba uminsa yannanni qeelantanno. Gobbate daafira heda, qachimma qeeltanno. Baalunkuta taalo horaameessimma heda, hallanyimma qeelle assitanno. Itophiyu xa`mubba daafira sharrama, qooxeessu xa`mubba tirtanno. Kalqete ledo heewisama, dagate halamme lossitanno.
Bayra, baalunkura ikkitannota; baalanke taalo amaddannota, baalinke ledishshi aleenni ikkitinota daganna dagoomu Itophiya uurrisate murci`ne, qodhinenna halamme ka`no.
Kaaliiqi Itophiyanna dagase maassiro!
Galateemma!
Qiddist Gezzahenyinna Abbebech Maatewoositenni
Bakkalcho Birra 1, 2016 M.D
