Addi addi xiinxallote borro ilama Sasewa beekke gaantanna la’nanni. Hakkuno, yanna balaxxino ilama, yannate ledo qaaffanno ilamanna yanna balaxxinonsa ilama yiteeti. Yanna balaxa wo’mu manni naadanno yaano hoongiro nafa; yannatenni balaxamantenni “yanna balaxa” lowo geeshsha woyyitanno gede kayinni wo’munku sumuu yaanno yine hendanni. Sidaamu yanna balaxa “fooggalaambete” yee adhannohura yaate.
Techo konne gafa tenne hedonni hananfeemmo assinonke coy no. Isino, tuqu xaadira taraawannanna waarete nafarrara hasaambanna macca gantinonke mitto wedellichaati. Su’masino Dokiter Bezzaabbe Biraahu yaamamanno. Dirisino 26ki diro gude 27ki diro amadate meddi yiino wedellichaati.
Ninkeno konni wedellichiti heeshshosi doogganna gumaamimmasi woleho rosicho uytara dandiitanno yaatenni tenne Lamala Gaazexinke Seyoote gafinni ki’ne nabbawaanonkewa haa’ne shi’qoommo. Rosicho aannore afidhinannino yine hexxo assineemmo.
Dokiter Bezzaabbeti ilamanna lophosi Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Hawaasi Quchumi giddooti. Rososino balaxote rosinni hanafe geegote rosi geeshsha ilame lophino Hawaasi Quchumira harunsino. Rosisinnino ikkadonna heewisamaanchono ikkino gede qummeessinonke. Sette Kifile Qoqqowu deerri fonqolira 100%, Tonne kifile Gobboomu Fonqolira Shoole (4) Bixxillenna Tonaa Lame Kifile geegote fonqolira 562 maareekkisiino.
12 Kifilera maareekkino woyyaawino guminnino 2008 M.D Jimmu Yuniveriste e”e medisiine /Medicine/ harunsinoha ikkanna; xaa yannarano hattee Yuniveristenkuranni ispeshiyaalize assate kaayyo afi’re “Hinkote Xaginaatinni” ispeshiyaalayze assanni afamanno. Lamu agani gedensaanni maassamanno. Hinkote xaginaati handaari albillicho illacha tuge loosara hasi’ranno gede huwachishinonke.
Dokiter Bezzaabbe, yannasi garunni horonsi’ranno. Yannate fojono leeltinosihuno anjesi dirinni ikkino gede coy’rannoha ikkanna; anje yannasi oosichu gede godo’letenni calla saysantenni roore albiidisire la”anni insa iillituwa iillate halchatenni rososi seekke xiinxallanno gede qaaganno.
Dokiter Bezzaabbe, anjesinni hanafe Maganu mine lophinoha ikkanna, techo ikkadimmasira Maganu mine lophasi noose qeecha xawisanni “Techo noommo deerra iillammora dandiissiissinoeti lopho’yaati. “Lophoommohuno ikko anjimma’ya saysoommohu huuccattote mineeti. Amanyootunni quxamanni lophoommo. Amanyootunni lophanno beetti qole akatisiranna hoshshosira lowo geeshsha qorophanno” yaanni amaalanno.
“Amma’note mini shuqune losssinonkehu ayyaanaame heeshshonni kaajjinammora calla ikkikkinni, rosu widoonnino jawaata rosaano ikkineemmo gedeeti. Konnirano diru jeefora woyyaawino guma maareekkisiissanno rosaanora afanshanna baraarsha uytanno. Ninkeno konne baraarshanna afansha adhate kaajjine nabbambeemmo” yaanni qaaganno
Aleenni xawinsummontenni gede Dokiter Bezzaabbe, ilame lophinohuno ikko balaxote rosinni hanafe geegote geeshsha rosinohu maatete ledo hee’re ikkanna; maatesiwiinni fafe hee’re egenninokkita co’yranno. Kunino Dokiter Bezzaabbe, Yuniveriste ha’ri yannara maatesiwiinni umi yannara baxxasinna haaro qarqara ha’rasi rosu ledo ledante qarrissinosi gede xawisanno. Ikkollana roore yannasi roso xiinxallate aana saysanno daafira coyibba quwa disa’inoe yaanno.
Dokitor Bezzaabbe Biraanuhu, Dokitora calla dikkino. Borreessaanchohono. Medisiinete rosaancho ikkirono anje rosu minna kiwawera hanafe boowirsi’ranni dayno borreessammete baxilli giddosi ba”ara didandiino. Konni baxillira foole worate dandiissannoe yee hedanno doogganno ha’ra hanafi. Yuniveristete noo yannara fooliishshote yannasi kifilesi miilla ledo saysantenni roore tiyatirete rosiisaanonna borreessaanote hedo saysa doodhanno. Tenne yannarano borreessammete daafira egonno lexxitanni daggusi.
Xaa yannara Sase addi addi maxaaffa borreesse nabbawaanote shiqishino. Honse ikkitanno televizhiinete dirraammano borreesse dagate illenna maccara iillishanni afamanno.
Umi maxaafasi maassiisinohu umi diri rosaancho ikke hee’reeti. Borreessino maxaafino ‘gixima’/kiiro/ ikkanna; su’misino ‘(የይሁዳ ገመድ)’ yaamamanno. Kuni maxaafi umi yannara Jimmu Yuniveristera maassamino, Layinkimeeshsho Addis Ababaho Hager Fiqir Tiyaatire Mine, Sayikkimeeshsho Hawaasa maassamino. Maxaafu konni amado manchi beetti heeshsho la’anno, filsifinnano kissanno, gaabbonnna seejjono amaddino kiiro giddosi amadino.
Duuchu manni borreessammete handaarira lowo jifo la”anno gede coy’ranna macciishsheemmo yaannohu Dokiterchunna Borreessaanchu Bezzaabbe, anino deerri’yanni jifo laoommo yaanno. “Ani maxaafa attamisiisate hedoommohu 11 woy 12 kifile rosanni hee’reeti. Ikkollana, woxu qarrinna labbanno korkaattanni atamisiisa didandoommo. Borreessoommo maxaafa attamisiisa hoogummoti roseemmo Koombooni rosi mine xarrazisiise maxaaffate mine maareekkoommo. Hakkuno techo geeshsha hakko no.”
Kayinni Yuniveristete umi diro gudeemmo yannara hiittee doogonnino ikkiro maxaafi’ya maassama noosi yitanno murci’raanchimma giddora eummo. Konnira baata hasiissannoe waaga baala baata hanafummo. Duucha jifo gedensaanni boode codhoommo saantenni maxaafi’ya attamamanno gede hajajummo. Ikkollana; attamamino maxaafa baate adheemmo woxe afi’reemmowa wolewa hooga’yanni maate’ya xa’mi’rammora maate’yawa dayeemmo woyte agaroommokkiri xaadie.
Isino, ani maxaafa’ya maasiisi’reemmo birra xa’mi’rammora dayoommoha maate’ya “hasi’noommohe” yite woshshite”e seejjitue. Miteekke borreessammete widira dasse roso huneemmoha laweennansa “konne iillattollana balaxxe rosokki gudi” yitue. Insa yitinori gara ikkirono, kayinni ani giddo’ya noore hoo’la didandoommo. Birra xa’mi’rano didandoommo. Konni daafira mitte qaafo adha nooe yee hedummo.
Medisiine e’nanni woyte niwaawete Yuniveriste uytannoti taabileette no. Anera maate hirtinoe Laapitoppeno anga’ya no. Konni daafi’ra maate birra xa’ma dandoommokkihura Laapitoppe hire attamote mininni maxaafa’ya adha nooe. Hattono assummo. Maxaafi’yano dikkote aana hosi; lowo geeshshano hasami. Lamu agani gedensaannino qole albinni woyyitino Laapitoppe hidhummo. Kunino aantete looseemmo loosirano lowo kakkaooshshenna wolqa ikkinoe.” Yaanni giddositanna xaaddinosi jifo qaaganno.
Layinki maxaafa koroonu fayya yannara attamisiisino.. Maxaafu su’mino, “ያነቡ እምባዎች” yaamamanno. Kunino giddosi harammaadda hedo/qalote borro amadino maxaafaati. Sayki maxaafi “ኤርማንላንዶ” yaanno. Dokiterchunna Borreessaanchu Bezzaabbe, borreessinohu Sasunku maxaafi adhamooshisi dancha ikkinota coy’ranno. Konni daafirano Sasenka maxaaffa Sase doycho geeshsha attammisiisinoha ikkanna; gobbate gobbaydi dikko (Amaazoon) geeshsha hiramino gede qaaganno.
Maxaaffateno gobbaanni addi addi jajjabba televizhiinete mereershuwara sa’anno Honse ikkitanno diraamma borreessino. Insano, ፍሽካዎች፣ሳሎኑ፣አንድ ላይ፣መስሪያ ቤት፣ ፣ባለ ሱቁ፣በረንዳ፣ይለያል ዘንድሮ yaannaha lendanna duucha televizhineete diraamma borreessatenni albisa ikkinno gedeno coy’ranno.
Seyoo yaa doogote yaannohu Dokiterchunna Borreessaanchu Bezzaabbe, yanna uurrite diagartannonke. Yanna heewonnittenna woyyine afammannite. Konni daafira uurrite agartannokki yanna giddo hee’ne uurrinammonku giddonke noohu maatiro bande afanna hakkuyra baqqi yine doda hasiissannonke yaanno.
“Anino xaa geeshsha saysoommo doogo caaqqi yee laummoro loosa dandeemmo gedenna loosa nooe gede ammaneemo. Meessaneetolla qixxeessiniro hiikkonnereno giddonke noore assa dandiineemmo yeeno ammaneemmo” yaannohu Bezzaabbe Biraanuhu albillicho mixosi borreessammete golinni kaajje sufa ikkitino gede coy’re hikkiminnu ledo xaaddanno borreessamme (diraamma) loosa ikkanna; xaa yannarano hikkiminnu ledo amadisiisaminoha televizhiinete diraama qixxeessanni afamannota uurrinshanke ledo noosi hasaawinni kulinonke.
Manchi beettira seyoote doogo mitte calla dikkitino. Bacate. Kawaanni tola giwinori ka’aanni tolanno. Bezzaabbera kayinni lamenka widoonni seyo xaaddinosi. Kaayyonke mama gawa’litannoro techo himana dandiinanni. Bezzaabbe rosisinni bilchaataho. Kayinnilla Yuniversite ei yannara gaamamino roso callallaho ikkikkinni giddosi hasatto noowa wodanasi tugino. Techo televizhiinnate la’neemmonna boohaarsitanno diraamma borreessinohu rosisira qote qoteho dhaabbachishi’rino giddosi hasattooti.
Ninkeno Dokiterchunna Borreessaanchu Bezzaabbewiinni, ilama rosicho adhite aamanshansa bade affanno gedenna horonsidhanno gede sokkankeeti. Keerunni!
Addisu Adoola
Bakkalcho Woxawaajje 25, 2015 M.D
