Itophiyu mannira gutunniha ikkinohu haaro diru soorro assite Wocawaaru aganiha umi barra mite yite haaro diro hanaffanna; baattonke adalchu daraaronni biiffanni leeltanno yanna ikkasenni ‘Inquxaaxxashi’ yine barra su’matenni baattonke biinfillinni ledo fiixoonsine diru danchummannihanna biifado ikkanno gede halchatenniiti. Itophiyu manni konni garinni gutunni dironke hananfo ikkinnina Masiqalu, Gifaatu, Yoo Masiqalu, Yaahodenna Irreecha labbino ayyaanna haaro diro lallambannoreeti; tunsichunna hawadu yanna sa’eenna xawaabbu daannota kultannori baca budinna balchoomi noonsarenna gutunni binffe ayirrinseemmo ayyaanna noonkere ikkankeno buuxisiinsoommo. Kuri ayyaanna techo geeshshano keerunnire, budu hattono xaphooma Itophiyu manni ayimmanna mittimmate xinti kaajje sufannoha ikkasi kalqete dagara buuxisiinsanni afammeemmo.
Haaru diri hanafanno woyte diru keerunna baxillunniha, mimmitu ledo halammanniha mittimmanniha, maaro xa’mi’nannihanna seyoonniha ikkannonke gede halchineeti. Tini halchonkenna hasattonke qaalunni yinannirinni sa’e ayyaannanke ayirrinseemmo yannara leellinshanni hee’neemmo daga ikkanke buuxisiinseemmote. Hadiyyaho, Wolayittaho, Gaamonna wolootta daga haaru diru soorro ayyaannansa ayirrissu yannara la’noonnihuno ayyaanna ayimmatenna budu xawishsha calla ikkitukkinni; keerinke xinta; mittimmankenna halammenke xaadissanno siiwo ikkitinotaati. Saeno, ayyaanna Hadiyyaho, Wolayittaho, Gaamotenna giddonsa heedhanno dagara calla ikkikkinni; wo’munku Itophiyu dagara; hakkiinnino sae wo’mante kalqera mittimmanna halammete mayimma xawoho fulte leellishshinonna rosicho uytinoha; konni rosichinnino kalqete Donna ikkite agarama noonsare ikkansano farcidhinoreeti.
Konni garinni, luphiima hornyasinni kalqoomu Dona ikke borreessaminohunna diru dirunkunni quqquxamme agadhinannihu Masiqalu baxxinohunnino ‘Daamaru’ ayyaani mittoho. Kuni ayyaani Itophiyu Ortodokisete amma’no annimmatenni amadde xawoho ayirrinsanni ayyaana assite qixxeessitonnohano ikkiro; ayyaanu wo’munku Itophiyu daga mittimma, halamme, keeru hornyubba xawishsha; hakkiinnino sae kalqete daga jiro ikkinoho. Masiqalu ‘Daamaru’ barri eembarra Masiqalu xawira iibbadu garinni Itophiyu manniha keere, mittimmanna halamme bowirse leellishinoha ikke ayirrisamino.
Ayyaana ayirrisa hananfi yannanni kayse babaxxitino amma’no harunsaano; luphiima mootimmate loosu massagaano Masiqalu xawira leellite base fiite biifisate looso loosansa Itophiyu manni amma’nonnita ikkito budu xinti noonsa ayyaanna mitte gaamoha woy ayiddiha calla ikkitukkinni wo’mante Itophiyu dagaha ikkite leeltannota; hojjinni ayirrinse honsannire ikkitukkinni ga’renna boosaallo bandikkinni gutunni mini giddono ikko xawoho fulte ayirrissanno ayyaanna ikkansa leellishannoho. Ayyaanna babaxxitino poletiku hasattonsanna sokkonni hunote assootensa gumulate ga’nitino wolquwa hasattono toltukkinni keerunni ayirrinse sa’noonni. Itophiyu manni ayyaanna keerehonna mittimmate ikkinnina gaance kaysate yite qixxeessidhinota ikkitinokkitano leellishino.
Tayixe wodiidi qoqqowira masqalunna haaru diri ayyaana ayirrinsi yannara seedu dirira kaansoonni babbadamooshshunna gibbote,hattono mimmito huluullamate danqara hiiqqaqqinoha ikkasi buunxoommo. Sidaamu Wolayittate diru soorro ayyaana “gifaata” ayirrisate budisiha shaafeeta qase wolayittate baraasino. Gaamo woraamo gantanni Sooddote Gifaata mittimma ayirrissino. Dawurronna,Hadiyunna Gaamo Masqalanna Diru soorro ayyaanansa callinsa diayirrissino. Sidaamu dagara koyishsha assiteenna duuchankawa Sidaamu basete geeshsha iille ledo ayirrisino. Konniraati tayixehu Wocawaaru agani babbadamooshshu buusa diigatenni mittimmate buusa karinoho yiisiisannohu.
Haaro diro sa’nanniha; tunsichu yanna goofimarcho; caabbicho la’nanniha; keerunna mittimmate xawishsha ikkinohu ‘Irreechu’ ayyaanino oyimbarra Qidaamete barra Hora Finfinne; Sambatu barra kayinni Hora Arsede ayirrisamannoha ikkanno. Kuni ayyaani, keerunna mittimmate hornyisi luphi yee leellannoha ikkirono hunote assootensa gumulate gano ga’nite millissinori cancishaanchu HWHT soqqamaanonni kalaqamino gaancinni sa’u muli dirrara ayyaana ayirrisate gobbakera shoolente ragganni dagge basete leeltinori keeraano qansooti aana iillinshoonni barshe hambannita dikkitino.
Tayxehu Masiqalunna Irreechu ayyaannna ayirrisantannohuno Itophiyu duuchu garinni fannoonnise ola sharrantanni noo yannara ikkasinni ayyaanna hornyubbasa xawissannonna keerunni ayirrisamase gobbanke keere hasidhannota ikkase leellishate noonsa qeechi luphiima ikkanna giddonsaanni amaddino sokkano bacate. Sa’u muli barruwara gutunni ayirrinsi ayyaannante gede; Irreechano keerunni, mittimmatenna budu hornyubba kaimasi buuxisiisa dandaanno garinni; hattono albaanni ayirrinsanni dangoonninte gede albillichono ayirrinsanni ayyaanna keerunnita, budunna mittimmate xinta ikkansa bowirsine leellisha duuchunku qansooti yawo ikka noose!
Bakkalcho Wocawaaro 19, 2015 M.D
