Kalqenkera hiitti dagano ayirrissannohu dagoomunnihu ikko amma’note woy ayyaanaamu ayyaani no. Gobbankerano babbaxxitino yannara addi addi ayyaanna ayirrinsanni. Kuri mereerinni haaru ayyaani mittoho. Xa hee’noommohu 2014M.D akkalu diri goofeenna 2015M.D haaru diri eara lame barruwa calla gattino yannaraati.
Gobbankera ayyaana iibbinonna hagiirrunni ayirrinsanni budinna balchoomi noonke. Daganke mimmitu ledo gamba yitanni ayirrissanno ayyaana ikkasinnino babbaxxitino qixxaawubba heedhanno; mini giddonna nafarrateno ayyaana korkaata assatenni loonsanniri baca mini loossa heedhanno. Dikki’ranna fiixu firunna qachu manni ledo ayirrisate basetenni base millinsanni harinshono hattonni.
Ayyaana ayirrisate balaxote qixxaawo assinanni yannara ikko ayyaanu barra kayinni mannu hagiidha calla ikkikkinni deamatenni kainohunni mini giddo kasalete (diqillote) wiliilenni, caabbichu, beenzine giirate dano; hattono mini gobbaanni kayinni dikki’nanni qooxeessuwara moorama, tiraafiikete dano lawannorinni mannunna jajju aana gawajjo iillitannokki gede balanxe qoropha hasiissanno.
Tayxeha 2015M.D haaru diru soorro ayyaana hagiirrunni feeffante dano kalaqantukkinni ayirrisa dandiinanni gede Hawaasi quchumira dagoomu umisinni assanno qorophonna ga’labbote bissano jaddonna dano balanxe gargadha dandiinanni garinni assitanni noo millimillo lainohunni Hawaasi quchumi poolisete biddishshi hajajaanchi (Komaander) Derrese Bussaaro ledo qixxaawote kifilenke keeshsho assitino. Dancha keeshsho! Danchanna hagiirru ayyaana! 2015M.D.
Bakkalcho:- Ayaana ayirrisate ledo amadisiisaminohunni dagoomu keeraanchimmanna fayyimma gawajjitanno assootubba kalaqantannokki gede assate Hawaasi quchumi deerrinni balanxe qorqorshunna gargarooshshu loossa hiittoonni harinsanni hee’noonni?
Komaander Derrese:- Hawaasi quchumi xaa yannara keeru teesinowa; quchumu teesaanono ikkito babbaxxitino qooxeessuwanni dagganno wosinna keerunni hasidhu gede loosidhannonna gangalattanno quchumaati. Quchumaho keeru geanno gede jawu korkaatino quchumu teesaano qooxeessinsa keere uminsanni agartannorenna hiittenne yannarano ga’labbote bissanni ledo halantanni loossannore ikkansanniiti.
Wolu garinnino la’nummoro, quchumu teesaano deerrinni baxxinohunni wedellu quchumunna qooxeessu keerinna ga’labbo ge’anno gede loossanno tantanatenni loonsanni hee’noonniha ikkasinni quchumu keeri garunni agaraminoha ikkara dandiino. Konninnini, quchumaho Sidaamu daga haaru diru soorro Fichee Cambalaallate ayyaana, amma’note ayyaanna hattono babbaxxitinoti quchumu, qoqqowunna gobboomitte bare hanafante gumulanta geeshsha wedellu tantanono ikkito dagoomu ga’labbote bissanni ledo ikkatenni loossanno.
Tayxehu 2015M.D haaru dirinnino quchumaho babbaxxitino ikkitubbanna bare hattono ayyaanna harinsanniha ikkasinni haaru diri keerunniha, baxillunniha, mittimmanniha, mimmitu ledo dandaamatenni ayirrisamannoha ikkanno gede quchumu poolise biddishshi woloottano ga’labbote bissanni ledo qinaawatenni balaxote qixxaawonke gundoommo. Xaa yannarano quchumu dagoomi albaanni rosaminonte gede ga’labbote bissara hasiissanno irkonna halamme assitanno gede huwanyoote kalaqatenni haaru diru soorro ayyaani keeraatunni ayirrisamanno gede assate ga’labbote bissanke bobbaansanni hee’noommo. Wocawaaru agani wolootta agannanni baxxino garinni babbaxxitino ayyaanna ayirrinsanniha ikkasinni ayyaanna keeraatunni ayirrisantannonna quchuminkera ikko gobbankera albaanni kalaqantanni keeshshitinoti ga’labbote booraambe taalteenna ga’labbo ge’anno diro ikkannonke gede; haaru diri mittimmanke kaajjishi’ratenni duuchu raginni ka’inonke diinna qeelleemmoha ikkanno gede ga’labbote bissa dagoomu ledo halammanni loonseemmo dirooti yitanno hexxo nooe.
Hawaasi quchumi illenke diikkichi gede agarreemmoho. Quchumu keere dagoomuno umisinni agaranno. Konnirano, keerunna ga’labbo ge’annokki gede assitanno wolquwa balanxe gargarranni harinsho noo daafira sufino keeri noowaati. Ikkollana, ayyaana korkaata assatenni quchumu giddo Lotore doyissitanni dagooma awaawurtannore; barbarete giddo duumo bushsha, buuru giddo muuzenna woloottare allagga ikkinore karsiisse dikkote shiqishshannore qorqoratenni balaxote loossa murci’ne loonsanni hee’noommo. Hattono mine kirunni sayisse uyitanno mannooti karaayya’anno mannooti ayimma seekkite buuxxanno gede balanxe huwanyoote kalaqatenni mine kaeraayya’anno mannooti hiikkinni dagginore ikkansanna ayimmansa leellishshanno gede qixxeessinoonni shae wonshitanno gede assitanno garinni loonsanni hee’noonni. Dagoomuno dikki’ranno yannara quchumu giddo hodhishsha horonsi’ranno woyte awaawuramannokkinna mooramannokki gede uminsannino qoropho assa noonsa.
Baxxinohunnino sasu goommi Baajaaje taariife leddanni hodhishshu owaante uytannore qorqoratenni; woloottu hodhishshu owaante uytanno gongo’mishamaanono fajjinoonninsa ragi gobbaanni seerimale doogonno bobbakkannokkinna taariifeno leddannokki gede assate hattono gongo’mishamaano tekinikete ikkadimmansa agadhite loossanno garinni qorqorsha assatenni tiraafiikete dano balanxe gargarate dandiinanni garinni Tiraafiikete bissa albinni roore qorqorsha assitanno gede bobbaansoonni.
Ayyaana ayirrinsanni woyte babbaxxinota mini loossa loonsanni yannara caabbichu (elekitirikete), giiratenna kasalete ledo xaaddino dano kalaqantannokki gede hattono mini gobbaanni millinsanni yannara tiraafiikete dano xaaddannokki gede dagoomu balaxote qoropho assara agarranni. Wolu garinnino, dikkuwate giddo kaphu woxinni dagooma awaawuratenna mulqate; sagalimmate horonsi’nanniri giddo allaggicho ikkinore karsiisatenni hirate hasidhannori heedhara dandiitanno daafira ga’labbote bissa uminsanni assitanno harunsonna qorqoprshi hee’reennanni dagoomuno huluullissanno ikkitubba heedhuro wiinamunni qooxeessaho afantanno ga’labbote bissara qummeessa aa hasiissanno. Babbaxxitino basera saada gorrinanni woyteno qoropho assa hasiissanno.
Ayyaanu danchu amanyoonnni ayirrisame goofanno gede qooxeessu keeri garunni agaramanno gede ga’labbote bissa uynoonninsa sokkonna yawo garunni fultannoha ikkanna dagoomuno qeechasi fula noosi. Hakkiinnino sae honqooqa daddalaano uduunnu aana korkaatiweelo waaga ledatenninna dikkote aana hasi’nanni uduunni anje kalaqantanno gede assate wo’naaltannore haja la’annonsa bissanni ledo qinaawatenni harunsatenna qorqorate loossa loonsanni hee’noommo. Dagoomu kayinni dikki’ranno woyte huluullissanno ikkitubba heedhuro harunsitannonna qoropho assitannonna qummeessa uytanno gede assinanni hee’noonni. Jawu coy kayinni konni albaanni sa’e sa’eno ikkiro leeltino qarrubba 2015M.D haaru dirinni kalaqantannokki gede assateeti loonsanni hee’noommohu.
Itophiyu manni bire hundinni kayse babbaxxitino ayyaanna mittimmatenni ayirrisatenna ibbadu garinni ayirrisate balchoomi noonkere ikkankenni; dagoominke ayyaanaho qixxeessi’rannore mimmitu ledo gamba yee beeqqanni horonsi’ranno daafira ayyaana quqquxamanni agadhannoha ikkasinni mini loossa loosi’nanni yannara daafuru hee’rannokki gede qoropha hasiissanno. Kasalete (diqillote) wiliile, Buttaagaaze, caabbichu siiwo ledo xaadinohunni giirate dano kalaqantannokki gede balanxe qoropho assa agarranni.
Wolu kayinni, Sinu quchummara base basentenni doogimale ikkino garinni Richite tokkonsannikki gede qorophishsha uynoommo; ayyaanu ayirrisame goofa geeshshano hiikko garinnino Richite tokkosama dinose. Tiraafiikete ogeeyyenkeno quchumu giddo babbaxxitino basera Taargu hee’rinsakkinni millissanno Xexxerrissanni manna mulqitanni ba’annokki gede harunsotenna qorqorshu loossa kaajjishshe loossanno gede assinanni hee’noommo.
Itophiyu gobbankenna daganke keereho yaannohunni Fooqa 3/2014M.D xaphooma daga fulte keeru barra ikkasi ayirrissanno. Hawaasi quchumira quchumu pooliseno ikkito xaphooma qoqqowu ga’labbote bissanni ledo daga uminsanni qodhaano ikkatenni quchumunniha, qoqqowunna gobbate keeri geanno gede loossanni afantanno.
Bakkalcho:- Gobbate deerrinni Cancishaano HWHT gaancenna canco kaysate duuchankawa cancishate sokko redhite loossanni no; konnira keeru bidhatto ikkitannokki gede jaddo balanxe gargadhate loossa hiittoonni loonsanni hee’noonni?
Komaander Derrese:- Sidaamu budinni; ‘’Hindaatu lame hige digiiramanno’’ yinanni. Kuni yaa, Hayxe xeensanni woyte lame hige digiiramanno yaate. Albaanni Hayxe xeensanna woy xoxxiissinanna giiramiha ikkiro wole yannara kayinni giiramannikki gede qorophine xeensanni. Konni kaiminni, quchumaho hiikko qooxeessirano dagoomu qooxeessinsa keerenna ga’labbo balaxxe agadhitanni afantanno. Diinu hexxo base gantannokki gede dagankeno ikkito ga’labbote bissa qixxaabbinote; insa bire assitinori Itophiyu dagara rosichoho. Konnira wirro daga horonsidhe gaance kayisate assitanno millimmo hedo heedhunsarono ditolannonsa.
Quchumunna qooxeessu keeri hee’ranno woyte gangalatatenna babbaxxitino hajubbanni keeraatunni keeshshe higate hasi’ranno manni danno. Wolu garinni la’nanni woyte kayinni keeru teesinowa ikkasinni keere gaa’lite uminsaha hunote assoote gumultannori heedhara dandiitanno. Xawo ikkinokki garinni keere booreessate wo’naaltanno bissa noowa; quchumu keeri geinohano ikkiro keeraano manni calla daanni gangalatanno yine diammannanni. Konnirano, yanna yannantenni hasiisanno huwanyoote kalanqanninna qorqorsha assinanni quchumu keerira bidhachishannori hee’rannokki gede assinanni hee’noommo.
Baxxinohunnino, keere gaa’lite babbaxxitino qooxeessuwanni jajja moorte abbitanni maaxxannorenna hirtannore iilliniro jajju ninkeho yitanno bissa hasidhanni dagga geeshsha amande keeshshiinshanni. Konne assinannihuno, umihunni amadamino jajja garunni qorqorre uduunnu woy jajju hiikkiinni mooraminohoro; hiikkiinni kae daynohoronna aye widoonni daara dandiinoro seekkine qorqoratenni huluullammoonnire buuxatenni jaddaaleeyyenna keeraano badate udunnu woy jajju anni shiqanno gede assinanni.
Hiikko garinnino ikkeenna quchumaho keeru geirono keeru teesino yine lawashshi diyineemmo. Uminke hayyonni duuchankare harunsineemmonna buunxeemmoti harinsho noonke. Sa’u muli barruwa giddono kaajjado qorqorsha assatenni woloottu qooxeessuwanni moorre abbine maanxoonni jajja iilline buuxo assatenni hasidhanno bissara seeru garinni qollanninsa gede assinoonni.
Bakkalcho:- Xaa yannara gobbanke babbaxxitino korkaattanni keerunna ga’labbo jifantanni noo daafira gobboomu keeri agarame sufanno gede hiittoonni loosa agarranni yaatto?
Komaander Derrese:- Itophiyu gobbabnke keerinna ga’labbo garunni agarama noose. Gobbate keere keerenna ga’labbo agarsiisate qinaambe loosa hasiissanno. gobbate keeri hee’ranno gede mittimmatenninna qinaambe loonsiro horaameeyye ikkineemmo. Ninkeno quchuminkenna qoqqowinke deerrinni hattono deerru deerrunkunni afantannori ga’labbo bissanni ledo yanna yannantenni hasaambanninna mashalaqqe soorri’nanniiti loonseemmohu.
Gobbate ga’labbo agarantannonna gobba hegersate uynoonninsa yawo fultanni afantannori ga’labbote wolqara baxxinohunnino Gargarooshshu wolqara jawu ayirrinyi nooe. Deerru deerrunkunni afantannori ga’labbote wolquwa ledo gutunni qinaambe loonsoommo daafiraati quchuminkerano ikko qoqqowinke keerinna ga’labbo ge’ara dandiitinohu. Qooxeessunniha ikko gobbate ga’labbo agarsiinsannihu gutunni halamme ikkinohura ninkeno woloottu ga’labbote bissa ledo noonke qinaambe kaajjadote.
Bakkalcho:- Quchumaho baxxinohunni rosu uurrinshuwa qooxeessubbara jallaagissanno xagganna shiisha horonsi’nannikki gede assinanni qorqorshinni daggino soorro no yaate dandiinanni?
Komaander Derrese:- Jallaagissanno xagganna babbaxxinore horoonsidhanna iilline tenne lamalara amandoonnirino no. Albaannino konni kaajjado loossa loonsanniiti dangoommohu. Caate intanni minna, shiishu minna cufatenni hattono jallaagissanno xagga horoonsidhe dagoomu aana babbaxxitino gawajjo iillishshino huluullamaano amande seeru hundaanni hosiinseenna xaa yannarano yoote minnara hajonsa buunxanni hee’noonni. Baxxinohunnino Yuniversitete qooxeessira rosaano hasiisannokkiri giddo eessate hedde gumultannori afantino mannooti noo gede iillinoonni. Konni kaiminnino, yuniversitete qooxeessira calla ikkikkinni duuchante sinu quchummara hashsha barra kaajjado qorqorsha assinanni hee’noonni daafira xaa yannara albi gede xawo fulinorinna hala’le leellannori hoogirono Taaboori sinu quchumiranna woloottano lamu sinu quchummara jallaagissanno xagganni ledo amandoonnire yoote minira shiqinsheenna hajonsa la’’antanni no. Jaddote kaima ikkannori mereerinni shiishunna caatete minna hattono jallaagissanno xagga horonsi’nanni minna ikkansanni kaima korkaata ikkitanno bissanna baxxinohunnino seeru seejjo minnanni fulte wirro jaddo loosate millissanno mannoota bandanni harunsine seeru hundaanni hossanno gede assinanni hee’noommo; albillichono kaajjinshe sunfeemmo.
Bakkalcho:- Jeefoteno dagoomaho saysa hasi’ratto sokka nooro kaayyo eemmohe.
Komaander Derrese:- Ga’labbote bissara qiniiticho anga gede assine adhinannihu dagoomaho. Qooxeessunna gobbate keerinna ga’labbo agarantanno gede dagoomu mittimmatenni halame loosiro hasi’nanni keeri hee’ranno. Quchuminkerano ikko qoqqowinke keeri agarame sufanno gede dagoomu qeechi luphiimaho. Keerinke dagankeeti; keerinke mittimmankeeti. Keerinke qinaambe loosankenni ikkinohura Hawaasi quchumi teesaano xaa geeshsha quchumu keerinna ga’labbo agarantanno gede assitanni keeshshitino halammera galatanni albillichono qooxeessinsa keere garunni agartanno gede amadisiise sokka’ya sayseemmo.
Quchuminkenna qoqqowinke daga hattono wo’manti gobbanke daga hawalle 2015M.D haaru dirira keerunninna mittimmatenni iillishinonke! Haaru diri keerunniha, fayyimmanniha, baxillunniha, mittimmanniha ikkonke! Ninke mimmitu ledo macciishshammummoro, sumuu yinummoro, mittmmanke kaajjishi’nummoro, halammenna qinaambe loonsummoro haaru diri 2015M.D qeellennihanna gobbanke keerinna ga’labbono ge’inoha ikkannonke gede halcho’yaati. Danchanna hagiirru ayyaana ikkonke!!
Amsaalu Felleqe
Bakkalcho Fooqa 3, 2014 M.D
