Qiddist Gezaheny
Anjesenni hanafe daddalu loosi lowo geeshsha hagiirsiisannose. Daddaloho yinanni woyte jajjabbare calla dikkino; shiimiccurichinni hanafe nooha daddalu looso baxxannonna ayirrissanno manchooti. Daddalu baalante mannu ooso ledo xaadisanno, gamba assanno, egensiisannohonna babbaxxitinore ikkitanno gede assanno loosu handaara ikkasinni lowo geeshsha ayirrinsanninna maassamino looso ikkinotano ammantanno.
Qae qaente hananfannihu shiimmaaddu daddali kalqoomu daddaliwa lophara dandaannoha ikkasinni aleenni daddalu kalqe milli assa dandiitanno wolqa afi’rino. Kalqete aana noo gobbuwa baalanti duuchunkuri noonsare dikkitino; mittowa noori wolewa dihee’ranno. Gobbuwa noonsakkire noonsariwiinni adhatenni, insara noore kayinni wolootaho aatenni hasattonsa wonshidhanno. Konni korkaatinni mannu ooso mitte hanqafo giddo heedhe adhitannorinna beeqqitannorichi noota daddalu giddo keeshshitu yannanni huwata dandiitino.
Batinye dirrara mootimmate loosu mine owaattanni keeshshitinotinna umisennino addi addi daddalu loosi giddo beeqqitanni afantannoti techoonketi seyoote amado wosinchonke Irkaabi Tranziite hallanyu maamari (እርካብ ሃ.የተ.የግል ማህበር) safaanchonna ama dukko Immebeeti Taaffesete. Dukko Immebeeti mootimmate loosu mini giddo baxxinohunni Itophiyu Gogu faabriki giddo loossinoha ikkanna; Itophiyu buna sokkannori maamari giddono layinki pirezidaantitte ikkite owaattino.
Xaa yannarano loosu dirisenni afidhino rosichonna egenno kaima assatenni umisenni fa’nitino Irkaab Tiraanziite widoonni fulotenna e’’ote daddalinni haammata owaante batinye dagara iillishshanni afantanno.
Daddalu loosi giddo seeda yanna kiirsiissinoti dukko Immeneeti; ilante lophitinohu Addis Ababu quchumi giddooti. Umi digrese Ikonomiksetenni afidhinoha ikkanna addi addiha tajete woraqattanna Dippolooma kayinni Akkawuntingetenni afidhino. Anjesenni hanaffe daddaloho noose hasatto gumulsate rosaancho heedhenni hanaffe baxxinohunni saadanna saadatewiinni afi’nanni sagalla lowo geeshsha quqquxissannoseta kayisatenni handaaru aanano batinyere nabbabbinota kultinonke.
Saadatenni afi’nanni Gogi addi addi harinsho giddoonni faabrika e’’e faashinete industire giddoonni sa’’e kalqe uddidheenna la’nanni woyte lowo geeshsha dhaggeeffachishanno yitanno; baxxinohunni Itophiyu gobba laashshitanno Gogi kalqete aana lowo geeshsha hasamannohanna dooramannoha ikkinota kayissannoti dukko Immebeeti; yannate jajjabba reqecco harinsanni batinye kalqete gobbuwa la’’ate kaayyo xaaddinose. Jajjabbate yinannire Gogu industirrano daa’’attino. Konninnino kalqe Goga hiitto assite horonsidhanni nooro huwatasenni Itophiyu Gogu industire lophitanno gede luphiima halcho Galtinose. Halchose wonshateno noose loosu yannanni kaajjado sharro assitinota kayissanno.
Itophiyu Gogi kalaqamunni lowo geeshsha dooramannoha ikkanna baxxinohunni Goojjaamete, Gondarete, Sidaaminna Ilubaaburi qooxeessubbara noo saadanni afi’nanni Gogi kalqete dikko aana lowo geeshsha hasamannohonna dooramaanchoho yitannoti dukko Immebeeti; Me’’u Goga lainohunni Baati me’’inni afi’nanni Gogi kalqete aana wolewa afi’nannikkiha ikkinotanna kalqe noo’e yitanno goga afidhannohu Itophiyunni ikkinota coyidhanno.
‘’Ikkollana kalqete illacha goshoosha dandiitannota tenne kalaqamu uynonketa kisantinokki jiro dihoronsi’noommo’’ yitannoti dukko Immebeeti; techo Itophiyu Gogi deerrisinni dirre darga darganko uweenna la’anno woyte lowo geeshsha dadillitanno. Konne deerra iillaranna gaabbisarano dandaannota yannate noose yaaddo handaaru bissara wo’ma borronni iillishshanni keeshshitinotano kayissanno.
Saadanna saadatenni afi’nanni sagalla lowo geeshsha quqquxissannosetinna addi baxilli nooseti dukko Immebeeti; batinye dirrara massaggino Itophiyu gogu faabrikinni fulte umise loosira bobbahate heddu woyte handaaraho noose baxillinni kainohunni umi doorshise Gogu industire handaari aana bobbahate. Ikkollana addi addi giddoyidinna gobbayidi korkaattanni heddinori ikkikkinni gatirono wolootta giddoyidi hasattose macciishshatenni hasattosera dawaro aa dandiitino.
Hiikku manchino lifixxinotanna dancha owaante uynisiro hagiidhannonte gede dukko Immebeetino manna lowo geeshsha hagiirsiissaranna kassi assitara dandiitanno owaante aate looso loosate qixxaabbe loojistiksete loosira bobbakkino. Xaano giddoyidise halchanno looso loosate loojistiksete handaara massaggu woyte Itophiyu handaarunni lowo geeshsha badhera gatinota huwatatenniiti.
Mannootu uytanno rakkinonna lifixxino owaante korkaatinni afidhanno kassimma noo gedeenni owaante afidhanno dagano afidhanno owaante bikkinni horonsi’raancho ikkitarano hooggarano dandiitanno yitannoti dukko Immebeeti; Itophiyu giddo tini foonqe hee’rase batinyootu sumuu yitannota ikkasenna ise kayinni marro marro xaaddinose hajo ikkasenni loojistiksete widira e’inota kultannohu.
‘’Harummawa baalankawa hasireemma owaante garunni diafiroomma’’ yitannoti dukko Immebeeti; umise loosira hadhuwa baalankawa hooggino owaante ane ikkoommaro yitanni gaabbitanni keeshshitinotanna woyyaabbino owaante aate ma assa hasiissanno; ani hoogoomma owaante woloottu hiittoonni afidhara dandiitanno yaatenni heddanni keeshshitino.
Togoo korkaattanni loojistiksete widira e’inoti dukko Immebeeti; baxxinohunni kalqoomu daddali giddo Itophiyu islancho owaante yannatenni iillisha hoogatenninna mashalaqqe aa hoogatenni duucha higge abbooshshi’ra hee’raseno kayissanno. Konni korkaatinni kalqoomu daddalu harinsho gufisantanno. Konni daafira woloottaho baantanni waagi Itophiyaho dihasiisanno yaatenni kalqoomu daddalinni afi’ra hasiissannose e’’o afidhannokki gede ikkite keeshshitino yitanno.
Mitto laalcho laashshinoonni darginni kayinse qineessine horonsiraanonniwa iillishate ha’neemmo doogo injiitinota ikkitanno gede assa hasiissanno. togo yaa rahotenni islanchimmatenna yannatenni gumula ikkitanna togo assa dandiiniro; shiqishaanchu heewisamaanchonna woyyaawino garinni horonsi’raancho ikkanno. Goofimarchu horonsi’raanchino afi’ranno lifixxino owaantenni kassi yaatenni sa’’e isino horonsi’raancho ikka dandaanno. Togo yaa hirannohunna hidhannohuno loossanno daddalinni hasiissannonsa horo afidhanno yaate.
Tenne hedo amadde loojistiksete handaara karsantinoti dukko Immebeeti; baxxinohunni bununniha fulote daddalo hajo la’annonsa bissa ledo ikkatenni lifixissanni afantanno. Roore anga owaatamaanonsa buna sokkannore ikkitollana gobbara sonkanni buninni ledote addi addi laalcho gobba giddora eessitannorirano owaante uytanno.
Loojistiksete owaantenni gobba giddo e’’inoha babbaxxino laalcho jibutinni kayisse gobba giddora e’’anno gede assitanno. Fulote laalchono togonni hajamaanotewiinni haadhe hasiissanno harinsho harunsite danchu garinni gobbayidi dikkora sokkanno. Gobba giddora e’annoreno ikko gobbayidi dikkora sonkanni laalcho buusa ikkatenni sayissannoti dukko Immebeeti; uytanno owaante yannase agadhitinotanna lifixa ikkasenni dooramaanchimmansa hala’litanni daggino.
Konni alba babbaxxitino gobbate qooxeessubbara gamba assinanni buni Addis Abeba iillate daddalaano mitii’mitannota kayisatenni loojintikse kurinna wolootta mitiimmubba shotisatenni injoo kalaqqannota ikkase coyidhanno. Kunino fulotenna e’’ote daddali aana xiiwo kalaqasi gattannokkita ikkase kayissannoti dukko Immebeeti; kalqete dikko aana heedhanno heewisamaanchimma ajishshannote. Konni daafira loojistiksete wo’ma baxxinohunni fulotenna e’’ote daddlira qara ikkase kultanno.
Hasiissu yanna baalantenni hodhishshu owaante uytannota kayissannoti dukko Immebeeti; Jibuti noose riqiwamaano widoonni sokkannorinna abbisiissannori hasatto kaima assatenni gumrukete ledo noose xaadooshshinni hattono Jibuti gobbaanni keeniyunna wolootta gobbuwa ledo hee’rannose xaadooshshinni owaante uytanno. Uytanno lifixxino owaantennino fulotenna e’’ote daddalo irkisatenni gobba roorenkanni horonsiraancho ikkitanno gede hattono uurrinshase lophitanno gede sharrantanni noota kultinonke.
Tenne owaantesenni baxxinohunni bunu handaarinni hala’lado owaante uytanni afantannota kayisatenni aanteteno loosose kaajjishshe suffannota coyidhanno. Baxxinohunni fulote daddali aana haaruudde daddalaano shiqishatenni hasiissanno irkonna harunso assatenni gummaamma ikkitanno gede dandiissannota amaalete owaante uytanno.
Loojistiksete shiqishonna gashshooti aana gobbate gede haammata mitiimma noota kayissannoti dukko Immebeeti; safote latishshi qarri mitto ikkasi huwachishshanno. Safote latishshi qarri hee’rasinni kaameella seeda yanna adhite hodhitanno. Konninnino faranjootu 2016nni kalqete afantanno 160 gobbuwa mereerinni Itophiyu 126ki deerrira afantannotanna 2018nni duumbara higatenni 136ki deerra iillitino yanna nootano kayissanno.
Togo yaa Itophiyu loojistiksete handaarinni uytanni noo owaante ajjinota ikkitanna kalqete deerrinni heewisamaano ikka didandiinoonni; harancho yannanni loosa dandiinanni looso seeda yanna adhine loosatenni, hasiissannokki ataachinanni base fulora aamamatenni hallanyunni sa’ne gobba lowo waaga baattanni noo handaaraati yaatenni handaaru aana noo mitiimma kayissannoti dukko Immebeeti; mittu laalchi giddo loojistiksete qeechi 40 anga xibbuunni ikkannota coyidhanno.
‘’Hiikku manchino daye kincho sayisannonkehunna uticho hoolannonkehu dino; ninkeneera hee’noommori ninke callaati’’ yitannoti dukko Immebeeti; loojistiksete handaari aana harinsanni seminaarra aana beeqqatenni noose egenno beekkanno. Beekkanno egennonnino Itophiyu baxxinohunni badhera gattino loojistiksete handaarinni woyyaabbinota ikkite guma borreessiissanno gede noose egenno beehate yannase gudisse uyte horonsidhanno.
Itophiyu kalaqamunni aamantinose eltonni umisenni sa’e woloota itisa dandiitannota ikkinnina hudira dinoose gobbaati yitannoti dukko Immebeeti; aantete giwirinnu handaarira bobbahatenni buna, gati muronna gummate laalo laashshite gobba giddonni sa’e gobbayidi dikkora shiqishate mixo noose. Konnirano xaa yannara balaxote qixxaawo looso gumulte loosu giddora e’’ate gugguuffanni afantanno.
Bakkalcho Woxawaajje 26, 2014 M.D
