Muuze – Istroooketenni reyate kaayyo xibbuunni 50 – 60 anga geeshsha ajishshanno. -Sukkaarete dhibbiranna mundee ajjuro Muuze ita amaallanni. Muuze umi yannara Itophiyaho anfoonni gede kullanniha ikkanna; kalqete hala’ladunni laashshinanni sagalimmate horonsi’nanni; konninnino fayyimmate batinye horo uytanno.
Muuze sagalimmate amadosenni ledote addi addi dhibba hursa dandiitanno shiilo giddose amaddino. Tini shiilo batinyu dhibbira hurre ikkasenni aleenni dhibbu kalaqamasira albaanni gargadhate dandiisanno dhuka uytanno.
Xiqur Ambessu Hospitaalera xaphoomu xaginaati goli xagisaanchi Dr Taayye Alemaayyewu coyi’ranno garinni; Muuze Istrookete korkaatinni kalaqantanno rewo bocunni ajisha dandiitanno. Muuze giddose Kaarbohayidreetete shiilo amaddinoha ikkasenni luphiima wolqa afi’neemmo gede kaa’litannonke.
Lame Muuze inte afi’neemmo wolqanni 90 xiqqeessira ayirranno looso loosa dandiineemmota Dr Taayye coyi’ranno. Batinyu Muuze saga’latenni mannimmankera wolqanna iibbille afi’ra dandiineemmota afankenni aleenni hende diegenninoommo. Ikkollana Muuze giddose amaddino kalaqamu Sukkaarete woyi coommado ikkinori; Gulukoose, Iskiroosenna Fruktoos yinanni shiilo Muuzete haanxaamu kalaqami ledo ledante hala’lado horo uytanno.
Batinye Muuzete horo mereerinni gama aanino garinni la’neemmo.
* Buqqeete lopho
Muuze giddose luphiima Potaashiyeemete shiilo amaddanno. Tini shiilo surrete loosu ikkadimma woyyeessatenna lossate hattono baqqi yitinotinna fayyo surre heedhannonke gede assate widoonni luphiima horo uytanno.
* Istrookete (umu giddo mundee du’nama)
Muuzete giddo noo Potaashiyeeme mundeete amanyoote taashshatenni hendoonnikki garinni hedeweelcho kalaqantannota umu giddi mundeete du’nama woy iIstrookete qarra gargadhate kaa’litanno.
Muuze mannu ooso saga’late amanyooti giddo amande duuchanka woyte horonsi’nanniha ikkiro Istrookete korkaatinni kalaqantannota hedeweelcho rewonna mannimmate gawajjo xibbuunni 50- 60 anga geeshsha ajishate kaa’litanno.
* Mundeete xiiwora
Muuze kalaqamunni giddose luphiima Maxine amaddannota ikkasenni mundeete xiiwo ajishate kaa’litanno. Ledoteno giddose amaddanno Potaashiyeeme mundeete xiiwo taashshatenna xiiwote korkaatinni kalaqamannoha luphiima fayyimmate qarra gargarate jawa horo afidhino.
* Saltote dhibbira
Batinyootinke Muuze ayirritanno sagale assine hedatenni Muuze saltote dhibbanke leddanno gede assine hasaambanna maccciishshinanni. Ikkollana Muuze Saltote qarrira qara hurreeti. Muuze kalaqamisenni lowo geeshsha shaqqado ikkasenni Saltote aana baxxitino mitiimma kalaqqannokkiha ikkanna Saltote qooxeessa diwatenni Saltote giddi asiide taashshatenni Saltote madi’ra kalaqantannokki gede assa dandiitanno.
* Boorrasoho hoolate
Muuze giddose amaddinoti Tirayiptofaan yinanni shiilo mannimmanke giddo Seerotonin yinanni Hormone kalaqantanno gede assitanno. Tini Hormoone qaru loosise mannimmanke daafurunninna boorrasunni gargaratenni woyyaabbino macciishshamme giddora e’neemmo gede assa dandiitanno.
* Godowu moollera
Muuzete giddo afantanno Fayibere sagale daahamate amanyootira luphiima kaa’lo assitanno. Sagale daahamate amanyoote gumultannori Mannimmanke kifillara ikkadu wayi hee’rannonsa gede assatenni godowu moolle gargartanno.
Shirre shaqqitanno gede assatenni mannimmanke giddonni fula hasiissannosi ishini fulanno gede assate kaa’litanno.
* Sukkaarete dhibbira
Muuze giddose luphiima Vayitaamin B6 amaddanno. Tini Vayitaamineno mundeenke giddo heedhannota luphiima sukkaare ajishatenni mannimmanke giddo heedhanno Sukkaare ajishate dandiisannonke. Sukkaarete batira ledo amadaminohunni kalaqantannota soodo xisso gatissanno.
* Muuze Mundeete Anjera
Muuzete giddo afantannoti Siwiilu shiilo mundeenke giddo luphiima Hemogilobiine heedhanno gede assate. kunino Himogilobiinete anje korkaatinni kalaqantannoti mundeete anje kalaqantannokki gede assitanno.
* Muuze Dimbaho
Muuze Adotenna Malawu ledo karsiinse sagalimmate horonsi’niro luphiima agattonni kalaqamannoha galino boorraso gargartanno. Agattote korkaatinni gawajjantino mannimma jawaattanno gede assate widoonni Muuze luphiima qeecha afidhino. Sigaarunna lawanno amalinni amadantino mannooti amale uurrisa dandiitanno gede Muuze luphiima kaa’lo assitanno.
* Iibbado Diillallora
Iibbadu diilallote akati noo qooxeessira heedhanno mannooti muuze horonsidhuro mannimmansa iibbille dandiitanno gede assatenni ga’labbi yitinohunna taalinohu mannimmate iibbilli hee’rannonke gede assitanno.
* Muuzete qoshi darshe ajishate
Shakkeerete Biinnenni iddamino manchi woyi wolu iddannorinni iddamino manchi iddamino baycho Muuzete qoshi giddoydi kifilenni seekke rigatenni darshe ajisha dandiinanni. Konninni ledote iddammoonni baychi giirannokki gede assanno.
* Muuze Sagalete hasattoranna mannimma daafurturo
Mannimma daafurunni woyi xissotenni gawajjanturonna sagalete hasatto hoogguro Muuze saga’la hasiissanno. Harancho yanna giddo Mannimmate jawaantenna hattono sagalete hasatto higganno.
* Mini giddo Firiije busha foole abbituro Mitte woyi Lame muuze giddo worriro Firijete fooli hakka woyntenni soorramanno.
Xaphoomunni ninke shota gede la’neemmotinna illacha tungeemmokki Muuze luphiimu fayyimmate qarrira reqecci assannonke dhibba gargarate kaa’litanno.
Qiddist Gezaheny
Bakalcho Badheessa 15, 2014 M.D
