Amsaalu Felleqe
Busha ganannoha bushuri harunsannosi; goji’raaha gojo amaddannosi. Itophiyu bareedda oosose heedheenna shollite diegentino. Shollinyese hasidhannorinna halchitannori kayini jeefoteno uminsanni ubbenna shollite gattanno. Itophiya affukkinninna baxxusekkinni 27 dirrara gashshitino gaamo maafudi xawo fulinkunni assootinsanni salfattino wolquwa albaanni kadotenni, miicotenni, mulqitanni gashshitino daganna gobba aana ola fantunkunni diru aleenni ikkitino yanna kiirsiissino.
Kalqete manchi beetti noowa baala mittu mittunku manchi danisi, akatisi, hee’ranno qooxeessinna heeshshosi gari baalu babbaxxi bikkinni mittu mittunku hedono hattonni babbaxxitannoti xawoho. Ikkollana hedote babbadooshshi baxi geeshsha xeerti’rirono roduuwu mereero kakkachimma kalaqannoha ikkara dandaanno kaayyo lowota ikkitara dandiitanno yitanno hedo dinoe.
Eewanni, lophitino gobbuwa yineemmori balaxxe noonsaha kalaqamu jironsano garunni loosidhenna latisidhe ajanni ajeenna sagaletenni umonsa dandiitu gedensaanni wolootu anga la’’atenni umonsa fushshitu gedensaanni; babbaxxitino yannaasincho hayyonna tekinoloje kalaqatenni balaxxe kalaqantinore woyyeessatenni roorenkanni umonsa dandiitino. Heeshshonsa giddo hasiisannonsare assidhunna latisidhu gedensaanni kayinni uminsanni sa’e wolootahono ikkanno garinni kalaqqanno; loossanno. Ikkito duubburono sa’e wole gobbuwa amadatenna kadotenni gashshate wo’naaltanno. Insa kayinni gobbansa ayeennino dikisiissanno. Manni gobbuwa kisate gobbaanni.
Konne calla di-ikkino, ku’u ko’oye roorte leellate wolootu insanni woffi yite heedhanno gede hayyo baala kalaqqanno. Xiiwono assitanno. Wolootu gobbuwa insa gede noonsa jiro baala garunni horonsidhannonna latisidhe lophitanno gede kaayyo ho’late geeshshano assannonsa. Togoo miico baala cincite sharrante sa’ino gobbuwa kayinni techo wolaphite kalqenkera albisa ikkitinorino kiironsa haammatate.
Gobbankera ikkinohuno konneetilla. Albaanni sa’u 27 dirra yinannitera gobbanke HWHT (IHADG) yinanni gashshooti hundaanni galtu yannara gobbanke seeda sannara umose diinnatenni agarsiisidhe ayirrinyisenni ledo bareedda oososenni shollitukkinni ayirrite keeshshitinota diigate dhaggete diinna ledo wowe e’e loossanni keeshshitino.
Be’ro biifadu mootimmate gashshootu mine heedhinori; uminsannino hasidhuro gobbate giddo; giwisinsaro baara wido babbaxxitino gobbuwara gobbanke jiro mulqite massite duu’nite heedhurono hasidhinore assidhe sammi yite diagurtino. Ikkito dansituta gobba tini diigante ba’a noose yiteeti uminsanni gumulte hunote kakka’inohu.
Manchi beetti hiitto minesi diiganno? Gobbate yaa minenkeeti. Gobba hoogguro hiikko hee’rate hendeeti gobba diigantanno gede hendannihu? Gobbatenni biinfanni, gobbatenni ayirrinanni; manni gobbara doynanni keeshshiniro nafa meessi gobba gede ikkannori nookkihura doyne hinganniwaati. Wosinchu daannowaati. Ooso ille lossi’nanniwaati.
Bunshete kalaqantinori bunshenna huno loossukkinni goxichu dinonsa. Wolootano gano gantukkinni; manna qarru giddo tuggukkinni goxichu diadhannonsa. Manna shaa, wi’lishiisha, dadillu giddo tuga hagiirsiissannonsa. Hunote assootinsanni gobba wi’litanna insa kayinni hagiidhitanno; hecheemmo kaddanno. Hagiirrensa wolootu dadillinni xawissanno.
Itophiyu aana ka’ino kakkachuulli keeraano wi’lishiishshanni, shitanni, mulqitanni insa kayinni oso’litino; hagiidhitino. Keeraano qansooti hindiiddonni insa jiro fushshidhino. Keeranono iillinonsare baala duqqite techono keeraanchimmatenni heddanni diinu ledo heedhannilla no. seeda dirra keeraano qansoota shaanni, miicanni, mulqi’ranni, jajjansa giiranni keeshshinohu HWHT techono keeraanote mundee dunannilla no. Bunshenna huno loosa hoogguro baattote aana heedhe affannokkihura hunote assootinsanni diqorophitino. Cancishaano HWHT gaamo qansootinke aana baca hilo loossino; loossannino afantanno.
Xaa yannara cancishaano HWHT gaamo horrite amadde keeshshitino qooxeessuwara bareedda gargarooshshu olantonkenninna duuchante ga’labbote wolquwa waaxonni barbadeessinanninsa hee’noonni. Buluushshinanna gattinorino buko ga’nite xooqqanni no. ganantanni xooqqannino kayinni hunote assootinsanni badhera dihiggino. Manna raafatunni shitanni, jajja gawajjitanniiti xooqqanni noohu.
Kakkachuullu gaamo qoqqowinsa dagarano dieltinoreeti. Techo geeshsha biilloonyu hasattonsara dodantannorinna gobbansanni diigate hasatto geeshsha iillitinori gobbaanni noori Tigrayete daga buximatenni difultino. Diro baala irkote anga la’anni heedhannore ikkitino. Baxinohunni Amaarunna Affaarete qoqqowubbara heedhanno keeraano daga aana juntu gaamo loossino barshe kulle diguntannite. Loosidhe uminsanni sa’e wolootaho ikkitanni heedhino dagankeno techo hunote wolquwa iillishshinonsa gawajjonni irko hasidhannore ikkitino. Maatensa danotenni n lubbantino.
Miiliyonetenni kiirranni qansootinke dadillu giddo ubbino. Gawajjantino. Minu noonsare minu nookkire; dureeyye buxane; dhagge noonsare dhagge noonsakkire assite agurtinore kuri hunote gaamo hiittoonni sammi yine la’nanni? Hiitto? Cancishaano HWHT gaamonni albaanni biilloonye amadde kadotenni gashshitanni sa’u yannarano ikko biilloonyunni shorrante dubbo e’u kawano hilo iillishshinokki yanna dino.
Cancishaanno HWHT gaamo gobbanke aana ola fantunkunni hanafe mootimma gobbate ayirrinye agarsiisatenna tii’’u gaado harissanni afantanno. Mereeronko mootimma ola uurrissurono hunote gaamo kayinni ola uurrisate umonsa difajjitino. Roorenkanni wolqa kalaqidhe futakku gede iillituwa baala bale u’mitanni qasamate injaannonsa gede goda qixxeessidhanni keeshshitino.
Mootimma uurrissino ola dancha kaayyo gede horonsidhinori horraano gaamo roorenkanni ola halashshite hanaffu yannara mootimmano wirro seera agarsiisatenna gobba diinnatenni diigantannokkinna keeraano qansootino ikko jajju danotenni gawajjamannokki gede gargarate gaado wirro hanaffunkunni sasu agani ale yanna kiirsiisino.
Xaa yannarano baxxinohunni Bocaasa 14/2014M.Dnni hanafe IFDR Xaphoomu Ministirchinna Olu wolquwa xaphishshu hajajaanchi Abiy Ahmed (Dr) olu basera ha’re duuchante ga’labbote wolquwa waaxotenni massaganna albaanni horraano HWHT gaamonni amadante keeshshitino qooxeessuwa wolassinanni hee’noonni.
Qeelle tini harancho yanna giddo dagganno gede assihu maatiyya yine la’niro kayinni gobbanna dagate daafira hajamannohunna Itophiyunni sae Afriku wolaphora sharramanni noohu Xaphoomu ministirchinke bilchaata ikkitino ola massagate hayyooti.
Itophiyu bi’re hundanni hanafe gashshitinose mootoolle yannarano diinnate angase uyte diegentino. Gobbasi baxannohunna ayirrisannohu sayse diinaho diaanno. Kayinnilla 27 diro wo’ma gobbanke gashshituri juntu gaamo gobbankenna dagankera ayirrinyu noonsakkihura Itophiya diinnate sayisse hirate sumuu yiturono techo kayinni gobbansa baxxanno massagaanonna hala’lado daganke qaraartino sharronni gobbanke diigamatenni gattanni no.
Gobbasinni kaade diigate kaino diini umisinni diigamanni no. diinu goobanke umbe hexxirono gobbansa daafira kakkalantanno bareedda oosose hunaano buluushshitanni qeelletenni albaagge gugguuffanni afantanno.
Juntunniti horraano wolquwa kaajjado Itophiyu olantote wolquwanke cigilenni irraabbino. Halaale soorrinohunna gorsinohura halaalu soorramanna ha’ranno doogga baala tunsitanna timmi yaannilla hee’ranno. Hunote hedosinni umisinni ba’’anno.
Gobbasinna dagasi kaadinohu baattono kaaddinosiha ikkanno. Battote aana shollannilla hee’ranno. ‘’Rodookki hunate bale umatto woyte xeertisse untooti; balaxe eanoha diafoottona’’ yitanno yaatto xa juntu Itophiyu daganna gobba hunate assootisinni umisinni ba’’anni noota xawissannoe yee ammaneemmo. Huneemmolla yee kakkachimmatenni ka’’annohu hegerera umisinnilla ba’’anno.
Xaa yannara olu basera hee’re ga’labbote wolquwanke waaxo massaganni afamannohu Xaphoomu ministirchinke Abiy Ahmedihu (Dr) diinunni amadante keeshshitino qooxeessuwa wolassinanni hee’noonnihu ledo amadisiisaminohuni to yaanno; ‘’qeellete gugguufanno tii’’inni Itophiyu qeelle muli barruwa giddo adda assineemmo’’. Hee’noommo yannara hembeelammummokkinni sa’’a dandaa bi’renni gobboomitte mittimmankenna kaajjillinke malaateetino yaanno.
Olamanni hee’noonnihu cancishaano HWHTnna Oneg Shene gaamo fantino ola calla ikkikkinni dhaggete diinna badheenni heedhe fantinonke ola ikkasinni duuchunku ragaanni baca jiffa xaaddanni noonkehano ikkiro; qarra baala sa’neemmo kaajjillinke hananfoommota wolambinatu doogonkenni duumbara qolannonkeri mitturino dino. Halaale amadinohu hiittenne jifo giddoonnino sae qeellesi buuxisi’ranno. Halaalu qeelanno.
Bakkalcho Sadaasa 7/ 2014
