Addisu Adoola
45 diri gaamaareessaati. Heeshshosi diro wo’ma mulla hunino yanna noosikki gede isi coy’rannohunni aleenni loosisi naqaashshete. Loosannohuno Riili- Isteetenna industirete loossa aana illacha tugeeti. Rosanno yannarano rosisinni deerru rosaanchooti. Konnirano maatesi qeechi lowoha ikkinota coy’ranno.
Rosisinnino woyyawino guma abbasinni umi doorshasi afi’re Addis Ababu Yuniveriste e”e ingineringete rosi golinni sivil injineringete roso harunse ba’latotenni maassamino. Yuniveristete jawa guma abbitino rosaano mereerinnino mitto ikkasinni maassame fulanni hee’renni teelete looso qaxaramino.
Injiner Dessaaleny Kebbedeha, tenne lamala “Bakkalcho gaazeexi sewote gafinni ki’newa haa’ne shinqoommo.
Addis Ababaho baxxino darga Xaaliyaanu olla yinnanni olliira ilame lophinohu Injiner Dessaaleny, teelekominikeeshiinete lame diro loosihu gedensaanni looso agure fule umisinni maasterse rosa hanafi. Tenne yannarano hallanya kolleejjubbara rosiisatenni hattono addi addi dizaynete loossa loosatenni eo afi’ranno.
Mittu loosi callu aana uurra digaraho; addi addi doorshubba hee’ra noose yee ammanannohu Injiner Dessaaleny, maastersete rososi gumulanni hee’re Naashinaal Oyli Itophiya(NOC)ra loosu kaayyo afi’ri. Yannate noo sooreeyyewiinni kaajjado loosu bude hattono loosu baxille afi’rino. Ikkinohurano foolishshote yannano gattukkinni loosoho hosiisino.
Maatesiwiinni, qarqarisinninna loosu miillasinni ragi’rino loosu budi techo afamanno sewote doogora safo ikkinosi gede coy’ranno. Baxxeewo garinni anjesinni hanafe hoowensa giddo babbaxxitino laalo kaasanno gedenna hayisso mide hiratenni umosinna maatesi miinjunni irkisanno gede qaagannohu Injiner Dessaalenyi, Annisi qaera hanafinosihu loosu baxillinna kaajjilli ha’riwa baala harunsannisi techo sewote guunxora illishshinosi.
Uurrinshate loosisi gobbaanni dizaynetenna amaalate looso hattono jawa ikkitino “East Africa Holding Group”’ yinanni kaampaanera fano yannasinni loosino. Tenne kaampaanera loosino yannarano dancha guma borreessisa dandii. Tenne yannara loososi lainohu kaampaanete loosu ha’risaanchino kaampaanete wo’ma yanna loosaasincho ikkanno gede xa’mo shiqishannosi. Isino shiqqinosi xa’mo garinni ‘NOC” nni fule “East Africa Holding Group” wo’ma yanna loosaasincho ikki.
Hatte yannara 27 diri wedellicha ikkirono; leellino looso loosatenni kaampaane soorra dandaasinni kaampaanete mitto biso ikkitino Riili-Isteetera loosu ha’risaancho ikke gaamami. Hatte yannara Riili-Isteetete daafira mitte egennono noosikkiha ikkirono handaaraho bobbakke dagganno gobbaydi dureeyye ledo shotu garinni xaadatenni lowore rosa dandiino. Kunino ledote dhuka kalaqe sainosi.
“East Africa Holding Group” Kaampaane DirreDaawu Simintote Faafirika ijaarsinara hendi yannara looso kaajje loosatenni afamino Injiner Dessaalenyira, jawa yawo uynisi. Yawosino garunni fula dandaasinnino settu agani giddo faafirika ijaarse loosu aana hosanno assino. Konninnino kaampaanetenni jawa baraarsha afi’rino. Hatte yannara kalaqamino baxillinni sewote qeechi noosi gedenna xaa geeshsha kaampaanete amaalaanchimmatenni loosanni afamannota coy’ranno.
Duucha woyte haaruuddenna doorshu loossa loosa baxannohu Injiner Dessaaleny; konni gedensaanni kaampaane agure umisi looso loosate qixxaawirono kaampaanete ledo kaampaanetewiinni fafa noosikki gede fano yannasinni loosanno gedenna hasami yannara afamanno gede sumuu yitino. Aantetno ‘ITECK’ yaamantanno Ameeriku Uurrinsha ledo fayyimmate handaarinni loosate karsamino.
Tini uurrinshano Shombu/TB/ xissamaanoranna xagisaanora injiino akata kalaqate looso loossannoha ikkanna; Sajjoo ikkitanno gobbanke qoqqowubbarano doye loosino. Kunino gobbasi afatennino sae haaro rosichubba afi’rino. Tenne yannara Injiner Dessaaleny, Ameeriku gobbara Harvard Yuniverisitera fayyimmate handaarinni Injineringete rososi rosate dandiino.
Rosino rosinni gobbasi hige Shombu/TB/ dhibba gargardhate dandiissiisannonna dhibbu xissamaanchunni xagisaanchu widira taraawannokki gede dandiissiisanno ijaarsha ijaarsino. Xaginaatu uurrinshubba ijaartanno yannara Injineringete dizaynenni ikka noose gede rosiisatenni gobbate addi addi qoqqowubbara labbanno ijaarshubba injineringete dizaynenni loosantanno gede assino.
Tenne yannarano konistirakishiinete loosira linxetenni easi hegersinohu Injiner Dessaaleny, konne handaara soorra noosi gede ammani. Tenne yannara tirfitannonna doorsha ikkitino industiretenna Riili-isteetera illacha tugatenni dizaynete looso uurrisi. Riili-Isteetete handaarira qaxarame loosi yannara afi’rino egenno horonsi’re loosate hasatto noosihura konni loosira ei yannara konne loosono baxi.
Riili-Isteetenna industirete aana illacha tuge loosa hanafinohu Injiner Dessaaleny, baxxeewo garinni industirete handaarinni batinye loossa loosino. Loosino loossa mereerinnino DirreDaawaho barrunni 45 Kume kuntaala qixxeessa dandaanno faafirika ijaarshu looso amaalaanchimmatenni, hattono giddosi noo konistirakishiinete loossa loosasi albisaanchimmatenni kullanni loossaati.
Konni gedensaannino jajja kalaqi’ranni dayno gede coy’rannohu Injiner Dessaaleny, loososi la’inori addi addi uurrinshubbanna hallanyubba looso haadhe dagginosi gede coy’ranno. Loosanno loosinnino hallanyunnino ikko uurrinshubbatenni galatame afansha afi’rino.
Konistirakishiinete loosira qoteho dizaynetenna amaalate looso loosannohu Injiner Dessaaleny, xaa yannara deerra shoole konistirakishiinete fajjootino noosi. Xaa geeshshi ha’rinshosinnino mootimmannita ikkitino loossa loose di-egennino. Konnirano garafote harinsho fayyaaleette ikka hoogase korkaatimmatenni kayse; xa noo haaro mootimmanni kuni bushu assooti baeenna haaru gafinni danchu coy hee’ranno yitanno ammanono noosi.
Hala’ladunni bobbahino faafiriku ijaarshubba mereerinni DirreDaawaho afamanno Dirre Istiili faafirika wo’munni wo’ma amaalatenna ijaarshu looso loose gumuleenna faafiriku looso hanafino. Miteekke gobbate deerrinni jawaho yinanni (C N D E) siwiilu faafirika loosino. (C N D E) rodoo kubbaaniyya ikkino (MWE high tach) laastikete faafirika Koyye Fecce ijaarsinoha ikkanna; Riili-Isteeteno bobbahinoha ikkasinni Riili-Isteeteno beeqqaanchoho.
Kurino gobbaanni kiirote haammata ikkitino jajjabba ikkitino faafirikka Addis Ababu Quchumi gobbaanni afamanno addi addi qarqarira doye loosino. Muli yanna loosu giddora eino Taaddaashi Siwiillate Faafirika lendeenna DebireMaariqoosi Leemmu Faafirika loosaasine galtanno mini ledo ijaarsanni afamanno. Dizaynete ragaanni addi addi bulleete faafirikka, shaete darchi qinaawo faafirika gallanni minna ijaarinni ledo loosino.
Riili-Isteetete handaarinnino ijaarshunni, amaalaanchimmatenninna dizaynete loosinni beeqqannohu Injiner Dessaaleny, konistirakishiinete handaarinni 96 aru amaddannonna tonnu dirimi noose Isti Afirika Riili-Isteete kontirakitere ikke loosino. Deeta Riili-Isteeteno hattonni darga dooratenni hanafe ijaarshu geeshsha loosino.
Woleno 6 kiilora afamanno tonnu dirimi ‘Sikkeetti Riili-Isteeti’ ijaara hattonni ijaarsate dandiinoha ikkanna; Andinneti Paarke qarqara Wodiidi Afirikinni daggino Itophiyu diyaspoori mi’nitanni noo Riili-Isteeteno ijaarsatenni gumaho iillishino. Riili-Isteetta ijaarsatennino gobbaanni amaalate deerrinni batinye Riili-Isteetta amaalino. Lawishshaho: 15 kumi hekitaare aana ofoltino Isti Afirika Riili-Isteete wo’munni wo’ma pirojekittete massago amade massaganni nooha ikkanna; ledoteno Mixiqeti Riili- Isteete, Almuneemi Riili-Isteete, Maageri Riili-Isteetenna woloottanno afantanno. Dizaynete deerrinnino hattonni 35 ikkitanno pirojekittubba dizayne loosino.
“Looso looseemmohu woxeho di-ikkino; woxeho yee loosa hoogummo kiiro woxu umisi harunsannoe” yaannohu Injiner Dessaaleny, ogimmasira illacha tuge loosa dandaasinni sewote iilla dandiino. Woxuno harunsinosi. Injiner Dessaaleny, dokitireete digiresi daddalu massaganno (MBA) rosinoha ikkanna maassammete borrosinnino Riili-Isteetete handaari qarra badatenna mala ikkanno yee hedinore qummeessate handaaru aana loosu xiinxallo “Riili-Isteetete Investimente Massagonna Dikko’ yaanno maxaafunni borreesse attansiisino. Tinino wole sewosiiti.
Loosu kaayyo kalaqate widoonni xibbee ale ikkanno mannira uurrinshaamo looso kalaqinoha ikkanna; yanna baala kiironsa shota ikkitinokki manna kontiraatunni qaxare loosiisanno. Konni gobbaannino isiwa loossanno loosaasine umonsa dandiite kontiraakitere ikkatenni hallanyu looso loossanno gede lowo kaa’lo assanno. Konninnino umonsa dandiite fultanno loosaasine kiiro batinyete.
Injiner Dessaaleny, dagoomitte yawo fulatenni hattono addi addi uurrinshubbara looso isilaanchimmatenni loosa dandaasinni 20 ale galatunna beeqqote tajete woraqatta afi’rino. Aanteteno haaro mootimma ledo mitteenni ikkatenni wedellu aana loosatenni gobbate jawa qeecha fulate jawa hasatto noosi. Ninkeno mixosi wo’miteenna gobba baraadheenna la”ate halchinummo!
Bakkalcho Birra 18 / 2014
