Itophiyu cancishaano HWHT gaamo kakkachimmanninna gargarooshshu olanto aana iillinshoonni gano korkaatinni hasidhukkinni olu giddora eate gadachantino. Kuni ikki woyte kalqoomu Dimokraasetenna mannimmate qoosso yekkeeramaanonna umonsa lawishsha ikkitino gede assite la’annori lophitino gobbuwanna mite mite tuqu xaadooshshuwa gurchunni cancishaano gaamohu macharaarretenna hunote assooti dileellinonsa.
Seera agarsiisate gaadi gedensaanni lophitinori Awuroppu gobbuwa Itophiyu aana kaphu duduwo odeessitanna macciishshinoonni. Babbaxxino raginni Itophiya gadadisa, kassasa, huuteessanna jaddaalleessite amaddino. Itophiyu giddoydi hajo lainohunni angansa worate quqquxantino. Riqiwote oli gatikkinni anga wodhitanni daafursitara ka’ino. Kalqoomu deerrinni faro farontenni babbaxxitinota kaphu rippoorte shiqishshanni afantanno.
Tenne mixonsa gumulsi’rate addi addire tuqu xaadooshshuwa hale assidhino. Tuqu xaadooshshira ‘’Piroppogaandu’’ gaadinni ola fantino HWHT diro seedisatenna Itophiyu anga qiqqishate jawaattanni afantanno.
Sorote duduwi (Piroppogaandi) daafira batinye borreessaano babbaxxino xawishsha uytannota kullanni. Kuri egennaammi mereerinni Pirofeeser Gaareez Jawutinna Pirofeeser Viktoorya Adoneli qarunni kullannireeti. Egennaammu 2011 nni ‘’Propaganda and Persuasion’’ yaanno uminni mitto maxaafa borreessite niwaawete shiqishshino.
Maxaafinsa aana Piroppagaandaho yaa mashalaqqenna hedo haja assine halashshine fincatenni mitto mancho, gaamo, uurrinshanna gobba irkisate woyi giwatenna shotisate hinge hinge fincinanni mashalaqqete hayyo ikkitinota halashshite xawissino.
Wolootu egennantino xaadooshshuwa, poletiku borreessaanonna xiinxallaano, Piroppogaanda danunninna illachisinni bebbeehatenni sasewa badde gaamtanno. Sasunku Piroppogaandu daninni mittunna jawu ‘’kolishsho Piroppogaanda’’ yinanniha ikkasi qummi assitanno.
‘’Jawiidi kapho’’ yinannihu wolu Piroppogaandu dani buesi anfoonnikkihanna handu qalino gedee kalanqoonni kapho, duduwonna heme halaale lawinse duduwatenna fincate hayyo ikkase huwachishshanno.
Yannanniri Awuroppu gobbuwa tuqu xaadooshshuwano Itophiyu daafira kayissanni; konni ‘’Jawu kaphi’’ nni dimbitino. Babbaxxitino xiinxallaano huwachishshanno garinni ikkiro kayinni; Tuqu xaadooshshuwanna ‘’Kolishshu Piroppogaandi’’ mamooteno ikkiro gamba yaa hasiissannonsakki hajubbaati.
Kalqoomu baraarsha adhitinoti Linda Reyti yitannno garinni; Tuqu xaadooshshuwanna odeessaano uminsa hasattonna hedo xawissannore di ikkitino. Ogimmasi ayirrisannoha, handaaraho ayirrinyu noosihanna loosisinni yawo macciishshantannosi ogeessi umisi hedo saysanno odoonni bade shiqishannoho.
Mittu odeessaanchi odoo qixxeessanno woyte tajenna mashalaqqe hasiissannosi. Odoosi Ontenta ‘’W’’ nna ‘’H’’ yaano (who, what, when, where, why, how) amadanna qola hasiissannose. Taashshiisha kayinni loosisi baali kaima ikka noose.
Baalunku aliidireeti yitannori Awuroppu gobbuwa tuqu xaadooshshuwa gurchunni tenne massago facci assite agurtino. Baxxinohunni CNN uurrinsha raaqantino odoo loosatenni Itophiya kalqoomu ba’rera busheessate qodhite ka’inota labbanno.
Barrubbate albaanni Itophiyu horophilu doogo olu uduunne jajjabba kaartoonnara amadde Asmara hodhissino yee kaphu odoo loosino. Sudaanete odeessaancho Nima Albaageri; diilallote doogonke aana kaphunnita qalote dhagge loossino.
Sa’u 75 dirra giddo Itophiyu diilallote doogo baalanta kalqoomu Aviyeeshiinete hajamaanonna wodho seekkite ayirrissannota, baalunku loosi aana hiittenne sivil Aviyeeshiinete wodhonni fultannokkita, olu uduunne hodhisate assooti aana bobbakke egentinokkita ikkase kalqe affinote; Itophiyu mootimma uytino xawishshinni tenne garunni buuxissino.
Ikkollana CNN Itophiyu aana loossannore lainohura; ‘’Jerry B.Blackburn’’ yaamamanno manchi ‘’CNN is no news and simple propaganda (CNN odoonnita ikkitunni piroppagaandu bue ikkitino)’’ yinoti taalo ikkase xawoho leellishshanno. Gobbate aana tuqu xaadooshshuwa kaphu duduwi gaadi hala’ladunni fa’namasi leellishanno.
Tini baala sharronna daafuri mayraati? Itophiya mayra tunsiisate hasidhu? yitanno xa’muwa kaysa hasiissanno. Dawarono haranchonna xawo labbanno’’e. Qaru illachinsa cancishaano HWHT reyotenni gatisateeti.
Shokkino laooshshinsano Itophiyu wolambinate ajishatenni aleenni mamooteno ikkiro Afriku dagara uurrannohanna wolaphonsa agarsiisanno massagaanchonna mootimma kalaqanteenna la’’a hasidhannokkita faajjete leellishinnoho. Itophiyu dagano konne seeranna sarraaqo garunni huwattanni daggino; hasattonsa maa ikkitinoro seekkite affanni no.
Xaa yannara CNN kalqoomu deerrinni sayissanno odoonni yanna yannatenni kaphinsa bati’ranninna xawo ikkitinokki hasattonsa xawo fultanni ammantanni keeshshitinonsari gattukkinni xooqqanninsa afantanno.
Babbaxxitino tuqu xaadooshshuwara macciishshinoonni garinni; sai diro uurrinshunniri mereerimunni la’annori kiiro 950 kume ikkitanna tayxe dirinni tini kiiro 557 kume ikkitino. Kunino 41 anga xibbuunni yaate gedeeti. Harunsaanote injiitinote yinanni yannara harunsitannori kiiro mereerimunni noowiinni 1.5 Miiliyonenni 770 kumira dirritino.
Konni gobbaanni ‘’Nick Adams’’ yaamamannohu ‘’Foundation For Liberty and American Greatness’’ yinanni uurrinsha safaanchinna Pirezidaantichi, CNN luphiima woxu anje giddora e’inota xawo assino. Konninni harunsite xaaddinose qarrinni gamunnino ikkiro fulate Juntunni luphiima woxe baantannansa kaphu duduwo fincitannota addi addi faronni kullanni hee’noonni.
Korkaatinsa maano ikko maa xaa yannara afa hasiissannori hee’riro ‘’Piroppagaandu’’ gaadinni qeelamanno Itophiyi horontanni dihee’ranno. Oososeno gobbaydi wolquwa xiiwora ikkado dawaro qolate baalunku raginni baqqi yitinorenna ikkadda ikkitino.
Wo’manti Itophiyu dagano cancishaano HWHT wirro la’’a horontanni hasidhannkkita xawissanni afantanno. cancishaano gaamo xaa yannara hee’ratenni reyote widira reekkantino. Qoorte gooffino. Leqe yitino hinko yinanninte gede gaamo jeefote waajjitanno soorro hurbaate ikkate shiqqi yitinno; tenne kalqoomu daga baxxinohunni Awuroppu gobbuwa garunni huwattara hasiisannonsa.
Xaa yannara tenne gaamoti poletiku reyo gumulantino. Wo’manti Itophiyu dagano gaamote madaarsha rahisate harinsho giddo olantote qotiranna baandeeru mule uurritino. Piroppogaandu gaadinni qeelantara dandiitannokki halaali nooha; noo halaale waaga baattanni huwattino.
Dirra dirrate ka’ino diinna dagase mittimmanninna gutu wolqanni saalsiissanni dirra sa’inotinna koliddaho wolaphote malaate ikkitino Itophiyi, techono beroo gede xaaddinoseta yannate mitiimma oosose mittimmate ikkadimmanni fulate harinsho aana afantanno.
Kaphu duduwi gaadinni Itophiya guluphisiisate baxxinohunni soorrote harinsho gufisate Itophiyu daga aleenni Itophiyu daafira huluullamaancho ikkate sodhino doogonni hodhitinanni heedhinoonni wolquwa assooti’nenni qorowama hasiissanno’ne. Uminke hajo ninkenkura agurre; uminke qarrira ninke dianjeemmona.
Baaluri aleenni mittu manchi laooshshinni aleenni noo halaale huwatatenni Itophiyu gumultanni noota jireenyu harinsho kaajjishshara dandiitannota ikkado irko assa agarantanno’ne. konne assate tiiu gadacho noo’ne.
Konni gobbaanni kalaqote dhaggenninna kolishshu piroppogaandinni Itophiya huuteessate, miicatenna su’mase hunate assinanni sharro soorrote harinsho gufissara didandiitanno; mamooteno ikkiro!
Qiddist Gezaheny
Bakkalcho Birra 4, 2014 M.D Hamuse
