Badheessa 24/ 2010 Gashshootu soorramanna xunse laoommonna hagiidhoommo barraati. Korkaatuno Badheessa 24/2010 MD Albaanni Yaadigi gashshooti yannara hee’roommo ikkinnina dayino gara di xunsoommo. Kayinni seekke huwatoommo. Sainorire odeessa shii’rinohura lassa ikkitanno. Kayinnilla sai lamalu dirire dancha guma naqqasanna techo ikkanni noore naada ga’ara mootimmate dinyi loosonna dagate eeggo ikkitinota hawaqisa ikkitanno
Badheessa 24,2010 M.D Itophiyu su’mi marro marro macciishshamino; qansootuno rosaminokki garinni massagaanchinsa huuro macciishshate gamba yitino dhaggete barra ikke qaagamanno. “Ninke Itophiyu daga hee’neemmo woyte Itophiyu qansoota; reyineemmo woyte kayinni Itophiya ikkineemmo” yitannoti dhaggete yaatto batinye Itophiyu daga qaccetenni qaccete geeshsha milli assitino. 27 diri giddo fugame keeshshino mannino giddosita mitu hindiiddotenni xawisino; ane lendanna Xaphoomu ministirichi Abiy Ahimed (dr) footo uddanote aana loosiisi’rinokkihu noo yaate di dandeemmo.
Baca giddooyidinna gobbayidi xiiwo soorrote gashshoote jiffurono;sa’u lamala dirra e’noonni qaali loosu widira soorramino; Itophiyuno jireenyu hodhishshase jawaachishidhinore ikkitino. Togo yeemmo woyte foonqe baala tidhantinonna tolu baalu injiino yaa dikkitino. Kayinnilla Maganuno kaa’lannohu ikkinore galantanninna naandanni,bushinore naqqansanni gashshooteho badhe ikkinaraati. Togo ikka hoonge xe’ne calla kiirranniha ikkiro tini kalqe mamooteno di guuttanno.
Soorrote gedensaanni baxxinohunni politiku hedonsa korkaata assatenni qorichu aana noo qorichishamaano tiratenni, gobbate gobbaani noo qansoota gobbate giddora e’annokki gede hoolloonire politiku massagaanona fullahaano mannoota gobbate giddora e’anno gede fajjinoonni,miidiyaho loossano ogeeyye,mannu qoosso agartanno komishiine,giwiru uurrinshubba seera woyyeessatenna politiku galtino halashsha labbeemme halaalancho qaafo adhite soorro hananfe buuxisiissino.
Hiddaasete kofatto Itoophiyu worbimmasi leellishanno badooshsheseeti.Aduwu qeelle geeshshi ayirrinye uyitanno. Kunino soorrote gashshooti furduggi yaa geeshsha hawaaxame keeshshinohu safote kincho tungi barrinni ledo xaade wirro soorrote gashshooti badheessa 24 dayita baqqi yaatenni techo 2% calla gattanna riivaane murranni deerra iillino. Konniraati badheessa 24 qaanganni woyte 2003 MD hiddaasete safo barranna soorrote gashshootenna gashshootu wirro Abbayi kofatto baqqi assinota qaaga hasiissinohu.
Soorrote gashshooti ka’’anno woyiite ledosi su’misi ka’’anno assitanno assoote ikkitinori mereero layinkihu haanju harumi amuraateeti.Amuraateho Itoophiyu kalqete bare lendanna su’mise danchummatenni ka’anno assitanno.Ledotenninno gobba haqqunni diwate loosi 3 anganni 23% widoogge lopho leellisha dandiisinno.
Konninni qote qoteho gobbate akkatanna turisitete daa’atto lopho looso lossate Itoophiya daa’’ataanote doorrantino gobba assate loonsoonni loosi lowo manni hasatto wonsha dandiisanoho. Hurbaate gobbate,Koyisha,gorogora wonci projekite,Rodiimate enxooxo paarkubba addis ababu quchuminni sa’e gobba naaxisiisate ikkitino.
Kuri illete leellitino loossa sa’’u lamala dirrara latishshaamme soorro abbisiissino loossa mereero mittu giwirinnu loosooti. Soorrote gashshooti halaale ikkanno yanna geeshsha xaphoomunni noohu diru loosi 300 miliyoone kuntaala batinyu sa’inohu dino. Sa’’u onte dirrara gaashete looso kilaasteretenni hawuurate dandisiissanno latishshi shiima dirra giddo diru latishshi 639 miliyoone kuntaala iilla dandiitino. Tayixe konne latishshu looso 800 miliyoone kuntaali geehsha lossate eonna qajeelshu loosinni irko assinanni hee’noonni.
Itoophiyu kalqete aana qamade hirittano gobbuwa mereero mittete.Diru dirunkunni 107 milliyoone kuntaala qamade eessate mitte biilliyoone doolare meddisanno woxe fulo assinanninkanni.Sa’’u dirrara gashshootu qamadete latishshira uyiino hegerissonni Itoophiyu qamade gobbanni adhatenni sae gobbara soyaa hanafino.
Tenne hegersanni kalqete aana qamadete latishshinni kulanni 18 gobba mereero Itoophiyu mitte ikkitino.Gobbannihu gobbayiidi soorro lainnohunni 35-40 xibbuunni bunu latishshi lexxo leellitino. Tayixehu baajeettete dirinni bununni calla 2 biiliyoone doolare eo agaranni. Kunino miinju hiiqqamme sissinoho.
Xaphoomunni sa’’u lamala dirrara soorrote gashshooti gobbate garinni hiiqamme xaadinose politiku loosi soorramatenni qote qoteho miinju hiiqamme soorrate loosino loosi guma laala hanafino.Kuri baalunku gumi loosi Itoophiyaho ikkado jireenya adhitanno gede xawissino. Konnira daggino soorro naandanni gatinore guutisate cancoho agurre latishshahonna keereho anga fanno. Badheessa 24 lame sase qaagiissannonkehona hawalle iillinummo!
Yaareed Geetaachew
Bakkalcho Badheessa 25, 2017 M.D
