Xaphoomi Ministirchi Dr. Abiy Ahimed, Ameeriku Pirezidaate Joo Baydenira Soyno Borronni Kaysino Hedo;-
IFDR Xaphoomu Ministirchi Abiy Ahmedihu Ameeriku pirezidaantichi Joo Baydenira xawadonna kaajjado sokka amaddino borro soyno.
Xaphoomu Ministirchi Abiy gobbankera Aliyye qooxeessira cancishaanchu HWHT fanino Olanna gobba diigate amadino mixo kaiminni dagatenna gobbate aana iillishanni noo barshenna yanate hajo lainohunni sayinsummo lamala goofimarchira Ameeriku pirezidaantichi Joo Baydenira soyino borrosinni;- tenne sokka borreesseemmohe yannara kakkachu HWHTnni qaaqquullu, amuwu, hattono haammatu keeraano qansootinke qarru giddo ubbe no; yino.
Hattono tini borro borreessantinohu; Tigrayete qoqqowira noo oosonke muli yanna giddo gobbankera Dagate riqiwaano amaale mini ‘’Cancishaanchoho’’ yee gumulino uurrinsha qawwensa qiissidhannore ikkite noo yannaraati.
Itophiyu gedeeri lophitanni noo gobbuwa Ameerikunni agadhitannohu gobbuwate giddoydi hajubbara angase wodhitannokki gedenna hallanyu mannooti hasatto calla irkisatenni coitte ikkitanno gedeeti yino borrosinni.
Xaphoomu Ministirchi borrosinni xawisino garinni; Afaaretenna Amaaru qoqqowo horrinohu cancishaanchu HWHT; hedenna mixi’re wolqatenni adhino qaafonni qaaqquullunna amuwu hattono umonsa gargadha nafa dandiitannokkiri keeraano qansooti qaensanni darantanno gede assino.
Maatensa danotenni shinoonni; mininsa diigamannonna heeshshonsa gara ba’anno gede assino; jajjansanna miinjansa mulqino; srosu minnanna fayyimmate uurrinshuwa labbinori dagoomaho owaante uyitanno uurrinshuwa mulqino; giire buluulo assino.
Gobbankera daga riqiwaano amaale mini ‘’Cancishaancho’’ho yee gumulino hu HWHT gaamo giggili Tigrayete qoqqowira qaaqquullu gattukkinni gadachishshe olaho dirtanni danotenni lubbantanno gede assitanni afantannotano Xaphoomu Ministirchi borrosinni xawisino.
Kuni assooti kalqoomu seera diiginoha ikkinotano qummi assino.
Tigrayete afantanno qaaqquullinna wedelli wolootu gobbanke qooxeessuwara noo rosaanonte gede rosonsa harunsitannokkinna keerancho heeshsho heedhannokki gede tini hunote gaamo jawa guficho ikkatenni sa’e qaaqquullunna wedellu reyitanna insa heeshshonsa seedisi’rate horonsidhanninsa afantannotano kulino.
Cancishaanchu gaamo iillishshino barshe korkaatinni Amaarunna Affaarete qoqqowubbara afantanno qaaqquullinna amuwi hindiiddo la’’anno illenna macciishshitanno macca hoogginosihu kalqoomu dagoomi Itophiyunna Itophiyu mootimma aana xiiwo illachishino geeshsha Cancishaanchu HWHT iillishanno noo hilo ye’e yee huurosi macciishshiishate dandaa hoogasi gara ikkinokkitano borrosinni xawisino.
Kalqoomu dagoomano ikko Ameeriku mootimma cancishaanchu gaamo mannimmate qoosso miiccannonna iillishshanni noo barshe tiyyidhe giwanna uurrisa hasiissannonsanka yaanniiti xawisinohu.
Afriku keerinna ga’labbo ge’anno gede jawaata hixamanya assitanni nooti Itophiyu mootimma jawa jifo giddo heedheno cancishannchu HWHT gaamo fantino Olanna mannimmatenna jajju aana iillishshino gawajjo kaiminni gawajjantinore wirro gatamarate assitanno wo’naalshira afansha aa giwatenna mittoreno assinoonnikki gede maaeelsate wo’naala farci’rate xe’ne noo harinsho ikkasino borrosini huwachishino.
‘’Seeda yannara Itophiyu baxillaanchonna hayyote halamaancho ikkitinoti Ameeriku mootimma muli yanna kawa gobba’ya aana amaddino uurrinshinna harunsitanno polise naaxxitino gobba’yara maala’lisannoha calla ikkikkinni mannimmate hajorano base uyinokkiho’’ yino; Xaphoomu Ministirchi.
Xaphoomu Ministirchi Abiy ledotenni soorrote albaanni sa’uti sase dirra tenne bayi’ra gobbara jawu kakkaooshshi kalaqaminotenna wo’mante kalqera afantannori miiliyonetenni kiirranniri Itophiyu qansooti kadotenna miicote gashshootini digalleemmo yite biilloonyu aana nooha kakkacha HWHT uurrinsha wexente aaninsanni hoo’litino yanna ikkase qaagiissino.
‘’HWHT saino dhagge leellishshannonte gede umisi poletiku hegeraamimmara yee ga’re ga’rete ledo giwansiisatenni biilloonyu yannasi seedisi’rate gananno gano ane gashshooti biilloonye amadi yannarano diuurrinonkanni’’ yino Xaphoomu Ministirchi.
Cancishaanchu kayinni isinni gawajjaminohu gede ikke gobbate duuchante qooxeessuwara cancishaano bissa woxunni irkisanni ga’labbo teessannokki gede assanni keeshshate wo’naalinotano qaagiissino.
Kaphu duduwinninna ganosinni egennaminohu cancishaanchu hunote gaamo kalqoomunnire mannimmate qoosso uurrinshuwa angansa qiqqishe amadatenni 3 kumi dirra ale dhagge nooseta Itophiya diiggate uminokki bale nookkitano qummi assino.
Ikkirono kayinni Itophiya diigate haaqesi adda ikka hoogguro nafa Itophiyu gannoonnise ganonni e’inota tenne jifo giddoonnino sa’’ase digattanno; tenne yannano dhagge borreessitannoha ikkanno yaanniiti xawisinohu.
Itophiyu daga gobbankera harinsi doorsha lainohunni doorshu yannara gobba tini ba’anno yinanni hasaanboonnireno duuchunku cincatenni gobbansa dimokiraasete harinshora leellishshino uurrinshanni Ella 14/2013M.Dra Itophiyaho yannaasincho dhaggenni la’ne egenninoonnikki garinni 40 miiliyone ikkitanno manni beeqqaano ikkitinoha co’ichanna dagatenni ammanamooshshe afi’rino doorsha harinsoonni.
Konninnino haaro dhagge borreessiisa dandiinoommo yino Xaphoomu Ministirchi Dr Abiy sokkasinni.
Aantanno onte dirrarano Itophiyu daga Jireenyu paarte gashshitanno gede daga ammante huuronsa uyitinotano xawisino.
Paarte’yanna gashshooti’ya konne daga uyitino eeggo amadde no yinohu Xaphoomu Ministirchi; gobbanke noose jiro horonsi’ne taalo ikkino garinni latisate roorenkanni qodhine ka’noommo yino.
Ninke noonke wolqanni babbaxxitino hasattonna xiiwonni qeelammummokkinni daganke hasiissannose ayirrinye, keeraanchimmanna latishsha halashshatenna buuxisiisate hallonke qodhine ka’noommo yaanniiti borrosi giddo xawisinohu.
Konne assineemmohuno dimokiraasenna ga’labbotenke aana bidhatto kalaqqannori jaddaasine uurrinshuwa sharramatenniiti yaanni lede xawisino.
Baca kalqenke kifillara kalaqamannori gobboomitte, qooxeessunna kalqoomu ga’labbote bidhattuwa gargaranna hoola Ameerikunnita qara hasattose ikkirono ate gashshooti AK 1980 garinni 3ki deerrinni cancishaanchimmatenni gumulsiisasira dandaannohu HWHT aana kaajjado uurrinsha amada hoogasi kayinni xaa geeshsha dawaro afidhinokki hajooti yaanniiti xawisinohu.
Itophiyu Al-Shabaabi cancishaanchimmate bidhatto qasamate Ameerikunnita kaajjado halamaancho ikkite keeshshitinota kaysinohu Xaphoomu Ministirchi; HWHT qooxeessa giwatenni Alshabaabi ledo lawannoha cancishaancho gaamo ikkinohura Ameeriku Itophiyu qotira ikkanno yine agarreemmo yino.
Ameeriku daga Ameeriku mootimma kalqoomunni angase wodhitanno gede dukkissannohu xintu dimokiraasete hedonni ikkanna anfara hasiisanno coy kayinni shiima soorronna woyyeesso assineenna budunni, dhaggetenninna kalaqamu jironni hala’ladunni nooseti Soojjaati Afriki gobba Itophiyu umise harinshonni sai sasu diri albaanni dimokiraasete harinsho hanaffinote yino Xaphoomu Ministirchi.
Ameeriku daganna gattinori galchimi gobbuwa shiqqino rippoortenni, hasaawinni, so’rote mashalaqqetenni so’rote laooshshinna sodhino doogo amaddanno gede ikino yinohu Xaphoomu Ministirchi; togoo laooshshinna akatinni ninke gedee gobbuwa agarrannikki garini gawajjantino yino.
Sa’u agannarano gawajjamaano gawajjaanote gede; gawajjaano gawajjamaanote gede assine la’’atenni mittu widira kaa’late yine ikkannokki xaadooshshe kalanqe kaphunni dudumbanni keeshshinoonni.
Duucha yannara dhagge farcidhannohu kayinni halaale amadde uurritinori ledooti; anino ammaneemmo halaalu kayinni Itophiyu dagaha ikkinota yannate gedensaanni anfanniha ikkanno yino.
Haammatu Itophiyu qansootinna Afriku manni konni dirinni ati biilloonyeho daakki danchummatenniiti la’annonkanni.
Kuni danchummate laooshshino kaimisi Afrikunna Ameeriku xaadooshshi AK 2021 garinni haaro laooshshe haare daannota ammanatenni; biilloonyu yannara Afriku qansooti wolambinatinna xaadooshshino gutunni lophatenna ma’latenni ikka noosihuraati.
Afriku qansooti 1950nni hanafe kadote gashshoote tiyyidhe gibbe sharrantanni keeshshitino; hattenne yannanni hanaffe adhite daggino uurrinshansannino ikko albillichono haaru garinni kadotenni gashshinansara assinanni wo’naalsha giwatenni tiyyidhe sharrantanni afantanno.
Halantino mootimmanna Afriku mittimma uurrinsha saffino gobba gede; Itophiyu, oososenna Afriku ooso xaa yannara xaaddinose jifonni fulate mitteenni halante uurratenni qeelte qarru giddonni fushshiteenna tini jawanna ayirrimnsante heedhino gobba hegererano ayirrite heedhanno.
Itophiyu gedeeri lophitanni noo gobbuwa Ameerikuwiinni agadhitannohu gobbuwate giddoydi hajora angase wodhitannokkinna mitu mitu mannootinna gaamo hasatto agarsiisate uurritinota ikkitannokki gedeeti yino.
Gobbaydi gobbuwa ledo hee’ranno xaadooshshi poolise fushshitannorinna fultino poolise garunni fultino illachira gumultannokki bissanni co’icha ikka hoogatenni, cancishaanchu HWHT gaamo ledo jaaloo’matenninna xaadooshshuno gara ikkinokki doogonninna kaphu duduwinni xaadooshshinke garimale ikkino yino sokkasinni.
Duucha yannara la’noommo guminnino Ameeriku gashshootinni muddammatenni sayinsanni gumulo taashshatenni roore baca kalqete daga hasiisannokkiri giddo tuginonsa yino.
Hiikko garinnino ikkeenna morkitino mannooti biilloonyi miiliyonetenni kiirranniri ayirrinyi aleenni ikkara didandaanno; konninnino Itophiyu diadhitanno yino.
Itophiyimmankennino Afrikimmankennino kuni assooti ninke aana ikkara difajjineemmo yaanniiti duu’re worinohu borrosinni.
Annuwinke seeda sannara wo’mante Afriku qooxeessuwara iillinonsa shollinye, haanja baattonke aana, culkunni wara’a yee leellanno kuulinni borreessinoonni wolambinatinsanna haammata gumaame wolambinatira kakkaysino Afrikira sa’u sanna gedeehu anga lamenta badhe qole micciirre gashshinannihu kadotenna miicote gashshooti ninke yannara diledamanno yino.
Amsaalu Felleqe
Bakkalcho Wocawaaro 13, 2014 M.D Hamuse
