Itophiyu jireenya buuxisiissanno loossa jawaante gumula hasiissannonke
Itophiyu Baaru furcho heedhasera amandoonni murcira kalqoomu adhamooshshi lexxanni no. Itophiyu kalqoomu fayinaansete uurrinshuwa ledo noose xaadooshshi woyyaawatennino aleenni assinannise kaa`lo lophitanni no. Kalqoomu barera Itophiyu hasamme lexxitino. Dipilomaasete xaadooshshiseno duuchunku ragaanni luphi yino.
Handaarunni qole gibrinnu 6.1%, Industire 12.8%, manufakicheriinge 12.0%, konistiraakishiine 12.3%, owaante qole 7.1% lophitannore ikkansa keennoonni. Sa`u honse aganna giddo xaphooma mootimmate eo niri tenne yanna ledo heewisiinsiro 134% reerre leellishshino. Gobbaydi liqoo xaphooma gobba giddo laalchinni noosi qeechi 13.7% dirrino. Gobbaydi dikkora shiqqannori lee qara qara laalchubba, sai diri ledo heewisantanno woyte 82% 386% geeshsha lexxo leellishshino. Qamadetenni, ruuzetenni, bununni, shaete darchinna laalote gummanni Afrikaho albisa ikke fulate assinanni hee`noonni sharro guma laaltanni noota la`noommo.
Maakiro ikonomete woyyeesso hoffaydi heeshshote deerrira heedhanno daga aana xiiwo gashshitannokki gede hasiissannorinna mixi`noonniti kaa`lote amuraatta gumulamansano loosu gumulsiisaano komite buuxxitino. Madaabbaraho 62 biliyoone birra, seftineetete 41.2 biliyoone birra, nadaajete 60 biliyoone birra, xagichoho 3.5 biliyoone birra, sagalete zayitera 6.1 biliyoone birra, hattono aganu damoozira 38.4 biliyoone birra irko assinoonni. Sa`u hones aganna giddo calla 344,790 gobbaydi gobbuwara seeraame loosu kaayyubbanna 3 miliyoone ale gobbate giddo loosu kaayyubba kalaqantino. Xeertote loosu kaayyubba kiirono lexxitanni dagginota la`noonni.
Mootimmate latishshu uurrinshuwa haaro la“onninna haaro doogonni wirro tantanatenna massagate dandaa, afisiisanni noo gumi wolootaho lawishsha ikkannoha ikkinota loosu gumulsiisaano komite keentino. Itophiyu investimente holdiinge xa noosehu xaphooma eo 1.5 tiriiliyoone iillase la`noonni. Sai honsu agani gumulshi ledo heewisiinsiro tayixe eo 86 anga xibbuunni lexxo leellishshinotano buuxisino. Kunino mootimma gobbate jiro afate, affeno garunni gashshate, gashshiteno jiro duu`nate harunsitino harinsho gara ikkitinota buuxisino.
Gobbaydi woxu soorro suuqote lopho sai diri honsu agani ledo heewisiinsiro 203.99% lopho lellishshino. Baankuwate suuqote woxi 3 tiriiliyoone ale tareessino. Honsu agani gobbaydi daddali gumulshi 5 biliyoone doolaare ale ikkanna, kunino sai diri ledo heewisiinsiro 150.39 anga xibbuunni lopho abbino. Sau sette aganna giddo 473.9 biliyoone birri liqoo daddalu baankenni uynoonni. Kunino sa`u tenne yanna ledo heewisiinsiro 61.9 anga xibbuunni luphi yaanno. Tenne liqoo giddonnino 76.6 anga xibbuunni hallanyu handaarira uyinoonnite. Hallanyu handaarira roortino liqoo aamamase, hallanyu handaari miinjunni gari qeecha godo`lanno gede worroommo poolise loosunni leeltanni noota buuxisanno.
Qara qara pirojekitubba yannatenninna garunni gudate uyinoonni ragi batinye jeefote iillishanni no
“Rosu ilamate” yaanno massagote qaalinni 82 biliyoone birra ale kaa`lo gamba assinoonniha ikkanna; xaphooma 6815 rosu minna baalante gobbara ijaarantino. Albi rosu minna dhuka woyyeessatenna kiphotenni gawajjantinore gatamarate assinoonni wo`naalshi ilamate aana loonsanni loosira safo tugannoha ikkasi la`noonni. Ilaano amuwinna qaaqquullu reyoo ajishate ragaanni woyyino gumi borreessaminotano la`noonni.
Sa`u honse aganna giddo gumulantino loossa laashshaanchimma jawaachishatenni, loosu uurrissino industirubba loosu widira eessatenni, e`anno laalchubba gobbate giddo laalchinni riqiwatenni, gobbate giddo eo gamba assatenni, gobbaydira sonkanni laalchubba batinse laashshatenni, mitte yanna ale baatto wiro hige hawuuratenni, rifoorme handaarrate garinni gumulatenni, borreessantino gumma hexxo uyitannote.
Kuri gumma harinshonke hanafooti ikkinnina gawalo dikkitino. Jawaachishshannore ikkinnina gumulo dikkitino. Seyoo doogonke garita ikkase leellishshanno ilaali aani caabbichooti. Rooru loosira kakkayissanno, roore jawaantenna roore gaabbo kakkayissannote.
Haaroo`mate kofatto jeefisamanna Baaru furcho hajo qasiisonkera ajandu aliidimma kalanqeemmo gede dandiisinonke. Konninni kainohunnino gobbanke hoo`laanchimmatenni xiiwote kalaqaanchimma widira tareessinose. Ikkinohurano soorro kaasamatenni mudhate widira qaafino yaa dandiinanni.
Gobbanke miinji lophate aana afamannoha ikkinnina hasi`nanni bikkinni lophinoha dikkino. Gibrinnunni, Industiretenni quchumu latishshinni, gobbaydira sonkanni laalchinni, shiilotenni, owaantete handaarinni, dijitaale Itophiyunni, wkl la`noommo soorro loonsummoro mamira iillineemmoro leellishshannoreeti.
Timonkewa iillanke kayinni dikultanno. Poletiku budinke soorramanni no; ikkollana, qajeelino poletiku budi xaara dieinonke. Ga`labbote uurrinshuwanke yannoo`mitanninna tantanantanni no; ikkolla ikkinnina Itophiyu bikkinni xaara diillitino. Poletiku hasatto wolqatenni gumulsiisate harinsho faashine sa`anni daggino. Ikkolla ikkinnina xaara poletikunna dagoomitte budinkenni co`o yee dibaino.
Sodhino rosiishshi kalaqamannokki gede gobboomu jannimma garunni huwachisha agartannonke. Dagate xa`mubba deerru deerrunkunni tira noonke. Laalchonna laalchimma luphi assatenni heeshshote oolto shotissanno loossa loosa agartannonke. Hanafantino innisheetiivubba dagate kasseenya kalaqanno garinni gumu widira iillisha noonke. Diinnanke aaninni olu bagadono rosiishshu qodhono tirsiisa hasiissanno. Diinaho reqecco kalaqqara dandiitanno loosu hayyubba taashsha yanna uyinannikki loosooti. Massagaanote bobbaaso qorqoranna fila doogonke roore injiitannota assanno. Jawaantenna murciraanchimma leda, mittimmanna qinaambe lifixisa noonke.
Hawadi dancha fajjo loossa mixotenninna qinaambetenni massange gumaho iillisha hasiissanno. Haanju harumi amuraatinni konni dirinni amandoonni mixo gumulate daga jawaachishatenna beeqqisiisate looso xaanni hanafa noonke. Goyirete irshu loossara hasiissanno waacubbanna maashinubba garunninna yannantenni iillitanno gede massagaanote qeecha fullo. Mitte baattono fano galtannokki akatinni gibrinnu loossa gumulantanno gede assino.
Xaphooma, keeraabbinonna qajeeltino doogonni badooshshubbanke tiratenni, hananfoommo rifoormubba gumulatenni, xaaddinonke jiffa cincine sa“atenni, mitiimmubbanke sharramatenninna qeelatenni, Itophiyu jireenya adda assinammora, jireenyu loosi gumulsiisaano jireenyu paarte massagaanonna miillate, hettisamaano paartuwanna baalante Itophiyu dagara woshshatto shiqishshanno.
Bakkalcho Dotteessa 23, 2017 M.D
