
Qoorre yaanno qaali wayinna waasunni xeerti’ne maalanke daafursatenni kaaliiqa qaanganni keeshshinanni yannaati.
Qoorre kaaliqira hidhamankenna baxillenke leellinsheemmo ayyaanaame doogooti. Konnirano baalunku amma`no amma`nosi garinni qooranna wodanchinanni. Bisinke kifilera jawa looso ikkatenni yanna adhitannoti sagalete daahama ikkitinota ogeeyyeno kultanno. Qoorre bisinkera fooliishsho uyineemmo doogooti yiteno xawissanno. Qooratenni bisu kee`mille biddi assi`ra, bisunniha sukkaarete bikka taashshira, mundeete doyicho biddi assanna surrete looso ollahisa baca horubba giddonni boodeho.
Ikkollana qoorrenke tirreemmo woyte qoropha hasiissannota sagalete ogeeyye mashalaqqe buuxissanno. Saga`lankera albaanni saga`lineemmo coye wodancha hasiissannonke; korkaatuno sukkaarete bikkinsa luphiima ikkino sagalenni qoorre tidha fayyimmate aana gawajjo iillishshannohura. Ledoteno luphiimu qiwaatete bikki noosekki sagale balanxe saga`la dancha doorshaati.
Qoorre baca horo nooseha ikkanna ammanneno ammanano hoogge shiima sagale saga’litinanniha ikkiro seeda diro hee’rate kaayyo noo’neta fayyimmate mashalaqqe leellishshanno. Wole widoonnino saga’late qarri noonsa mannootira dancha rosicho ikkatenni kaa’litanno. Ledoteno loosunnino ikko wole balaxo uynanni hajo korkaatinni taaltinoti saga’litanno yanna noonsakki mannootira qoorre lowo geeshsha danchate.
Hattono co’immasinni biifadu gogi hee’rannonke gede kaa’litanno; korkaatuno mannimmanke yannate geeshshirano ikkiro sagale daahate harinshonni fooliishshidhanno daafira noose dhuka wolu amanyooti aana hosiisate kaayyo afidhanno.
Qoorre haammata daga gumultannonna baxxinohunnino amma`note amanyooti aana luphiima bayicho uyinanni assooteeti. Konni alba niw meedikaal jornaali matseete aana fultino xiinxallo gumi leellishanno garinni barrunni 16 – 18 saate geeshsha saga`linikkinni sayisa babbaxxino fayyimmate horo afisiisannota xawissino.
Keeraabbino sagale bisu hobbaatenna wolqa agarate hasiissanno shiilubba shiqishshannote. Wayi, karbohayidireete, coomu, pirootiine, vayitaamiinenna shiilubba qole keeraabbinonna taaltino saga`la kalaqqanno qara shiilubbaati.
Kirstinnu amma`no harunsaano 55 barri qoorre gedensaanni dotteessa 12/2017 M.D kaote ayyaana ayirrissanno. Ayyaanna harunse batinyu baxxino garinni sagalensa soorranno. Ayyaanu yannara Itophiyu daga maalu aana illacha assineemmo. Lukkichu, gerechu, meichu, handu woy saate maali, buurunn ado burbuxxu minu minunkunni diba“anno.
Anfinte gede qoorre harunsite dagganno ayyaannara qiwaate batidhinorenna labbino sagale saga`la hattono alkoolete agatto aga duuchu widoonni rosaminoho.
Hattono ayyaana korkaata assatenni olluu olluunniwa, fiixu fiixunniwa xa`mamanno; mimmito hawalle iillishi`ne yaanno. Kayinni tenne yannara meessi mininni inte duumbe fullirono “ayyaanahona itte yinanna wo`mino godowira wirro ita rosantinote. Mimmito xa`manna itte agge yaamama naaxxissannotanna jawaachinshanni assoote ikkirono haa`re daanno mitiimma kayinni dancha dikkitino. Bisinke qole haammata barrubbara qoorretenni sayisinohuranna qiwaatetewiinni xeerti`re keeshshinohura ayyaanu yannara saga`linanni woyte qoropho assi`ra hoongiro fayyimma gawajjara saeno reyoote geeshsha iillishara dandaanno. Ikkinohurano ayyaanu yanna saga`lineemmo saga`la jawa qoropho hasidhanno.
Mittu manchi keeraabbino saga`la saga`lino yinannihu umi deerrinni addi addi sagalete dana saga`lanno woyte, layinkihunni bisoho hasiisannoha gari bikka diru dume garinninna bisu millimillo kaima assino garinni saga`lanno woyte hattono sayikki deerrinni qole bisoho horo uytannokkita lawishshaho qiwaatenna sukkaare ajishe saga`lanno woyte ikkinota fayyimmate ogeeyye xawissanno.
Sagalete amanyootti ogeeyye xawissanno garinni 2022 Itophiyu sagalete saga`la biddissa faajje assinoonni. Biddissu garinnino mittu manchi keeraabbino saga`la saga`lino yinannihu mitteege itanno sagale giddo shoolu dani sagale saga`la dandiirooti. Qoleno mittu barrinni sagalete saatera leewu dani sagale adha dandiirooti. Insano gidu, qiwaatete yaano shalaala, suufe…labbinore, saadate laalchubba, atikiltenna laalote gumma hattono zayitete sircho amadirooti. Kuri sagalete danubba giddonni shoole mitteenge woy mittu barrinni qole lee dana horonsira dandiinirooti yitanno ogeeyye.
Sagalete amanyooti ogeeyye yitanno garinni baalanta dagoomu kifile yaa hoongirono batinyu dagoomi ayyaanu yannara saadate laalchonna qiwaate batidhino sagale batisi`re saga`lanno. Ikkinohurano ayyaanu yanna saga`la keeraabbino saga`la ikkitinokkihura dagoomu qoropho assa hasiissannota qummeessitanno. Ayyaanu yannara maalu laalchi aana calla illachishantenni roore atikiltenna laalote gumma, gidu dana hurbaatinke aana karsiisa kaa`litanno.
Ogeeyyete xawishshi garinni keeraabbino saga`la saga`lannokki manchi ikkado ikkino maayikiro niwutirente /shiimu bikkinni bisinke hasi`ranno shiilubba/ diafi`ranno. Konninnino qaaqquullu shota ikkanno. Bisu gawajjonni sae surrete gawajjo aanano ubbanno. Xisso gargadhate dhukano laafisanno. Wole widoonni bikku ale saga`la qole mundeete xiiwonna sukkaarete xissuwara reqecceessannota ogeeyye huwachishshanno.
Ayyaanu yannara alkoolenna coommado sagale fayyimma gawajjitannohura adha dihasiissanno yitanno. Hattono bura maala saga`la babbaxxitino xissuwara reqecceessannohura mannu umosi agadha hasiissanno. Sagale lowo geeshsha raisano sagalete giddo noo shiilo huntannohura kuni akati biddi yaa noosi. Baxxinohunni lukkicho loonsanni woyte zayite giirate aana keeshshiishanna raisa fayyimma gawajjannota ogeeyye kultanno. Hattono durushamino maala qixxeessinanni gari keeraawinoha ikkinokkihura tenne sagale saga`latenni qorowama hasiissannota fayyimmate ogeeyye kaajjishshe xawissanno.
Ledoteno waa batise aga fayyimmate kaa`litannohura alkoolentenni roore dagoomu waa roorse ageemmero dancha ikkinota coyidhanno.
Godowinke dandaannohunni aleenni duqqanno gede assa, bikku aleenni saga`la, qiwaate batidhino sagale harunsa, saadate laalcho batisiranna labbino saga`la sagale daahantanno harinsho gifisanno. Baxxinohunni ayyaanu yannara labbino saga`la batidhanno; bisinke qole qiwaatetenni xeerti`re keeshshinoho. Ikkinohurano ayyaanu yannara kalaqantanno xissuwa saga`late ledo kalaqantannore ikkansa kayisatenni qoropho assa hasiissannota sagalete amanyooti ogeeyye huwachishshanno.
Ayyaanu yannara keeraambe sayisate qiwaate batidhino sagale ajisha hasiissanno. Itophiyaho ayyaanu daanno kiiro maalanna saadate laalchubbanna agattote aana hose gala gadete yaa dandiinanni. Konniraati fayyimmate ogeeyye ayyaanu daanno woyte saga`late amanyoote biddi assa hasiissannota eegantannohu. Tenne yannara saga`linanni gari bushano danchano afi`rinoho yitanno.
Ayyaanu yannara batinyunni rosaminohu saga`late amanyooti seeda yannaha fayyimmate qarra abba hoogirono barraho godowu ufuufamanna labbino xissuwa iillishannota ogeeyye xawissanno.
Qiwaate batidhino sagale batinse saga`la fayyimmate aana luphiima gawajjo iillishshanno; ayyaanu gobbaanni noo barrubbarano qiwaate batidhino sagale horonsira babbaxxitino fayyimmate qarrubbara tuganno.
Ikkinohurano dandaami bikkinni sagalete dana batisatenni lawishshaho maala calla saga`lantenni qoteho atikiltenna laalote gumma leda hasiissannota ogeeyye xawissanno. Tenne yannara qiwaate batidhino sagale bikkine horonsira hasiissanno hattono ayyaanu yannara saga`lineemmo sagale keeraabbinotanna bisinkera sumuu yitanno gede assa hasiissannota qummeessate banxeemmo.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Dotteessa 9, 2017 M.D Hamuse