Diru du’ma Rosaanote guma xawinsanni yanna calla agarre mayira qurtineemmo? Muli yanna gedensoonni 12 kifile fonqoli guma xawinsanni wote ‘’oo’’ yine fullanna la’nanni hajo ikkanni dayiino. Kuni qarri diru du’ma mayira hasaawamannoha ikki?
Konni qarri hala’linyinna gumisi widoonni abbara dandaannoha – poletiku, ikonoomete, dagoomittete jiffa heda dandiinanni. Konnirano konni qarrira dhaaddo ikkino mala hasa ga’ara yinannikki loosooti.
Rosaanote gumi hooga hakko rosaanchi qeechaatillani? Dee’ni! gobboomu deerrinni la’nummoro ubbinoti gobbate. Rosiisaanchu garinni la’nummoro uwinohu me’e diro wo’ma ‘’rosiisanni keeshshino’’ rosiisaanchooti.
Ubbinoti me’e diro wo’ma qarrantanni; liqiidhe uddisiisse, sinqe wonshitayi, heeshshi gotti yitanni oosonsa guma agadhitayi keeshshitu maateeti. Uwinohu mittono sayisikkinni gatino rosi mineeti. Uwinohu 12 diro wo’ma daafurirono rososi ikkannokki guminni jeefisino rosaanchooti.
Rosaano gumaamimmate widira qolate maa assino yitannotera yanna huna dihasiissanno. Xa, tini yanna rosaanote gumi dirrara koorkaatta dirreemmota di’ikkitino; rosu isilaanchimma hiitto assine agarsiinso? yitannote aana amaalammannite ikkinnina.
Sai 2016 MD gobboomu fonqolo adhitu rosaano,rosu aana haaroonsha assin, jhaaro rusu ministiricha sommeenna looso hanaffunkunni kayinse kiirriro 7 kifile rosaanootinkanni. Techo rosu ministere hundi qarra kultanni qubbicho irbatenni woleho laaqqanno ikkito di egemmantannoe. Korkaatuno lamala kifilera heedheenna ringe insa aana loonsoommero techo soorro daggannonkanni. Kaimaho laafate yinoonni rosaano 9 kifilenni hanaffe rigge rosatenni luphiima guma borreessiissannano la’noommolla. Konniraati techo albi rosu poolise qarra ikkinota kula mala dikkitino yoommohu.
Rosiisaanchu egennote annaati. Egennotennino ikko akatunni rosaanosi suwise lossi’rosiisaanote widoonni la’nummoro rosiisaanchu baca yawo agadhitannosiho. Isi kalaqanno rosaanchi ga’a wole riqiwe gobba amadannoha ikkasi afa hasiissannosi. Konni daafira, rosiisaanchimmate loosisira baxe, doodhenna sumuu yee eino ogimma ikkasi rosiisaanchu buuxi’ra noosi.
Xaano rosaanote gumi dirrara koru rosaanchohonna rosiisaancho callaho yine heda soro ikkitanno. Korkaatuno rosaanchu yannasi agadhe rosu minira ha’re hige maa loosanni no? rosu minira ha’reno maricho rose higi? yine harunsanna qorqora hasiissannohu maatetewiinni agadhinanni qeechaati.
Mite mite maate oosonsa jawu baatooshshinninna xiinxallisiissanno rosiisaanonni irkisse rosiisidhino daafira garunni rosiisidhanni nooha lawansara dandaanno. Kayinnilla, hi’noonti; woxu fulo geeshshinninna rosaanchu afa noosi yine agadhinanni deerrinni egenno afi’rino yite harunsa maatete qeechaati. .
Maate harunsitinokki beetto rosaanchu callu maareekkisiisanno yine heda didandiinanni. Lowo woxe fushshinoonni daafira calla ooso’ya rosiisi’roommo yine heda beebbate. Wole gatteenna, rosaanote gumi anje qooxeessu dagooma nafa xa’misiissannote.
Kumunna sasu xibbee meddissino rosi minna mitte rosaanono disayissino yinanni wote worbimmate gede assine maccanke fanne macciishshineemmo odoo ikka dinosenka. Woffi yiino rosaanote guma hagiirraamu albinninna worbimmate gede xawisa saalsiissanno ikkinnina di naaxxissanno. Gobboomunnino ikkiro lowonta masisannoricho ikkino daafira albanke rosu poolisenke, rosiisaanonke, rosaanonke, rosu minnanke widira qolle illenke fanne qaxaqa’a yine la’neemmo gede gadachammeemmo.
Rosaano xaa geeshsha kifile kiirte konne deerra (12kki kifile) iillitinohu hiittoonniiti? – moortanniiti? rosiisaanchu loossinokki guma aannansaati? Woy wolootu kifiletenni kifile sayinsanni doogga heedheennaati? yine qorqorate gadachammeemmo. Xaano tenne harinsho giddo rosaano, rosiisaano, rosaanote maate, rosu mini gashshaano/ massagaanonna rosu poolise quxaano rosu ministere lendanna mitteenni amadante ka’annote.
Mittu manchi deerrinnino la’nummoha ikkiro laanfe heedhara dandiitanno. Kageeshsha ikkitanno rosi minnara fonqolantino rosaano ubbino yaa kayinni saalsiissannote. Ninke gobbara ikkeennaatilla ikkinnina woleteemmero konne guma macciishshinonna lainohu rosu loosi sooreessi/massagaanchi, rosiisaanchu, rosu mini beeqqaano/dagoomi loosonsa agura noonsankanni.
Rosu looso aliidimmatenni massagganori mootimmate bissano ikkituro rosiisanno qoricha adha, xa’mammete/ xa’misiisanno amanyoote kalaqa agadhitannonsa. Konne qarra mitte gaamoha/ rosaanonniha calla assine adha dihasiissanno. Qarraho baalinke uminke qeecha afi’noommoreetina. Xaate mimmitonke woqasa agurre tenne rosu amanyooti hiiqqamme hiittoonni sissino; gobbankenna ilamanke/qansootanke konni qarri giddonni hiissine fushshine gatinso yitannotera illacha tunge mitteenni loosa hasiissannonke.
Demmellaash Demmeqe
Bakkalcho Wocawaaro 16, 2017 M.D Hamuse
