Haaru diri daanno woyite manchi beetti baalunku hagiirrunni wo’manno. “Akkalu dirinni haaro diro sayisoottonke daafira galatami” yaanno baalunku. Bero haaroo diro mite yine adhine techo layinki barra kiidhinoommo. Diru daye diru ha’ranno. Haaruno akkalanno;akkaluno haaroo’manno. Tayixe haarote yine hidhinoommo uddano galtanninna hossanni akkaltanno. Manchi beettino galanninna hosanni geedhanni daanno.
Diru daye diru sa’’anno woyite manchi beetti diri aana geedhimma woshshanni daanno. Keerunni hee’ne haaroo diro la’’a kaaliiqinniiti. Kalqeno haaroore hasidhanno. Mayi haaroo diro la’nummonte gede kaaliiqi wodananke faneenna manchi beetti baalu keerehonna lophote jaante tugeenna bunshetenna gibbote wodani giddonkenni hedeweelcho luxuphe baeenna arri adalchi gede keerunna baxillu wodani riqiwamanke yitanno halcho giddo’yanni bu’lukki yitannoe.
“Shaanu midaancho fulto;Sherku midaancho e’o” yaanno sirbu. Kuni sirbi heeshshonke aana manchi beettira sherku mageeshshi geeshsha hasiisannoro shaanunni ledo heewisiisatenni shaanu maaqqe fulteenna sherku maaqqe e’anno gede halchanno. Halaale coyi’rate sherko intannihu keeru hee’rirooti. Loosi’ne lophinannihu,lantannihu,yinanni jireenyiwa reekkammannihu keeru hee’rirootina mayira gibbotenna giwanshote,olu urdete wodani higiwa hambeenna keerunna baxillu wodani diriqiwamanno? Haaro diro hagiirrunni sayinse ka’nanni woyite diro baala macciishshinanni keeshshini urdete dibbe wirro mayira daggannoyya? Mayira giddonke co’ontanni di haaroo’mitanno?
Shaanu midaano holgenke kultanno. Ani tayixe “Shaanu maaqqe fulto;sherku maaqqe e’o” yaantenni roore gaancu,dartu,cancunna bushu assooti wodani fuleenna baxillu,araaru shooshanqete,hagiirrunna keeru wodani ilamanke aana dirrooti yeemmohu. Keeru hee’riro atootu no. baxillu hee’riro elto no. baxillu,mimmito ayirrisamatenna halamate giddo elto no;jironna jireenyu no.
Akkala diro geegiissine haaro diro haarunna qullaawino ayimmanni bero adhinoommo. Qulaawino ayyaaninke adalchu qooranno woyite ledo mayira qoorannoyya? Manchi beetti kaaliiqi uyinosi eltonni adalchu daraaronni woyyinoho. Kayinnilla adalchu daraaro qoortanno woyite ledo baxillunna halammete ayyaani qoorannokki gede giddonke danchummatenni gombe amada hasiissanno.
Akkalu diri mageeshshi geeshshano ela hooginkerono; guutte egentinokki heeshsho okkitinonkeha nafa ikkiro,qarrunna dadillu bado bado towaatinonkeha ikkirono, hagiidhineno dadillineno sa’nummoro haaro diro hexxo assine agadhanke digattanno. Xexxotenni agadhine haaro diro adhinoommo. Sayisinonkehu kaaliiqi galata adho.
Haaru diri xeinonkeri guutankera, xeerti’rinonkeri shiqankera,ballihu leellankera calla hexxa ikkikkinni keeru wo’me du’namara,araaru qooxeessa baalaho ikkara, baxillu hala’lara gibbonna giwansho kalaqannori gonxoommowiinni baqqi yineemmo woyite higiwa hoonge hambammora kaaliiqi dhabbachishanno qullaawa ayyana soyaankera hexxineemmoho.
Gobbanke keere galte keere hossanno gede,gobbayidinnino ikko giddo bushate soqqamaano uti buqqisamanno gede lolahu gede hayishshante ba’anno gede, daga daganniwa halantenna ayirrisante hee’ra dandiitannonna Itophiyimmate mittimma kaajjitanno haaro diro ikkanno gede duu’ne halchinammora hasiisanno. Halcho calla ditirtannona baalinke loosunni leellisha hasiissannonke.
Xixxiiwamanna babbadama uminsa babbadanto. 2015 MD iillitnonke shetto, qarri, dartu,hude,olu,uerde xaphi yite kalaqamu gawajjonni ledo Itophiyu daga doyissite amadde sa’uti handuluullicho qasidhe boonoho ba’eenna keerunna baxillu gobbankera ikkanno gede ontu fooqa barrubba giddo hayishshi’nummo iibballicho xurenke co’eessito.
“Mitte sa’ummoro mitte doogonni,Sheexaanu digonxo ane duganni” yitanno faarso. Mitto qarra sa’nummo yinanni woyite wolu qarri harunsanna Itophiyu latishshunni gufantanni sa’ino. Latishsha calla ikkikkinni ayirrado manchi beetti lubbo abbalantino. Konne ikkina Itophiya karate birxicha iillishshino shetto akkalu dirinni akkalsine fushshine hunate gobbaanni mayi agadhannonke? Konnira cigilenke kaajjito.
Yaareed Geetaachew
Bakkalcho Wocawaaro 2, 2017 M.D
