Itophiyu miinjira luphiima kaa’lo assanohu Bunu latishshinni horonsiraano ikkate dandiisiissanno loossa gumulantanni afantanno. Bunu laalchonna laalchimma lossa hattono gobbara sonkanni daddalo woyyeessa gobba handaarunni afi’ra hasiissannose guma afidhanno gede dandiissanno. Konnira, eelinni latishshunni hananfe Bunu qixxeessonna gobbara sonkanni daddalinni babbaxxitino sharro assinanni. Kuni Bunu latishshinna dikki’rate hayyo woyyaawino guma borreessiinsanni gede loosidhe galtinori aana loosa hasiissannota ammannanni.
Bunu laalchinna laalchimma lophitanno woyte gobbara sonkanni laalchino hakko bikkinni luphi yaanno gede loosa hasiissanno. Konnirano, gobbate Buna kalqete dikkora egensiisatenna gobbayidi woxu soorro lossate batinse loosa hasiissanno. Bunu ayidde ikkitinori loosidhe latino daga Buna isilanchimmatenni qixxeessite gobbayidi dikkora shiqishate addi addi irkonna harunso assanna hattono jawaachisha hasiissanno. Konniraati mootimma lendanna addi addi Bunu handaari aana bobbakkinori hallanya uurrinshuwa Bunu laalchinna laalchimma lexxitanno gede isilanchimmatenni laashshatenna qixxeessate addi addi irko assitannohu.
Itophiyu Buna kalqete dikkora egensiisatenna woyyaabbino dikko afi’ranno gede assate loossanno uurrinshuwa mereerinni “Organic Fair Trading” yaamantinoti kalqoomu uurrinsha mittete. Uurrinsha bikkaancho wonshite tajete woraqata afidhino maamarra, mittimmate uurrinshuwanna hallanyu Bunu laashshaano diru dirunkunni Buna qamasate heewo assitanno gede loosatenni dorantino hayyo badde Bunansanna insanni kalqete dikkora egensiissanno. Kunino Itophiyu Buni kalqoomu dikko sae eanno gedenna woyyaawino waaga afi’ranno gede assanno.
Tenne lamala seyoote gafinkennino “Organic Fair Trading” kalqoomu uurrinshanni afansha afidhino mittimmate loosi maamarra mereerinni mitto ikkino Sidaamu Buni laashshaano mittimmate loosi maamari aana illachinsheemmo. Maamaru Bunansa hewisiisse “Organic Fair Trading” afansha afidhino Bunu laashshaano mittimmate loosi maamarra mereerinni mittete. Isilancho kalaqamu amadosi agarantino Buna laashshannohu maamaru; tayxe kalqoomu Buna qamasate heewonni beeqqe 5ki deerra amadino.
Sidaamu Buni loosidhe galtinori mittimmate loosi maamarra pirojektenna buuxo qineessaanchi kalaa Ermiyaas Desta xawisanni; maamaru baxxino addi Buni aana illachishe loosannoha ikkasinni Sidaamu qooxeessi Buni kalqete dikko aana lowo geeshsha hasamaanchonna heewisamaancho ikkanno gede assate dandiinoonni. Bunu hanafotenni kayise isilanchimmatenni qixxaawannohanna kalaqamu nyammosi agarino gedeenni kalqete dikkora shiqannoha ikkasinni woyyaawino waaga fushshatenni woyyaawino gobbayidi woxu soorro abbanno.
kalaa Ermiyaasi xawisanno garinni; Sidaamu Buni loosidhe galtinori mittimmate loosi maamari 1993M.D 12 miillanna 36 Miliyoone kaimu womaashshinni safaminoho. Maamaru xaa yannara 67 maamarranna 100 kumi ale miilla kalaqi’rara dandiino.
Maamaru lamewa beehaminoho; xaa yannara 41 maamarra “Organic Fair Trading” yinanni kalqoomu uurrinshanni tajete woraqata afi’rinoho; gattinori 26 maamarra kayinni “Fair Trading Organic” tajete woraqata afi’rate loossanni afantanno. Buna islanchimmatenni laashshatenni “Fair Trading Organic” uurrinshanni tajete woraqata afidhinori 41 maamarra 72 kume ali miilla amaddinoreeti.
Maamaru miilla Bunu isilanchimma aana loossanni afantannota xawisinohu kalaa Ermiyaasi; isilanchimmatenni sainohunni laalchonna laalchimma lossateno luphiima sharro assitanno yaanno. Baxxinohunni, kalqoomu “Organic Fair Trading” uurrinshanni afansha afidhino maamarra uurrinshunni afidhanno baraarshi nooha ikkasinni kakkaooshshinsa lexxino yiino. Sidaamu Buni loosidhe galtinori mittimmate loosi maamari safami yannanni kayise yanna yannatenni laalchu bikkanna isilanchimma lexxitanni dagginota qummeessino.
Isi yaatto garinni; maamaru baxxino Buni aana illachishe loosannoha ikkasinni handaaru loosi sufinoha ikkara hasiisanno. Buna hidhitanno gobbuwa Buna hiittoonni latinsanniro, hiittoonni qixxeessinannironna sufo afidhino hayyo heerase buuxxanni afantanno. Konnirano isilanchimmatenna laalchimmate aana illachinshe loosate gadachammanni. Mitto diro sonke aanino diro agura didandiinanni. Hajamaanote ledo heedhanno sumimme garinni diru dirunkunni Sidaamunnihu dooramino Buni hajamaanote shiqanno.
Maamaru dooraminoha isilancho Buna seeda yannara hajamaanosira shiqisha dandaasinni Buna yekkeeramme kalqoomu waagi garinni gotti assine hirate kaayyo no. Konninni ledote “Organic Fair Trade” uurrinshanni afansha afi’rinoha ikkasinninna konninnino Buna kalqoomu dikko waaginni gotti assine hiratenni aleenni mitte kiilonni 20-40 ledote saante afi’nanni. Batinye hidhitanno gobbuwa hasidhanno Buni Fair Trade uurrinshanni afansha afi’rinohanna kalaqamu amadosi agadhino Buna ikkasinni maamaraho jawa dikkote kaayyo kalaqantino.
Kalaa Ermiyaasi xawisanni; xaa yannara Sidaamu Buni kalqoomu dikkora heewisamaancho ikkatenni woyyaawino waaga afi’ranni afamanno. laashshateno ikko gobbara soyaate bikki diru dirunkunni lexxanni dayino. konnirano “Organic Fair Trade” kalqoomu uurrinsha miila afi’rasinna afansha afi’rasi jawa kaa’lo assitinno. Maamaru miillasiwiinni gamba assino Buna diru dirunkunni gobbayidi dikkora shiqishanni nooha ikkanna haaruudde hidhaano gobbuwano Sidaamu Buna doorshansa assidhanni afantanno.
Maamaru miillasiwinni gamba assino Buna umisi meemonninna daamminni qixxeesse gobbayidi dikkora shiqishanno. Roore yannara Ameerikunna Awuropu dikkora Bunasi shiqishanno.
Dirunni gobbara soyaate dhuka 4 kuminni 5 kume toone geeshsha ikkinota xawisannohu kalaa Ermiyaasi; gobbayidi woxu soorro guminnino 20-25 Miliyoone doolaare geeshsha afi’nannita qummeessino. Konninni, woyaabbino e’’o afi’rateno Buna isilanchimmatenni laashshinenna qixxeessine kalqete dikkora shiqisha hasiissannota egensiisino; konnirano loosidhe galtinori aana loosatenni kakkaooshshe gotti assa hasiissanno yiino.
Isi xawishshi garinni; 2016 baajeetete dirinni maamaru 4 kume metric toone Buna gobbayidi dikkora shiqishate mixo amade loosanni nooha ikkanna; konninnino 22-25 Miliyoone doolaare afi’ra dandiinoonni. Gobbayidi woxu soorro e’’o gumi aana yekkeeramme hirranni waaga maamaru muranno. Tayxe laashshinoonni Buni gamunni anje leellishinota kalaa Ermiyaasi qummeesse; hattono ikkiro dooraminonna baxxino Buni aana illachinshe loonsanniha ikkasinni 25 Miliyoone doolaare geeshsha eo agarrannita huwachishanno.
Loosidhe galtinori laashshitino Buni maamarrate widoonni kalqete dikko aana heewisamaancho ikke hiramara dandaasi jawa horo abbisiissanni no yiinohu kalaa Ermiyaasi; maamarra afidhanno tirfe miillate bebbeehatenni miillate horonsiraanchimma buuxisiissanni afantannota coyi’ranno. Lawishshaho; sai diro calla 180 Miliyoone birri ale tirfete tirfe baatooshshe assatenni miillate bebbeeha dandiinoonnita kayisino. Kunino bunu kalqete dikkora egenname woyyaawino waaginni hiramasinni afi’noonni guma ikkasi egensiisino. Kalaa Ermyaasi xawisanni;roore anga Sidaamu qoqqowi loosidhe galtinori Bunu laashshaano ikkitanni daggino. Qoqqowoho mereerima diilallote gade noo qooxeessubba xaa yannara Buna halashshite latissanno. Daarra, Daalle, Cuukko, Bansa, Cirrenna wolootta woradda Buna laashshinnanni qarqarto ikkansa kalaa Ermiyaasi qummeessino. Sidaamu Buni laashshaano daga mittimmate loosi maamari safaminohuno kuri Buna laashshitanno qooxeessubbara afantanno miilla loosidhe galtino daganni ikkinota coyi’rino.
Woraddate afantannori miilla laashshaano daga laashshitanno Buna maamarrate hiratenni maamaruno loosidhe galtino daganni gamba assino Buna hayishshenna mooshshe mittimmate sayisannota xawisannohu kalaa Ermiyaasi; Yuniyeene dikko hasse Buna gobbara sokkaannota hasaawinonke.Hattono mittimmate loosi maamari loosidhe galtinorira addi addi qajeelsha aatenni Buna isilanchimmatenni laashsha dandaanno gede irkonna harunso assanno. Loosidhe galtinorino qajeelsha gumulatenni diru dirunkunni jawaachishanno guma borreessiisanni afamanno.
Konninni, 36 Miliyoone birrinni safaminohu Sidaamu Buni loosidhe galtinori mittimmate loosi maamari xaa yannara womaashshu dhukisi 1.1 Biliyoone birra iillino. Kalaqi’rino jiro mereerinnino Hawaasi quchumira akkala kaameelu hoowe qooxeessira ijaarroonnihunna loosu giddora eessinohu jawu ijaari mitto ikkanna Addis Ababu quchumi giddo Buna qixxeessinanni gobbara sonkannita lame xaawubba ijaarroonni. Tenne xaaawubbaranna xaphooma gobbayidi dikko aana beeqqaano ikkitino 36 losaasinera loosu kaayyo kalaqa dandiinoonni.
Isi xawishshi garinni; maamarra afidhanno tirfete baatooshshinni maamaru ledo qooxeessaho latishshu looso loossannoha ikkanna loossanno latishshu lososa mereerinni rosu minna, doogo, buusa, fayyimmate uurrinshuwa, xalala anganni waanna caabbichu masmara diriirsa afantanno. kuri latishshu loossa qooxeessaho loosatenni dagoomittete yawo fultanni afantanno.
Maamaru kuri lossanni ledote maamara horonsiraancho assitanno loossa aana “Fair Trade Africa” yaamantanno uurrinsha ledo halamatenni loosanni afamanno. Lawishshaho; haqqe gudannokki midijja qooxeessu dagara shiqishatenni loosidhe galtinori heeshsho shotissanni afantannota jawa pirojekte gumultino.
Aanteteno loosidhe galtinori laalchonna laalchimma lophitanno gedenna isilancho Buna laashshitanno gede assatenni ledote bura Buna kalqete dikkora shiqishatenni ledote waaga lende qixxeessatenna gobbayidi dikkora soyaatenni gibbayidi woxu soorro afi’rate mixo amade loosanni afamannota kalaa Ermiyaasi xawisino.
Qiddist Gezzaheny
Bakkalcho Dotteessa 17, 2016 M.D
