Addis Ababa:- Itophiyu daga halamme loosankenni Abbay kofo shoolki doycho waa wonsha seyootenni jeefinsoommo yaanni Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed (D/r) xawisi.
Abbay Kofo shoolkinna jeefote doycho waa wonsha seyootenni gumulloonnita sa’u muli barrubba giddo Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed duduwino.
Xaphoomu ministirchi sayisino sokkanni; “Itophiyu daga halamme loosankenni Kaaliiqi kaa`leennanke Abbay kofo shoolki doycho waa wonsha seyootenni jeefinsoommo” yiino.
Abbay kofo looso woxi`nenni, egenno`nenni, wolqanne`ninna huuccatto`nenni beeqqitinoonniri baalu hawalle tashshi yii`ne yiinohu Xaphoomu ministirchi; tenne mittimma woloota hajubbannino lendara hasiisannota coyi’rino.
“Kofo baca jifo noosenkanni; badhera hingammora baca gede goshoonshoonninke” yiinohu Xaphoomu ministirchi; “noota giddoydi jifonna gobbayid xiiwo Kaaliiqi ledo dagguta baala dandiine tennera iillinoommo” yaanni xawisino.
Xaphoomu ministirchi; gooddote qaccera iillinummo ikkinnina gooddo fulle digundoommo. Ikkinohurano aantino yannara mixi`noommota jeefinse Kaaliiqa galaxxineemmota ammano`yaati yiino.
Kofote assineemmota hiittenne irkono goofimarchu geeshsha sunfeemmo gede tenne hedeweelchonni maganye yeemmo yee sokkasi sayisino.
Kofo sayikki doycho waa wonshate harinshonni 600 meetire gottimmanna guraanninna qiniiteenni noo seendillinni 611 meetire iillatenni waa amadatenna wolqa burqisate dhuki luphi yaasi qaangannite.
Abbay kofo ijaarsha 2003M.D hananfeenna lame Terbayinubba wolqa burqissanni nooha ikkanna; shoolki doycho waa wonsha seyootenni gumulloonnita kulloonni.
Wole widoonni; 2016 haaro diri addi qixxaawo luphiima mootimmate loosu massagaano Abbayi kofora ayirrissu yannara Xaphoomu ministirchi coyi’rino garinni; bayi’riidi Abbayi kofo Afriku qansootira wirro Adiwu qeelle gede kiirranniho yiino.
Abbayi kofatto baca su’ma, baca dananna badooshshe afidhinote. Duuchu daninni xawinsanniteno yiino.
Dipilomaasete ragaanni Itophiyu jawa gobbaati yiinohu Xaphoomu ministirchi; jawa kofatto, jajjabba paarkuwanna Industirra hasiissannoseta qummeessino. ‘’Soorrote kawa hananfoommo loosi jawa, co’ichanna hegeraamo looso loonso yitanno ajuuja noonke. Konni garinni loonsanni hee’noommo’’ yiino.
Konnira xawishshu mittu Abbayi kofatto ikkase xawisatenni; “kofatto batinye Afriku dagara layinkimeeshshi Adiwa hattono wolaphote, umo dandaate, huucciratenni fulate, latishshu malaate ikkasenni ninkera calla ikkikkinni batinye afriku dagara roso ikkitanno” yaanni coyi’rino.
Dargaho kummatenni kiirranni loosaasine noota qummi assatenni; kuri giddonni 99 anga xibbuunni ikkitannori Itophiyu daga ikkansanna loosse afidhino egenno billaallissukkinni gamba yite Itophiyaho kubbaaniyu hee’reennase labbanno e’’o loossanno gobba ikkate dandiissanno dhuka kalaqqinoho yino.
“Kuni dhuki ba’’annokki gede agara dandiinummoro ninkera haaruudde e’’o loosatenna wole gobbara gatanno dhuka gatamarroonniha lawanno; Harinsho kayinni kofatto calla ikkikkinni ledo kalaqamino dhukaati” yaanni xawisino.
Waayi kuuso jawa jiro ikkase xawisatenni Sudaanetenna Gibitsete jawa investimente ikkase qummi asse; kageeshshi waa ninke amandeenna Sudaanenna Gibitse dihudidhanno. Bushino coyi hee’riro kayinni baankete worroonni woxi gede soorrinanniho yaate. Lowo waa amada Itophiyunni sa’ne danna sa’ino horo nooseta ikkitinohura, baalunkura luphiima horo noote” yiino.
“Itophiyu uyinoonnise eeggo adhite gumula dandiitannota ikkase ammanne kalaqaanchu uyinonke daafira ninkeno ammanamme ga’labbi yino garinni ayeeno gawajjinummokkinniiti waa amandoommohu” yaatenni Sudaanete, Gibitsetenna Itophiyaho atootenna lopho Afrikaho kayinni aantino yanna dancha ikkase leellishannoha ikkasi coyi’rino.
Itophiyu batinyu qarri hee’riserono shotunni hembeelantannokkita, heddinore gumu’litannota, xiiwote guluphitannokkita ikkase marro tini ilama buuxxinota ikkinohura Abbayira xawishshu lowoho yino.
Xaphoomu ministirchi xawishshi garinni; aantino dirrara Itophiyu qamade huucci’rate dhaggese soorrantanno. Wolqatenni batinyootaho lawishshimmase beekkanno gobba ikkitanno. Irshunni, Inerjetenna qooxeessu agarooshshinni hanafantino loossa suffanno. Lophose hasidhannokkiri gobba diigate wo’naaltara dandiitanno; kayinnilla diwo’mannonsa.
Layinkihu xaphoomu ministirchinna gobbayidi hajo ministirchi kalaa Demmeqe Mekonninihu isi widoonni; “Abbayi kofatto calla di ikkino. Umosi dandiino waayi maareekkooti. Kuni kayinni miinju tironni la’nanni woyte amadino waayi Itophiyu miinji giddo noosi qeechi jawaho” yaanni assitino jawaatu hasaawi aana kade worino.
Kalaa Demmeqe Itophiyu jawa gobbaati; xaano jawa ikkineemmo yitanno hedo amadinota qummi assino. Jawimmate hodhishshi giddo Adiwu kolidda daga sharro ledo amadaminohunni Itophiyu daga fultino qeechi wolaphote lawishsha ikkasino qummi assino. Wole widoonni kalaqamu deerrinni Aliyye ilaalla, Xaanu garbinna Abbayi lagi xaa yannara kayinni Itophiyu daga halante loossino kofattonna garba umisinni jawa ikke leella; jawimma halantino cigilenni loonsanni woyte jawa tiro noosiho yiino.
Qiddst Gezahenyinna Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Wocawaaro 3, 2016 M.D
