Barrubbate noonsa seendilli taaloho yinirono, mitu mitu barri kayinni quqquxamironna giddosiinni amaddinoti dhagge jaawa ikkituro hakku barri wolu barrinni roore xeerti’ranno. Togoo kaayyo xaaddino`ne barrubba mereerinni Ammajje 23 kula dandiinanni. Kuni barri wolootu barri gede 24 saate noha ikkirono tenne noo saate giddo loonsoonniri gobba gatisate assinoonniti baxxitino sharro, baantoonni waagi, noo qeelle ledo mitteenni la`nniro Itophiyu daga giddonna wodanaho baxxino barra ikke sumudamanno.
Ella agani 14/2013 M.Diri tenne kaayyo afidhinno Itophiyu daganna qansooti giddo dhaggenna dancha lawishsha ikke saino barra ikkino. Eewa; Ella 14/2013 M.diri kiirotenni 6ki dooychora baxxinnoha umiha dimokiraasawe doorsha ikke Itophiyu baattora loonsoonniho. Konni dhaggete barrinni, Itophiyu daga qaccetenni qaccete geeshsha mittu koo/tee, amma`notenna afuu badooshshi noikkiha guurate gute fule anera woyyannoe yaannoha paartesi doodhe huurosi ee fulino.
Ella 14/2013 M.diri gobboomu doorshira xaalla adhamino iddunna idaaycho, xaalla ilte noo ilaancho, godowinni nootinna babbaxxitino xisso aana noori ayi qarrino hoolinsaikkinni Itophiyu qeellanno gede huuronsa uytino. Konninni huwanteemmori, jawu halaali noota, Itophiyu daga gobbansa qeeltanno gede baattannokki waagi nookkita anfoonni.
Doortanno daga poletiku paartenni babbaxxitino miidiyubba hayyonni saayinsoonni kakkaayishsha harunsanninna ayee doodha hasi`rannoro wodanisinni hedanni keeshshi gedensaanni hasi`rannohura, woyyannoe yaannohura huurosi aara doorshu olliira timbiliqqi yiinohu soodimari yannara fooggi yii ikkinni tunse hee`reenna hashsha hanafeeti. Daga xeenunna qorru hoolinsakkinni seeda dira cincite bado iillitansa geeshsha agadhite dhagge loosse Itophiyu qeelanno gede assitino. Doorshu harinsho lainohunni babbaxxitino paarubbanna massagaano uytino hedo garinni shiimmaadda qarrubba calla noota kulte doorshu harinsho dimokiraasaawe ikkitinota farcidhino.
Jireenya riqiwe Jimmu Zoone Beshaasha yinanniwa shiqinohu IFDR Xaphoomu Ministirichi Ayirradu Dr Abiy Ahimedihu huurosi uyii gedensaanni uyno hedonni “Xaphoomunni konni doorshinni daganna mootimma ammante doorshaho beeqqaano ikkitinore hettisamaano paartera galata shiqisha hasi`reemmo. Qeelturono qeelanturono, dooranturono doorama hoogurono konni doorshinni baara wido noo sharrenna xiiwo di-macciishineemmo yite beeqqaano ikkitinnore baala wodaninni galateemmonsa” yiino. Iizeemu Paarte riqiwatenni Addisi Ababu Quchumira Nifaasi Silk Laafto Sinu Quchumira shiqinohu Piroofeser Birhaanu Naggihu huurosi uyii gedensaanni odeesaanote uyno hedo garinni ”Techo doorshi haammata daga beeqqitino doorsha ikkinnohura jawa tiro noohonna dagano hexxo assidhinoho” yiino. ABN riqiwe Xaana lamu doorshi olliira heewisaminohu Dr Desaalenyi Caannehu doorsha lainnohunni uyno hedonni “Wodhote garinni daganke uytino gumulonna huuro ABN ayirrise adhannota xawiseemmo” yiino.
Daga gashshito yaanno tiro amaddinoti dimokiraase kaimise, qansootu riqiwannonsahanna gashshannonsaha keeraanchimmatenni doodha dandiitanno amuraateeti. Konne kaima buunxe dimokiraasete sewoo bikkinannihu mitte paarte qeelle ikkikkinni qeelamate ha`noonni harinshooti. Konni garinni Itophiyinkera sanyo harinsoonnihu doorshu ayino qeelo qeelamo Itophiyu qeelinoho.
Ayirano xawo ikkinota gobbankera albi yannara dimokiraasete su`minni onte ikkanno doorsha harinsoonni. Kunino dagate kofeenya kalaqino; gumulote doorshi barra lowo daga shinoonni, bisu xe`ne kiirotenni bacate. Kunino gobbankera dimokiraase xabbe leeltaraati yite agadhitinno daganke hexxo mudhitanno gede asse gobbanke su`mano hune saino loosooti.
Jeefote daggino soorro kayinni tini harinsho higge higgannoikkita ikkite ba’eenna dimokiraasete hexxo danchu garinni warri yite xabbinno. Poletiku babbadooshshi korkaatinni gobbansara e`annoikki gede hoolloonninsari qansootunna Paarte keeraanchimmatenni amansa gobba Itophiyu baatto kaddanno gede assa, tuqu xaadooshshi hala`lannonna wolaphanno gede assa xawodo dimokiraasete uurrinshubba daraartanno gede loonsoonniri kunni gumi leellora korkaatunni xawisa dandiinanniho.
Ella 14/2013 M.Diro harinsoonnihu dimokiraasaawete doorshi konni baalisi soorro loosi gumaati. Konni gedensaanni, Itophiyu giddo moohishsha amada hasiissannohu doorshu kaardenni qeeltino bissa callaati yite daga guto guurate fulte qiidanna xeena waajjitukkinni hashshinni hashshi mereeri geeshsha dirante dooratenni gobbansa Itophiyu qeelanno gede assitino. Doorshu ledo, baxxanno gobbansa haanju latishshinni uddisiisatenni qansichimmate qeechansa fultino. Konninni, Itophiyu daga baalatenna baxxilaanonsara hagiirre uddisiise, hira e`annori, Itophiyaho busha heddannori kayinni saalfatte gattino. Kaaliqira galatu galosina.
Bakkalcho Ella 17/2013 M.D Hamuse
