Qiddist Gezaheny
Ilame lophinohu Daalle woradi Beera Caalu olliiraati. Dirisi rosoho iilli woyteno ilamino Daalle woradi giddo afantanno addi addi rosi minnara rose Sette kifile qoqqowu fonqolo adhe luphiima guma borreessiisatenni Honse kifile saihu gedensaanni baxxitino jawaata rosaano ledo gaamame rosate kaayyo afi’rinota hasaawinonke. Xiiwe masse 11 kifile iilli woyite kayinni wole yanna gede wodanisi gede rososi harunsate didandaaminosi; xissamino. Kayinnilla xissamanni hee’renni rosinoha ikkirono yannasinni gobboomu fonqolo adhate kaayyu diuyinosi.
Kunino xaaddinosi xisso korkaatinni 12 kifile gobboomu fonqolo fonqolamikkinni gatanno. Gedensono xissosinni woyyaawe jaallasinni badhera gatirono 1993 M.D gobboomu fonqolo adhe yannasira kullanniha worba rosaancho ikkirono noo akatinni kainohunni shiima guma abbe kolleeje e’’a dandiino.
1999 M.D Hawaasi rosiisaanote qajeelshi kolleejjenni Dippoloomunni maassamihu gedensaanni Sidaami giddo afantanno babbaxxitino rosu minnara rosiisaanchimmatenni owaatino. Aanteteno rosiisanni hee’renni ledote ogimma afi’rate 2002 M.D Yirgaalamete Tekniketenna ogimmate qajeelshi kolleejera e’’e ‘’Electrical Instalation’’ yinanni qajeelsha adhino.
Konni rosira qoteho hawadi yannara Hawaasi Yuniversitera rosiisaanote qajeelsha adhanni lamenka roso qote qoteho harisanni keeshshihu gedensaanni Hayyotenna ogimmate qajeelshi kolleejenni shoolunku deerri fonqolo COC adhe 2007 M.D maassamino. Konni qajeelshinni afi’rino egenno loosu aana hosiisate rosiisaanchimmate loosira qoteho caabbichunni loossannota buddeenu mixashshonna lawanno uduunne loosa hanafe xaa yannara ‘’Hirboora elektirikete mixashsho laashshanno maamari’’ safaancho ikka dandiino. Tenne lamalahu seyoote gafi wosinchinke rosiisaanchu Haayleyesuus Muse.
Umono ikkiro mitte ogimma giddo calla huxxama hasi’rinokkihu rosiisaanchu Haayleyesuusi; 2008 M.D ledotenni siwiila tumate ogimma yannaasincho yaattonni ብረታብረት yinanni qajeelsha adhinota hasaawinonke. Hatte yannara konne qajeelsha adhoommohu ane calla’ya di ikkoommo; Mite mite maate’ya miillano adhitino yaanno . Konne qajeelsha adhankennino dancha guma afi’noommo yaannohu rosiisaanchu Hayleyesusi; siwiilla hiittoonni tumme hiittoonni suudinsanniro anfummohu gedensaanni umo adhoommoha Electrical Instalation woyi caabbicho diriirsate ogimma horonsi’re caabbichunni loossannota buddeenu mixashsho loosa hanafoommo.
Buddeenu mixashsho calla ikkikkinni lamunna sasu afii Istooveno qoteho loosa dandiinoommo. Aanteteno minaama’yano tenne ogimma dandoo nooseta ikkasenni isenna roduuwise Interpirayizenniwa maransanni mootimmatenni maamarunni gaamamme loosa dandiinoommo. Konninnino kalaqote loosi aanano dancha millimmo assinoommo yaatenni hanafosi gara badhe hige qaaganno.
Hatte yannara Zoonetenni galleemmo yanna ikkitanna wodiidi qoqqowinnino sa’ne federaalete deerrinni heewisamoommo yaannohu rosiisaanchu Hayleyyesuusi; heewotennino afansha adhinoommoha ikkanna; wole ogimma adhate kaayyo afi’noommo yaanno. Techo geeshsha Yirgaalamete layinki diriminna qixxaawote rosi mine Sidaamu afii roso rosiisanni afamonnota kulinonkehu rosiisaanchu Hayleyyesuusi; “Rosiisaanchimma Eltote” buqqeenke duucha raga la’annonna mittu loosi aana huxxantannokki gede assitanno. Kayinnilla tenne buqqee horoonsi’ra hasiissanno” yaatenni rosiisaanchimmasinni fulikkinni wole looso kalaqate harino doogo qummeessanno.
Maawarinsa Looso hanafinkunni kayinse sa’’i diri geeshsha shiimunni 2500 ale ikkitannore caabbichu mixashsho laashshatenni dikkote shiqishinotano buuxisanno. Buddeenu mixashshonni ledote istoovenna haammata kiiro amaddannota daabbo ga’ninanni mixashshono loossino.
“Konne looso loosankenni umihunni ninke e’’onke woyyeessi’ne dancha heeshsho hee’rate dandiinoommo” yaannino. Guwursanno. “Konninni aleenni jawiidi horo gobbateno kaa’lo assinoommo yee hedeemmo; Korkaatuno konni alba Yirgaalamete quchumi giddo mittu barrinni 300 ale illitanno harre haqqe hogobbe e’anna la’nanni. Xaa yannara la’niro kayinni haqqe dolamate akata ajinshoommo yee ammaneemmo yaanni hedosi xawisannohu Hayleyesuusi; dubbu dolama gatisa,amuwu wiliiletenni illensa ba’’atenni fulanna shiima fulonni jawa dagara iilla kasseenyaho yaanno.
Rosiisaanchu Hayleyyesuusi lame babbaxxitino ogimma mitteenni qote qoteho harisate ledo amadisiise kaysanni; rosiisaanchimma ilamate aana loonsannita jawa ogimma ikkiturono afi’nanni e’’o kayinni lowo geeshsha bikkantinote. Konni daafira mittu raginni calla dagganno e’’o agadhantenni ledote e’o afi’ratenna noonke dandoono lossi’rate ledote looso loosa hasiissanno yee ammanoommo daafiraati lamenka looso qote qoteho ha’risa dandoommohu yaatenni xawisanno.
“Ledote looso loosa’yanni heeshshote mitii’me diegennoommo; liqii’rannohu anewa daye hooge diegennino. Techo roore anga mootimmate loosaasine baxxinohunni rosiisaano uminsa mine mi’nate qarrantanno yannara ani umi’ya mine hee’ranni noommo. Konne calla ikkikkinni Hawaasi quchumirano wolu hee’nanni mini noo’’e. Kuni baalu daynohu rosiisaanchimmate owaatanni hee’renni qoteho layinki qajeelsha adhe ledote ogimma giddora e’’a’yanniiti”. Yaanni ledote looso loosa mageeshshi geeshsha lossitannoro duu’re xawisanno.
Konninni horonsi’raancho ikkinohu hayleyesuusinna maatesi calla dikkitino; ane hundaannino loosu kaayyo kalaqantinonsari baalaho. Qummi assate geeshshira; Alatta wondonna Alatta cuukkote noo suuqqara loosannori no; Addis Ababahono mootimma afansha uyteenna fanino suuqera loosannohu mittu wedellichi no; isino hakko loosanni hee’renni rose rosisi deerra woyyeessi’re xa digrete deerra iillino. Yirgaalameteno isinni ledo siwiilla tuntanno ooso no, kuri mereerinni lamu wedelli umonsa dandiite uminsanni loosi’ra hanaffino. Xaphoomunni shiimunni Tonne ikkanno wedellira ninke uurrinsha hundaanni loosu kaayyo kalaqantinonsa.
Rosiisaanchu Hayleyyesuusi siwiila tumate ogimma ledo amadisiise hedosi woranni; tuntimmanna bushshu looso loosanno manna duucha woyte dagoomu giddo la’nanni laooshshi gara ikkinokkita dimaaxino. Tini ogimmano minshanninna darga uynannikki ogimma ikkaseno lede xawisino. kuni kayinni lowo geeshsha sorino laooshshe ikkasi xawise ; kayinnilla hiittenne ogimmano rosunni irkisa dandiiniro afi’nara dandiinanni horo shiima ikkitinokkita qaagiissino.
Ninke gobbankera noota kalaqamu uyno ogimma garunni horonsi’ra dandiinoommokki daafira wole lophitino gobbuwanni badhera gantoommo yaannohu rosiisaanchu Hayleyesuusi; woloottu gobbuwa togoo ogimma hasidhe hooggino yannara togoo egenno qajeelshunni irkinse horonsi’nanni injoo kalaqantoommero tuntimma hasi’ne afi’nannikki ogimmaati yaatenni xawisanno.
Loosu nookkiha ilama kulle afi’nanniri dino; kayinnilla maatete heeshshonna gobba woyyeessate dandiinanni harinsho widira hara afi’nannikki kaayyooti. Konni daafira hiittenne ogimma giddo noo daganke angansara noo ogimma mishshukkinni ‘’Tini ogimma ani heeshsho’ya massagammora aamantino’’e ogimmaati’’ yite ammante ayimmansa ledo xaadissukkinni loosse lopha hasiissannonsata huwachishate hasi’reemmo yiino. Angankera noo ogimma garunni horonsi’noommoro miinju qarri konni deerrinni dixaaddannonkenkanni yaatenni xissiisi’re coyi’ranno.
Rosiisaanchu Hayleyesuusi xaa yannara maawaru womaashshunni iillino deerra xawisanni; xaphoomunni milli yaannokki jajja lendanna 1.3 Miliyoone kappitaale iillinota kulinonke. Maamarunnita aantete mixo xawisanni muli yannanni Debre Zaytetenna Hawaasi Pooli Teknikete kolleejjara Siwiila daaqisate qajeelsha adhitinotanna xaa yannara siwiila daaqisate loosi giddora e’’ate mixo noota coyi’rino. Konninnino Aluminiyeeme daaqinse Hindenna Awuroppu loose shiqishannota maashinnate hasiissanno biloonna loonse shiqishate mixo noonsata xawisino. Konne looso guma gansiisateno Latishshu baanke ledo sumimme kalanqe ha’nanni hee’noommo yiino.
Jeefote rosiisaanchu sokkasi sayisanni; baxxinohunni aja dume yanna Culku gede horonsidhara amaaleemmo yaatenni sokkasi saysanno. Looso mootimmatewiinni agadhinanni yanna ruukkitanni dagginota wodancha hasiissanno. umihunni hiittenne ogimma giddora e’’ate kakkaooshshu hee’ransara hasiisanno; aanteteno bobbakkino handaarinni kaajjite loosse gummaamma ikkate ga’nama noonsa. Roso jeefissuhu gedensaanni galagalte rosiissino maatera duha ikka dinonsa; looso kalaqa noonsa. Mootimmate mine loonse afi’nannihu aganu baatooshshi mageeshsha baraasannoro anfoommolla. Konni daafira wedellu looso kalaqate xeertisse la’’a diagarantannonsa; qooxeessansa seekkite xiinxallite lowo loosi noota wodanchitara huwachisha hasi’reemmo.
Halaale coyi’rate rosiisaanchimma tenne uulla aana jawiidi ogimma ikkitinota afa hasiissanno; mootimma wortino faasho garinni barrunni 4 sa’’aate callate rosiinsanniti, gattinoti 20 sa’’aate ninkete. Tenne 20 sa’’aate horonsi’rate busulle hasiissanno. Rosiisaano calla ikkitukkinni baalanti mannu ooso loosse lopha hasiissannonsa. Lophitino gobbuwa kawiinni sa’ino injoo heedheennansa techo noowa iillitinoha di ikkino. Busullensanniitilla. Insawiinni anga noo ijnoo horonsi’nanni hayyo ronso yaanni techoonkehu lame ogimma anni rosiisaanchu Hayleyesuusi techo ilamara sokkasi saysino.
Bakkalcho Ammajje 2, 2015 M.D Hamuse
