Itophiyu wedella Ispoortete akaadaame sa`u shoole dirrara 10 ispoortete daninni qajeelshiishinore 126 riqiwamaano ispoortete heewisamaano tenne lamala giddo massiissu. Shoolki doyichora qajeelshansa jeefissino 2012 m.diriri 36 labballonna 19 meento hattono ontikki doyichora qajeelshansa jeefissino 2013 m.d 41 laballonna 30 meenti atleetuwi akaadaamete hoowe giddo maassantino.
Akaadaame sa`i dirira kalaqantino kooviid 19 taraawo korkaatinni 2012 m.d massama noonsare shoolki doyicho qajeelaano maassiisa dandiinnokkiha ikkanna, taraawote ledo amadaminohunni mangisitete wodhitino raga harunsatenni hasiissanno uduunne qajeelaanotenna akaadaamete loosaasinera noo bayichi geeshsha masse tuqisatenni hattono hasiissanno huwanyo kalaqatenni qajeelshu jeefamanno gede assitinota xawissino. Kunninniino 2012nna 2013 m.d maassamaano mitteenni tenne lamala giddo massiissino.
Akaadaame paaralympiikete ispoortuwa lede 10 qajeelsha uyino Ispoortuwate daninni gobbate giddo heewubba gobbaanni gobboomunna kalqoomu heewora Itophiya riqibbe gumaamma ikkitino atleetuwa kalaqqanni afantannota akaadaamennihu qara dayirekite kalaa Anbessawu Inyewu egensiisino.
Gumaamma ikkitino atleetoota jajjabbu gumira ikkado ikkitinohu akaadaametenni fulansa albaanni ikkasi kalaa Anbessawu kule, kunninino akaadaame dancha ispoortete heewisamaano kalaqate loosi gara doogo aana afamannota leellshannoha ikkasi coyirino.
Akaadaame wolu loosinnino 2006 – 2013 m.d geeshsha umise fayinansete wolqanni 41 xiinxallo loosse tuqissinota coyire, aantete hadhanno 6 gobboomu ispoortete songubba halalunni loonsoonni 104 xiinxallo shiqisha dandiino yino.
Itophiyu lspoorte tantano hattono assooti lspoorte Itophiyaho gobbate latishshi aana noose horo illaallissannota lame jajjabba xiinxallono akaadaame qixxeessitanni afantannota anfoonniha ikkanna xiinxallotenna xiinxaawote buuxo widoonni umi qori harisameenna layinki qorino babbaxxitino jajjabba rosu uurrinshuwanni filantino afaaleeyyenni qora assinoonnita anfoonni.
Akaadaamennihu lekkate kuwaase qajeelshishaanchinna qajeelshu kifile sooreessi Chaalaachewu Lemmecha maassamaanote mereerinni biheerawete gaamoranna babbaxxitinno heewubba aana noota qummi assatenni, sa`u shoole dirrara akaadaamete dancha keeshsho noosita coyirino.
Sa`u dirrara akaadaamete qajeelaano maassante fultu gedensaanni kilawetenni hanqafante loosate widoonni ka`anno foonqe ragaanni shiqqinnonsa xa`mora qolannino, kunni ragaanni qajeelaano akaadaametenni babbaxxitino wolqa amadde fulansa bikkinni foonqe kalaqantara dandiitannota q a j e e l s h i i s h a a n c h u coyi’rano.
Tennerano qajeelshiishaano halante jawu dhiki noosiha lspoortenniha jawu deerrinni kilawete giddo hanqafame godo`lanno gede, aju dhuki noosihuno aju deerrinni godo`litanno gedenna noonsa wolqa lossite gotti yite fultara irkonna harunso assinannita coyi’rino.
Akaadaame luuphima woxenna yanna uyite wedella qajeelshiishatenni ikkadonna riqiwamaano ispoortennire kalaqqanni afantannota xawisinohu qajeelshiishaanchu, akaadaamete gumi bikkama noosihu gobbate gede ikkasinni beeraawete gaamora woowancho qeecha godo`litanno ispoortennire kalaqqinnota tajete gede worino. buuxotenni duuchunku hajo la`annonsa bissa mitte hedo aana sumuu yitenna mimmito irkisse loossuro kunni ale gumaamo looso loosa dandiinannitano xawisino.
Assallunni dagge sa`u shoole dirrara lekkate kuwaasenni qajeelsha harunsite massantinoti Siifen Tesfaye akaadaamete sayisino keeshsho dancha ikkase qaagganno. Maassote gedensaanni babbaxitino kilawera taraawate akaadaamete qajeelshi giddo sa`a hala`lado kaayyo noositano coyidhino. Kilabba akaadaametenni fultanno ispoortennire hasidhannota xawissinoti Siifen, maassantu gedensaanni kilawe diafireemma yitanno yaaddo noosekkita huwachishshanno. Maassamate albaanni halanyuninna qajeelshiishanchise widoonni mite mite kilabba isenna jaallase malaatisiisate millimmo assitinota qaagganno.
Akaadaametenni maassantu gedensaanni kilabbanna heewote kaayyubba afirate baxxino qarri xaadannonsari paaralimpiikete ispoortere ikkansa baalunku sumuu yaanno halaaleeti. Wollegga Hooro Guduru dayinohunna paaralimpiikete atleetenni qajeeshsha adhe maassaminohu Gemmechu Ammenu, woloota ispoortuwanni baxxinohunni paaralimpiikete qajeelaano akaadaametenni maassante fultu gedensaanni e`anno kilawe hee`ra hoogansa jawa qarra ikkasi coyirino.
Gobbate hiikku dani paaralimpiikete kilabba hee`ra hoogansa, qajeelaano massantu gedensaanni minensa loosiweello ofollate gadachantannota kulinohu Gemmachu, isinna wolootuno paaralimpiikete atleetuwa konne qarra bitimu xaadooshshira wirro wirro xawissinota buuxisiisanno, xaa geeshsha hexxo uyitanno furcho nookkitano huwachishino.
Gemmechu paaralimpiikete heewora Itophiya riqiwe sa`i baalante Afriiku godo`lera Morokotenna Dubayete harisami kalqete paaralimpiikete heewora medaliya borreessiisa dandiino. Dagganno Tookiyo 2020 olompiikeranna paaralimpiikerano Itophiya riqiwe heewisamate qixaawinota coyiranno. Isi gede kaayyo afidhinnokkiiri paaralimpiikete ispoortenniri ajayi ajeenna gobbate giddo heewora leella dandiitanno gedenna maassante looso tirtannokki gede mangisiteno lede paaralimpiikete kilabba uurrisate ragaanni illacha aa noosita buuxisiisino.
Bakkalcho Ella 10, 2013 M.D
