Addisu Adoola
Tini kalqe qeelaasine callannite. Qeelamaanote dargu dinose. Qeellannihu qole gaarammenna sharramme callaati. Sharrammannihuno looso mishatenni, cee’matenni, looso fokkifatatenninna dooratenni fulatenniiti. Baxxino garinni jajjabba Rosu uurrinshubbanni rosse maassantanno wedelli mootimmate loosi mini gobbaanni looso kalanqenna addi addi loosu handaarrara bobbakke loosate hasattonsa ajjinota ikkitanna la’nanni.
Mootimmano mootimmate mini looso hasi’ranno manni kiironna mootimmate mine noo loosu kaayyo taala hoogasenni looso hasidhanno wedellira addi addi handaarranni loosu kaayyo kalaqatenna looso kalaqqanno wedella jawaachishatenni hasiissannonsa irko assatenni wedellu loosu agadhaanchimmanni fulte uminsannino sa’e wolenko loosu kaayyo kalaqqannore ikkitanno gede huwanyoote kalaqatenni hanaffe illacha tugge loossanni afantanno.
Ninkeno tenne Lamala gaazeexinke Seyoote gafinni ki’ne nabbawaanonkewa haa’ne shinqoommo wedelli konni baaluri ledo sharrante mootimma qixxeessitino loosu kalaqo handaarinni looso kalaqqe loosatenni umonsa woyyeessatennino sa’e woloottaho loosu kaayyo kalaqqanni afantannonna gobbanke amaddino jireenyu doogora qeechansa fulate gugguuffanni leeltanno wedellaati. Dancha Nabbawate yanna!
Sase jaallaati. Ilante lophitinohu Sidaamu Qoqqowi giddooti. Lophonsano duuchu oosichinte gedeentilla. Yannansa rosoho iillituta qarqarinsara afamanno rosi mine e’e roso hanaffino. Wolu wedellintenni gede insano mootimmate jawiidi rosu uurrinsha e’e rosonsa addi addi rosu golinni yaano Wedellichu Beddilu Beqqelehu Dirre Daawu Yuniveristenni Mekaanikaali Injiineringetenni, Wedellichu Reddaheny Tesfayehu Hawaasi Yuniveristenni Sivil Injiineringetenninna Wedellichu Mintesinoot Jimmu Yuniveristenni Ikkonoomiksetenni maassantino.
Rosonsa gudde maassante daggu yannara looso hasi’ranno manni kiiro batinye ikkasenni kainohunni mootimmate mine looso afi’nanni kaayyo ruukkado ikkitanno. Ikkinohurano mootimmate mini looso hasidhanni yanna guxxa dihasidhino. Sasunku jaalla gamba yite mootimma qixxeessitino loosi handaarinni mittimmate loosi maamarinni tantanante looso hanaffu. “Osolo Kemikaaletenna Ditterijente” du’namaancho Saamunanna Kemikaalete loosi maamara.
Kuri Sasu miilla konni handaari widira eansara albaanni Maamaru loosonsa mite yite hanaffinohu konistiraakishiinete /Gatamarshu/ handaarinni ikkanna; konni handaarira nooti dikkote heewo batidhanni dagguta mannu garafote waaga yannate dikko noo waaginni woroonni woffi asse eessa hanafasinni handaara soorrite Diidu ceoranna baattote loosi handaarira bobbakkino.
Xaano kuri handaarra co’o agurate hedo noonsakkita coyidhanno. Ikkollana dikkote heewo batidhanni waagu aana mitiimma kalaqqanno yannara jawaatte haaro handaara soorri’rate rosichi noonsa gede hasaawinke yannara qummi assitinonke.
“Looso hananfanni yannarano ikko loosu ha’rinsho mereero duucha mitiimmubba xaaddara dandiitanno. Xaaddanno mitiimmubba kaajjillunni qodhine sa”a hasiissanno” Yitannori kuri wedelli; loosoholla meessaneete qixxeessiniro bilchaattino hasattonni kaajjiniro, loosu doogo aana xaaddanno jifo kaajjadda assitannota coydhanno.
“Osolo Kemikaalenna Ditterijente” yaanno du’namanno uduunnenna anga hayishi’nanni Saamuna loosa hanaffinohuno galtanno kifile giddooti. Looso hanaffu yannara kaimu Kuusonsano Ontaa Kume (50,000) sa’inokki kaappitaalenni galtanno kifilera loosa hanaffinota coyidhannori “Osolo Kemikaaletenna Ditterijente” Maamaru miilla looso hanaffu yannarano eote shiqo qarqaraho afantannokkitanna Addis Ababunni abbinannita ikkasenna Addis Ababa hadhe abbi’rate woxu anje mitto qarra ikkitinonsata xawissanno.
Hanaffu yannara noonsa Kaappitaale woxu anje kaiminni hasiissannonsa uduunne uminsanni hadhe hogophite abbi’ra dandiitannokkihura mite mite Shawwara hadhanno Kaameellara soqqite abbisiisidhanno. Galtanno kifilera hanaffino loosira looso hanaffuhunni Lamu diri gedensaanni mootimma woyyaawino loosidhanno bayicho uytinonsa.
Looso hanaffu yannara galtanno mine uminsa calla manaaddare loosatenniiti. Xaa yannara kayinni hundansaanni 55 uurrinshatenna yannate geeshshi mannira loosu kaayyo kalaqqino. Kunino laalcho adhite addi addi Itophiyu qarqarira beekkannorenna beekkannori hunda qaxarante loosu kaayyo afidhino manna kiirrikkinniiti.
Laalchubbansa hala’lite, uddi’nanninna mini uduunnenna anga hayishshi’nanni du’namaancho Saamuna, sanitayzere, gilaas fayiber (daraaro kaansanninna biinfillu uduunnicho) loosatenni gobbate deerrinni dikkote shiqishshanni afantanno.
Fayber gilaase loosatenni Hawaasi Quchumi giddo umi maamara ikkansa coyidhanno. Koroonu fayya gobboomu yaaddo ikkite keeshshitu yannarano sanitayzere qixxeessatenni addi addi jajjabba mootimmate loosu uurrinshubbara shiqishatenni gobbate qarru barri golo ikkite sa’ino.
Laalcho laashshate handaarira laashsha calla ikkitukkinni laalcho hira umise wole jifo ikkitinonota xawissannaori maamaru miilla; looso hanaffu yannara laalchono insanni laashshitanni laashshidhino laalcho hirtanno dikkono uninsa hasidhannoha ikkasi lowo jifo ikke sainonsata qaagganno. Konni daafira Looso hanaffu yannara laalchonsa maatensara hiratenni hanaffe manaadda suuqqaranna sagalete minnara liqootenninna anga anga hi’rotenni shiqishshanni keeshshitinoha ikkanna; laalchinsa islaanchimmasinninna waagu ikkadimmanni dikkote macca afi’ranni dayta laalchinsa hasamme hala’litanni daasenni riqiwaano beehaanonna jimilu adhanno mann kalaqaminosahura dikkote yaaddo noonsakki gede saonka noonsa baychu ruukkonni kainohunni hasattote deerrinni iillisha didandiinoommo yitanno.
Laalchonsano xaa yannara gobbate deerrinni addi addi qarqarira shiqishshanni afantanno. Xaphooma xaa yannara kaappitaalensa Lemoo Miliyone(20,000,000) birra iillitino. Kuni maamari xaa laalchu gobbaanni co’ichimma agadhinanni uduunne laashshanna, co’ichimma agadhinanni uduunnicho loonsanni hayyo rosiinsanni rosi uurrinsha, fayber gilaasenna wolereno lawannore loosse dikkote shiqishatennino loossanni afantanno.
Mootimmate hasiisanno giwire yanna yannatenni baatannota gobbate deerrinni afansha afi’rino “Itophiyu Aymiroyawe Nibiretera” borreessaminota miilla xawissanno.
Aanteteno “Osolo Kemikaaletenna Ditterijente” Maamari mereerimatenni jajjabba interipirayze widira reekkamate mixo amade millimillo assanni afamanno. Konni kaiminnino “Itophiyu Latishshu Baanke” irkonni handaara halashshate jajjabba maashinna liqootenni hidhatenni loosu giddora e’ara guultanni nooha ikkanna; tini pirojekteno looso hanaffanno yannara Sasu Xibbii (300) ali mannira loosu kaayyo kalaqqannota miilla xawissanno. Woleno co’ichimma agadhinanni ( Saamununna labbanno kemikaalla) loosa ronsanni uurrinsha fa’nite rosaano haadhe rosiissanni afantanno.
Xaa yannara loosidhanni afantanno baychi mootimma qineessitinonsaha ikkanna xaa yannara kayinni maamarinsa hala’lanni ha’ranni noohanna deerrasino woyyeessate pirojekte qixxeessi’re loosi widira eate millimillo assanni afamanno. Tenne pirojekte looso hanafisiisate hasiissanno maashinna “Itophiyu Latishshu Baanke” liqootenni uytansara sumuu yitinonsa. Kayinnilla baanke tenne maashine aate konni loosira ikkanno geeshshe baychi hooginkero tenne maashine di-uytannonke yitanno. Konni kaiminni xa loosidhanni noo dargi ruukkannonsahura mootimma pirojektensa deerrira ikkannonsa baycho uytannonsa gede mootimmate bayichu hasatto xa’mo shiqishidhe dawaro agadhitanni afantanno.
Ninkeno mootimma interipirayzootu latishshira tuggino illacha naandanni tenne uminsanni sa’e woleho loosu kaayyo kalaqqara gugguuffanni leeltanno wedelli hala’late noonsa mixora xaaddinonsa bayichu ruukko ninkeno dargaho afamme assinoommo towaanyonni la”ate dandiinoommo. Konni daafira mootimmano tenne baychu ruukkora dancha tumo qoltannonsa gede hexxo assineemmo.
Bakkalcho Sadaasa 6/ 2015 M.D Hamuse
