Sa’u lamalara Xaphoomu ministirichi Abiy Ahimed Foototenni irkise “Qamadete Laalchimmanke” yee dagittete qoolisira xallinoti qaangannite. Footo coyidhannote. Laalchunna laalchimmanke gummaamo ikka hanaffinota wora’a asse leellishanno.
Mitootu leellanni noo laalchonna laalchimma mishshannonna ashshiishshanno. Mitootu kayinni naaddanno. Naandanniri xawoho leellinota huwata dandiinanni gede yanna yannantenni fultanno riipoorte buuxissanno. Riipoorte calla assa qarra tirtannonna halaaleho yaa ikka hoogirono aliidi tantano gashshaano eeli geeshsha dirrite towaanyo assatenni loosidhe galtinore jawaachishshanna huwantanni. Togoo amanyooti sufa noosiho.
Itophiyu saynsummo shoole diro kalaqamunninna mannu loosino dano giddo keeshshitinoti halaaleho. Hedeweelcho kalaqantino Koroonu fayya Itophiyu laalchonna laalchimma hattono miinja ciiggishshino. Wole widoonni, biilloonya goodhino TPLF gaamo daggino soorro egemmama gibbeennansa kayissino oli mittu diri giddo calla 100 biliyoone birri olahonna Tigirayete daga wirro dhaabbachishate fulinota Xaphoomu ministirichi odeessaanote xawisinoti dihambannite. Konni diri giddo Ruusiyunna Yuukureenete mereero kaino olino gidu duuchante gobbara sutamanno gedenna ajanno gede assinoti techo geeshsha noo halaaleeti.
Xa, Itophiyu daga bacu handaarinni kalaqamano ikko mannu loosino qarra olantanni afantanno yannaati. Konni qarri giddo heedheno maareekkisiissanni noo laalchunna laalchimmate gumi naaxxisannoho ikkinniina saalfachishannoha dikkino.
Itophiyaho hala’ladu handaarinni dagganni noo soorro mittenna lame calla dikkitino. Babbaxxitino pirojekituwano loosante gooffe maassantanna la’nanni. Bayiriidi Itophiyu Haaroo’mate kofattono saynsummo shoolu diri giddo wolqa burqissanno deerra iillitanno gede assinoonni. Kuni assooti giwirinnahono jawa irko assanni afamanno.
Gobba qarrunni hawaaxante heedheennanni laalchunna laalchimma lexxitanni noota tenne lamala giddo Giwirrinnu ministere fushshitino xawishshi egensiisannori no. Goyirete laalchinni gamba assate hendoonni laalchi giddonni 90 anga jeefinsoonni. Giwirinnu handaarinni noo kaajjado waata halashshatenni sa’ne haaruudde hedo gumulsatenni 2014/15 laalchu dirinni giwirrinnunni agarrannire abbate hala’ladunni mixo amandoonnita Giwirrinnu ministere huwachishshinoti qaangannite.
Giwirinnu tenne handaarrata hasatto dawaranno assate ikkado egenno uddidhinotanna tenne ogimma huwattanno massagaano xa’manno.
Giwirinnu handaari tantanote soorro assinannisi geeshsha jifo hooggannosikkiti anfoonnite; konnirano jifote ikkitanno qixxaawo assa hasiissannota.
2013/2014 laalchu dirinni Itophiyu miinji baxxinohunnino giwirinnu haammata jifo sairono woyyitinnonna kaajjite sufa noonsa gumulshubba leeltinosita Ministere uytino xawishshinni calla ikkikkinni illetenni leellannori naqqasanno. Ikkollana, Itophiyu soorro tiyyidhe gibbannori illensa bunshetenna umbete aana calla ikkinohura dagganni noo soorro maaffe loosamino looso mishshanno. Qamadete laalchi biifinota kullanni woyteno raare, ba’u yini woyteno raare tenqe assitanno bissa illensa danchuri aana tugganno gede mootimma amaddino kaajjado laalchunna laalchimmate harinsho kaajjishshe sufisa bilchaantete.
Laalchu dirinni xaphooma fulote laalchubba guminni xibbuunni 72 anga diwanna; baxxinohunnino bunu ekispoortenni 1.4 biliyoone doolaare ale gobbaydi woxu soorro afi’noonnita Giwirrinnu ministirichi Umer Huseeni kaajjishe xawisino.
Konni daafira xawishshunnino ikko sa’u lamalara IFDR Xaphoomu ministirchi foototenni “Qamadete Laalchimma” yee worino garinni konne jawaata waata gobba kaajjishanna baadiyyete mitu mitu qooxeessira kalaqantino moollera rakkino dawaro aa Mootimmate kaajjillenna jawaante leellishshannota ikkase huwata hasiissanno.
Xaphooma Itophiyu xaaddinose qarrubba ledo heewisiinsanni woyte handaaru woyyino gumulshi aana iillinota huwata dibushshanno.
Bakkalcho Woxawaajje 5, 2014 M.D
