Tenne yannara haammatu Itophiyu daga addi addi budu uduunninni biiffenna xabbe leellansa rosantinote. Addi addi battalara biilto gattukkinni budu uduunninni biiffe leeltanno. Budu uduunne horoonsidhanno daga kiiro barru barrunkunni lexxitanni dagganni noohura, tenne yannara gobbate babbaxxino baycho budu uduunni yannitte ikkitino doogonni dikkote shiqanni no.
Uddanna hala`ladunni rosantanni dagganni noohura, konni loosinni bobbakkino ogeeyyera hala`lado loosu kaayyo kalqate qoleno bude egensiisate jawa kaayyo kalaqino. Xaa yannara gobbate kalaqantino manifaakcherete handaara mereero hoccootu handaarinni bobbakkinori budu uduunni ledo addi addi uduunne laashshitannori haammatu interipirayzootu kalaqantino.
Mootimma interpirayzootaho kalaqantinota kaayyo horonsidhe gummaame ikka dandiitinori shiimmaadda interipirayzera tantanantinori haammata maamara qoqqowubbatenna quchummate gashshootira afantanno. Kuri mereero jawa daddalu soorro harinsannihu mittu Dillu quchumiraati. Dillu quchumira heedhanno shiimmaadda maamarra mereero hoccootu handaarinni bobbakke gumaamma ikka dandiitino maatete miilla ledo keeshsho assinoonni. Harunsenke.
Mootimmate loosaasincho ikkinohu Kalaa Daawiti Mogesihunna minaamasi Dukko Genneti Saamueeliti, teessonsa Dillu quchumiraati. Heeshsho hanaffu woyte shota labburono, qaaqquullu ilanteenna kiironsa lexxitanni dagguta hee`nanni heeshsho ayirritanni hadhu. Kayinni mittu manchi aganu baatooshshinni heeshsho xiinbannita dikkitino.
Miinju xa`mora dawaro qolatenna heeshsho qeelte woyyeessate dandiisiissannonke yitinota uduunnu gowatto looso, mitte Sinjere kaameelinni mite yite hanaffu. Konni garinni hananfoonni loosi tenne yannara jiro kalaqate dandiisiisinonsa. Heeshshonsa woyyaabbinota ikkitino. Oosonsa rosiissino. Konninnino sae wedellaho loosu kaayyono kalaqqino. Loosu maashinensa gumaamma ikkansa leellishshanno.
‘’Udddanote gowatto loosi giddora eate jawu qeechi nooti minaama`yaati” yaannohu Kalaa Daawiti; minaamasi Dukko Genneti annisewiini ragidhino mitto Sinjerete kaameela hattono meentu uddanno gowate ogimma amadde mininsa waalcho loosoho fultanno woyte isi mootimmate loosaasinchooti.
Mootimmate loosi giddo seeda diro saysinohu Kalaa Dawiti; minaamasi mini giddo hanaffinohu udddanote gowatto loosi barru barrunkunni woyyaawanni daynota huwate loosu giddora karsame ledonni loosatenna handaarano halashshe sufisate mootimmate looso agurino. Looso halashshitanni dagge mootimma tantanante loossanno gede shiqishshino kaayyo horonsidhe shiimmadda maamarranni tantanante “Nophicho Uduunnu Gowatto Interipirayze” uurrisino.
Hattenne yannara looso halashshate ikkadu woxi noonsakki daafira qooxeessaho afantanno Oomo Maykiro fayinansete uurrinshawiinni kaimu kaapitaale 25 kumi birrinni looso halashshite suffu. Liqoo lamu diri giddo qollannita ikkasenni diru iillikkinni loosu gumaamo ikkinohura woxe baata dandiinoonnita kulanno. Ledoteno, konnii roortino liqoo lamenna sase higge liqiidhe addi addi maashine hidhite looso halashshitino.
Tenne yannara albi Sinjerete kaameela agurranna yannicha uduunne Imbirodere maashiine gobbanni eesatenni addi addi uduunne laashshitanni leeltanno. Yannaasincho ikkitinoti tini maashiine, softiweerete babbaxxitino dani diizaynenna addi addi kirre uynanniha ikkanna, maashine kirre horonsidhe hasi`nanni diizayne danunni ikko suudunni attante fushshitannote.
Mittu uddano gombanni sinjerenni kae 50 sinjerenna dirunni iillinoonni yannicha sinjerete tekinolooje Imbirodere maashine gobbate giddora eessa dandiinohu Kalaa Daawiti; horonsidhannoti yannite maashine mannu, daraarote woy saadate dana hattono hasi`noonni dani uduunni dana maashine uynoonni hocci aana kirre horonsidhe attama dandiissiissannoti umiseti softiweere noosetenna filaashetenni uynanniseta nabbabbe 12 dani kirrenna marfe horoonisidhe loosu widira soorritanno.
Tenne yannitte maashinenni afi`nanni gumi hasi`noonni dana baala ikkinohura Adalchu daraaro, masqalanna woloottano addi addi budu uduunne sakaalo lawise laashshanno. Konninnni lede, hocco pirinte assitanno maashine hidhite horonsidhara qixxaawote aana no. Tini maashine kanateera (T-sherte) haammata laashsha daniitanno. “Imbiroderi” yinanni maashine barrrunni 200-300 Kanateera xalafannoha ikkanna, gaarimente pirintinge maashine qolte barrunni 3000 Kanateera laashsha dandaanno. Tenne maashine loosu giddora eessate xaa yannara woxe baante eessate aana hee`noonni.
Uurrinsha tenne maashinenni laashsha hanaffuro, xa nooha loosu kaayyo 52 aana 30 geeshsha ikkitanno qooxeessu wedellira ledde loosu kaayyo kalaqqanno.
Laashshanno laalcho adhite beekkannorira coccolunni hirrankunni beekkannorira uyne loosatenni hala`lado loosu kaayyo kalaqate qeechisi jawa ikkinota Kalaa Daawiti xawisanno.
Tenne yannara, qooxeesahono ikko gobbate giddo no yinoonniri yannitte ikkitino maashine gobbaydinni eessatenni addi addi uduunne laashshanninna loosanni afantannoti “Nophicho Uduunnu Gowatto Interipirayze” Dillu quchumira albisa interipirayze ikkite no. Uduunne shiqishannohuno Dillu quchumira calla ikkikkinni Addis Ababu geeshsha ikkinota Kalaa Daawiti coyi’ranno. Dillu quchumira calla sase ikkitanno budu uduunne hirranni suuqe noosi. Quchumu teessaanoranna qooxeessaho noo dagara iillado assa dandiinonni. Konninni lede, Addis Ababu quchumira noosi mitte suuqera budu uduunne dikkote shiqishanni afamanno.
Dikkote shiqishanno budu uduunni mereerinni Gediote daga budu uddanna labballunna meentunniha hattono qaaqqullunniha halashshe gowanni dikkote shiqishanno. Woleno, “Ambaasaddere” yine woshshinannita wo`ma uddannano yannite hocconni laashshanno. Saeno faarsaanote gaamo uduunneno laashshatenni afaminoho.
Mitte Sinjerenninna 25 kumi kaimu kaapitaalenni hanafino hoccootu interipirayze tenne yannara loosu maashine lendikkinni kaapitaale 10 miliyoone birra iilla dandiitino. Tenne uurrinsha gumaame ikkate dandiitinohu, minaamasi ledo calla ikkikkinni oososi ledono loosa dandaatenni ikkinota xawisinohu Kalaa Daawiti; minaamasi mini giddo uduunnu gowatto hanaffu barrinni kayse oososi ogimma rosa dandiitinota coyi`rino.
Iltinose ama kaa`late yite hanaffinoti uduunnu gowatto loosinni ogimma onte oosose la”atenni rossanni lophitinohura kuni tunceenyi insara dancha kaayyo ikkinonsa. Ilitino amasewiinni afidhino ogimma yannite rosinni irkisse handaara woyyeesate umise qeecha fultino. Onte oosose ledo tantanante looso hanaffinoti tini maate albilichono konne looso konni aleenni halashsatenna loosu kaayyo kalaqate mixo noonsa. Faashinete diizaynenni qajeelte uurrinsha owaattanni afantannori onte ooso mereerinni mitte faashinete diizayne heewonni qoqqowunni boowe baraadhinota kulino.
‹‹Maate mittimmatenni loosa dandiituro lowo gede horaameeyye ikka dandiitanno. Konnirano ninke lawishsaho” yaannohu Kalaa Daawiti; ‘’maatete ledo hasaanbanni loosa fulo ajishate ikko suuqi`rate jawa qeecha afi`rino. Baxxinohunni, Itophiyu daga mittimmatenni saga`late rosichi noonkere ikkankenni mittimmatenni loosate rosichono kaajjisha dandiniro lophinanni. Oosonsano mittimmatenni hasaabbanni loossuha ikkiro uurrinshate jawa dhuka ikkitanno. Ninke daafurrummorono oosonke konne looso kaajjishshe sufissanno; huluullo dinonke’’ yaanno.
Faashinete diizayne ogeettenna oososi ledo tantanaminohu kalaa Daawiti; Nophicho Uduunnu Gowatto Interipirayzenni laashshinanni sase basera bande hirrannita coyi’ranno. Kunino uduunnu babbaxxinoha ikkasinni, hajamaano laalchu afamanno baychinni hasidhinore shotu garinni afi`ra dandiitanno.
Mitte maatenni kubbaaniyya uurrisse hoccootu handaara lossite industirete widira lophate mixo noonsata kule; isilanchonna woyyaawino uduunne laashshatenni albillicho uduunne gobbate giddoranna baara widira soyaate mixo amadde loossanni noota kulino. Maate konne looso kaajjishshe suffuro Hawaasi Industiriyaale Paarke giddo karsante loosate kaajjite hadhanni leeltanno. Gobbaydita woxu soorrono gatisate gobbanni eanno uduunne konne loonsanni hee`noonnitano buuxisino.
Konne looso halashshite sufisate mootimmatenni 400 kaare meetire baatto wole 400 kaare meetire haaro hidhitino maashine qasate qixxaabbe sheede loossanni no. Dagoomittete qeecha fulateno qooxeessaho noo dagara addi addi kaa`lono assanni noota xawisino.
Tenne interpirayze loosonna millimillo lainohu Dillu quchumi gashshooti, interpirayze albaanni loossanni noo 150 kaaremeetire baycho ledde deerrassi agadhino shoolu dirimi fooqe ijaartara fajjo uynonsa. Ijaarranni ijaari addi addi loosira hosannoha ikkanna, roorenka insa laalchono iillishate horonsidhannoha ikkinotanna albilichono wole quchummara iillishate woxu buichono ikkannota qummi assino. Ninkeno loosinsa qinaawinoha ikkanno gede halchineemmo. Keerunni!!
Abrahaam Saamueel
Bakkalcho Dotteessa 13 , 2014 M.D
