Abrahaam Saamueel
Haammatu manni tenne uullara daansa korkaatunni ikkinota ammantanno. Daansaha qara korkaata seekkatenna qineessate hattono loosu aana hosiisate ale woro higganni hossanno. Hunkiinsanni loosse hee`ra baxxannori togoo mannooti haammatu mannira ikkitanno. Danchu loosinsanni duucha yannara qaagantanno. Duucha woyte wodaninsa ge”e hee`ranno. Dancha looso loosatenni su`minsa woshshamanni hee’ranno.
Techohu seyoote wosinchinkeno; ‘’tenne uullara dayoommohu korkaatunniiti; Kaaliiqi ane kalaqi yannara mulla dikkino; konnira konne looso`ya qinaawinoha assa nooe” yaanno. Baxxinohunni Itophiyaho hedeweelchote danora uynanni fayyimmate owaante soorrate ajuuja adhe milli yaanni no. Rosunni kaajjishe ammanannoha ikkinohura mannu rosino rosi golinni soorro abbitenna soorramate dandaa hoogguro so’ro no yee calla diammananno. So’ro noo baycho taashshe sa”ate wo`naalanno ikkinnina yaanno. Kuni manchi ‘’Xabbita Ambulaanse’’ qara loosu gumulsiisanchooti; Kalaa Kibiret Abbebe yaamamanno.
Heeshshosi wo`manta kalaqamino illachira hee`ra hagiirsiissannosihu Kalaa Kibireti; Addisi Ababu quchumira baxxino su`minni Jaani Meedaho yine woshshinanniwa ilame lophino. Ile annisi Kooriyu gaadira gaadinoha ikkanna, annisiwiinni haammata dancha coyee rosinota coyi’ranno. Uminna layinki dirimi roso jeefise Jimmu Yuniverstenni Fayyimmate ogimmanni dippiloomunni maassamino. Rosino fayyimmate ogimmanni Oromiyaho Baale qooxeessira Ginniiri yinanni basera ontu dirira owaatino. Konni gedensaanniti Addis Ababa higinohu.
Rosoho jawu baychi noosihu Kalaa Kibireti; Ginniiri keeshshi yannara Ginniiri rosaano ledo 12ki kifile jeefote fonqolo adhe 3.8 guma abbe Addis Ababu Yuniversitera hashshi yanna rosinni Anisteezhiyu rosu golinni umi digiresi adhino. Tenne yannara barra barra fayyimmate ogimmanni Xiquri Anbessu Hospiitaalera owaante aanno. Ansteezhiyaho noosi baxillinni harancho yanna qajeelsha duucha woyte adhino.
Itophiyaho rosu amanyooti giddo massagaanchimmate rosi golo kalanqiro danchaho yaannohu Kalaa Kibireti; umi dirimi rosi mininni kayise kifilete rooricha doore rosaano hiitto assite massaga dandiitannoro roso aa hasiissannota coyi’ranno. Aropu gobbara harunsinota massagaanchimmate (Leadership) rosi heeshshosi giddo soorro abba dandiinoha ikkinota qaagiissino.
Xiquri Anbessu Hospiitaalera Ansteezhiyu ogimmanni owaante aanno yannara ogimmate noosi baxillinni haammata maxaaffa nabbawe handaaraho noosi ogimma lossi’rino. Nabbawate, egennotenna gadunni kaajjitino ogimmasinni haammata manna rosunni iillishate noosi sunbillinni hattono kalaqamisi illacha seekkate ‘’Xabbita Ambulaanse’’ uurrisa dandiino. Xiqur Anbessu hospitalerano 17 dirira owaatino.
Anesteezhiyu ogimma owaante dhibba woyyeessatenni kayse quuxxote xissantino manna baala harunsa ikkinota xawisannohu Kalaa Kibreti; Xiquri Anbessu Hospitaalera loosanno yannara leeltano loosu aani foonqe korkaatinni umisiha ‘’Xabbita Ambulaanse’’ uurrisate kaima ikkinosi. Lawishshahono dano kalaqantino baychinni kayse hospiitaalete geeshsha duucha foonqe noota kayse; dano iillitinonsa manni fayyimmate baycho ha`ranno. Ikkollana, Kalqete aana noo coyi dihattooti. Dano iillitino baychira ha’ra hasiissannosihu fayyimmate ogeessaati. Itophiyaho togoori dino. Konnira ninke gobbara noohu kuni loosi wo`munni wo`ma soorrama noosi yee ammanannohura konni loosi giddora einota buuxisanno.
Kalqete noohu hedeweelcho dano fayyimmate owaante dhagge maa labbanno yaannohura dawaro qolate haammata maxaaffa nabbawinota kulanno. Nabbawino maxaaffa baalanta dano iilliatanno yanna woshshattora wiinamu dawaro qola hasiissannota rosiisanno. Hedeweelcho danora uynanni fayyimmate owaante yannara qaru coy mannu hedanno garinni Ambulaansenna fayyimmate ogimma calla ikkitukkinni woshshinanni hayyooti yaannohu kalaa Kibireti; dano iillitino baycho baalaho wiinamu dawaro qolate hedeweelcho dano fayyimmate owaante looso halashshine loosa hasiissannota coyi`ranno.
‘’Mannchi beetti ajuuja hooggusiro haqqete gede magandanninsi’’ yaannohu Kalaa Kibret; gaadaanchu beetto ikkasi aleenni meyaanna labballu roduuwisi ledo lophi yannara minensa duuchuri wo`minokkiri noota xawissanno. Ikkinihura, anjesinni hooginoricho baala afi`rara duucha yannara wo`naalinota xawisino. Barri loosisinni lede hashsha tuqa lee hoospitalera doyaanni Qidaamenna Sanbatu gatikkinni loosanni keeshshino. Noosi yanna giddo daafurummo yiikkinni baxanno ogimmasinni owaatanni heeshshonsa soorra dandiinotanna minenna kaameela baala wonshinota kulanno.
Konni gedensaanni baalunkurichi ikkinoe yiikkinni wolootahono iilla noosita ammane laooshshesi halashshino. Konnira, afi`rino ogmmanna egenno loosu aana hosiisate Itophiyaho umiha ikkinoha Hallanyu Hedeweelcho Dano Fayyimmate Owaante uurrisate hedi yannara dancha kaayyo xaaddinosita coyi’ranno. Xuqur Anbessu Hospitaalera loosanno yannara wodanu dhibbi qarri noosihu mittu baara widi qansichi ledo Ingilizete gobbara ledosi ha`rate kaayyo afi`rino. Hattenne yannara konne dancha loososi seekkite affinori ledosi loosanno jaallasi tenne hedo shiqishanno woyte hagiirrunni adhite umi yannara Ingilize hadhe kalqete deerrinni hedeweelcho danora fayyimmate owaante uynanni gara daa”atate tunceenya afidhino.
Jaallasino gamu baara wido ha’rinowa gatanno yite huluullanturono, isi kayinni yee gobbasira loosate mixiranno daafira gobbasira higinota kulannohu Kalaa Kibiret; Addisi Ababa higi yannara albi loososi agure fulate xa`mo shiqishe baara wido ha`re lae dayinoha hedeweelcho danora fayyimmate owaante fanate duucha sharro assino. Harinsho jifonna guffa noota ikkiturono, woxe liqiissannosiha nafa hooge minesinna kaamelasi hire 350 kumi birrinni ‘’Xabbita Ambulaanse’’ uurrisino.
Hattenne yannara kalaqantino jifonni isinna minisi maate baala hudete aana ubbara dandiitannoha ikkirono umisinni babbaxxino baycho loosatenni maatesi hudetenni gatisa dandiino. Fajjo adhate 6 agana raataawino. Fajjo afi`ri gedensaanni bilbilu woshshatto adhanninna Ambulaanse oofanni saiha 13 diro guffa batidhino yanna sayse daddalu loosi mixo qixxeesse ‘’Xabbita Ambulaanse’’ xa noo deerrira iillitanno gede assino. Ikkollana, Xabbita Ambulaanse hasiissanno garinni dilophitino yaanno.
Hedeweelchote dano fayyimmate owaante looso lame Ambulaansenni hanafinoti Xabbita Ambulaanse, xaa yannara 10 Ambulaanse iillisha dandiinoonniha ikkanna; 5 akkala Ambulaanse hire tenne yannara 15 Ambulaansenni owaante aanni afamanno. Qaru coyi hayyonna bilchaante heedhuro Ambulaansete batinyi soorro abbannokkita kule, mitte Ambulaansenni nafa duucha looso loosa dandiinanni yaanno.
‘’Xabbita Ambulaanse’’ uytannoti hedeweelcho dano fayiimmate owaante calla ikkikkinni, Xabbita Paarameedikete Kolleejje dippiloomu deerrinni fane hedeweelcho xaginaatu ogimma rosinni rosiisanni leellanno. Umi doychonni 20 rosaano rosse maassante tenne yannara hakkuri giddo 16 rosaano loosu giddora karsantino. Tenne yannara 60 rosaano adhe rosiisanni noota xawisino. Albilicho kalqe iillitinowa iillatenna owaante aate Ameeriku gobbara noo Yuniverstenni hattono woxu xa`mo Noorweyete widoonni gumulate qixxaawote aana noota kulanno.
Gobbasi lowonta baxannota coyi’rannohu Kalaa Kibreti; halchosinna hasattosi dandaamisi deerrinni gobbasi horaameette assate hattono looso kalaqatenna haammata daga horaameeyye assateeti. Wedelluno korkaatu noorenna uminsarano ikko gobbansara ikkitanore assate, wolootaho yite mundeensa duntannokki gedenna hexxo noonsare ikkitanno gede hasi’ranno.
Xabbita Ambulaanse loosono 24 saate loosanni maanifakicherete handaarinnino umi yanna fayyimmate kaa`litanno kiite laashshanno. Konni ledono haammata looso loosannoha ikkanna lawishshaho, Fayyimmate Agaroshshinni 20 Ambulaanse hattono Alerti Hospitaalenni 2 Ambulaanse halaalanya ambulaansete loosira ikkitanno gede soorra dandiino.
Kalaa Kibireti, kalaqaminohu woxeho calla ikkinokkitanna konni loosinni mine`ya, dagasinna gobbasi horaameette assate jawa ajuuja amadinota kulanno. Konni loosisinni, Xaphoomu Ministircha shinara tungoonni boombi korkaatinni dano iillitinonsa manna baatooshshiweello owaante aate hattono quchumaho kalaqantino addi addi danorano wiinamunni basete leelle kaajjado owaante aanni sainota buuxisino.
Tenne owaante halashshine iillishate muli yanna giddo ‘’Innaati Baanke’’ Arati Kiilote 1080 kaare baatto hirtinosi. Ikkinohura, horophila uurrisate dandiisiissannota settu deerri noosi ijaara minate safote kincho worino. Ijaaru loosi mittu diri giddo goofannota kulinohu Kalaa Kibireti, wolu baychino hasiissannosiha ikkinotanna Arati kiilote calla hee`ne Addis Ababa baala iillisha dandiinannikkita coyi`ranno.
Loosu kaayyo lainohunni, 67 uurrinshunni; 27 yannate geeshshi loosi kaayyo kalaqe wedella loosiisa dandiinohu Xabbita Ambulaansenni. Baxxinhunni, koronu fayya kalaqantu yannarano sase agana baatooshshu nookki owaante xaphoomunni mitto diro wo`ma Fayyimmate Agarooshi uurrinshara uyno.
‘’Mittu mittunku manni bikkamannohu wolootaho noosi laooshshinniti” yee ammanannohu Kalaa Kibireti; albillicho noosi mixo gobba baalate tenne owaante iillado assateeti yaanno. Afirikaho hedeweelcho dano fayyimmate owaante qajeelshi uurrinsha fanano layinki mixosi ikkitinota coy`rino. Sayikki deerri mixosi maanifaakicherete handaarinni baara widinni eessinanni uduunne gatisate gobbate giddo laashshate mixono noosi. Konni loosinni gobbaydi woxu soorro gatisate kaa`lannota buuxisino. Hedeweelcho danora fayimmate owaante kaa`litanno Tirahoomu Hospitaale uurrisatenna ‘’Air Ambulaanse’’ owaante hayyo diriirsa wole ajuujasiiti. Konne looso loosannohu hagaaganno daddalaanchi gede ikkikkinni daga horo afidhanno doogonni umisiranno ikko dagateno halalaancho owaante aateeti yiino.
Bakkalcho Badheessa 22/ 2014
