Wocawaaru agani gobbanke qooxeessubbara haammata maala’lissanno budunna amma’note hornyuwanna balchoomma luphi yite afantanno aganaati. Haammatu budinsanna gadensa garinni haaro diro adhitanno, mimmitoho maaro assitanno, bushsha qulleesse baatto shaqqishe gobba ragisiisinonsa kaaliiqa galattanno, wedellu huuccantannonna miicaminohu kiisamannoho konni wocawaaru aganinniiti.
Konni agani giddo Masqalu ayyaana lede Oromote daga xawishsha ikkinohu Irreechu ayyaani gobbankera iibbadu garinni ayirrisamanno. Irreechu ayyaana ayirrisate qole gobbatenni babbaxxitino qooxeessubbanni hattono kalqete gobbuwanni haammata kiiro noonsa wosinnanna daa“ataano dukkisantanno.
Maaronnihanna giwaminohu araaramannoha, babbaxxitinori xaaddannonna kaaliiqi galatamanno ayyaana ikkinohu Oromote daga Irreechu ayyaani tayxeno “Irreechu budinke haaroonshira” yaanno massagote qaalinni ayirrisamannota Oromiyu qoqqowi komunikeeshiinete biiro xawissino.
Konni ledo amadisiisaminohunni Oromiyu qoqqowi komunikeeshiinete biiro sooreessi kalaa Hayilu Addunyihu Irreechu mayira ayirrisamanno? Irreechu budinna amanyootta maati? yitanno hajo tittirshunni shiqishinoha ikkanna; qixxaawonke kifile haadhe shiqqino.
Oromiyu qoqqowi komunikeeshiine biiro sooreessi kalaa Hayilu Addunyihu xawishshi garinni; Irreechu Gadu uurrinshuwa amanyootinni mitto ikkanna, babbaxxino qarrinni sayise, hawadi tunsichinni fushshe birru yannara iillishino maganira mittimmatenni galata shiqinshanni amanyoote ikkinota xawisanno. Irreechu manchi beettinna kaa`liiqi hattono manchi beettinna kalaqammate mereero hee`ranno kalaqamu seeri “Sefu” soorramikkinni duuchanka coye agare sayisino maganira galatu shiqanno ayyaanaati yaanno. Hattono manchi beetti kalaqamaho noosi yawonna kalaqamu ledo noosi xaadooshshe wirro haaroonsanno amanyooteeti ikkinnina umisinni amma`no dikkino yaatenni huwachishanno.
Irreecha dirunni lame hinge assinannita coyi`rannohu kalaa Hayilu; umihunni “Irreecha Melka” wocawaaru aganira Melku aana ayirrinsanni ayyaana ikkanna Melka Irreechi kalaqamu seeri soorramikkinni keeshshasi daafiranna albillitteno ikkito agarantanno gede mittu kaaliiqira shama hayisso amande galata shiqinshanni barraati. Oromote daga hawadi yannara xeena uyinonsa kaaliiqira galata shiqishshannonna aanteteno mu`ranni noo laalchi hiittenne gawajjonnino agarame keerunni qafichote giddora e“anno gede kaaliiqa huuccidhannota xawisanno.
Layinkihunni “Irreecha Tullu” assinannita xawisannohu kalaa Hayilu; kunino gumulamannohu arri aganna sa`e birru yanna e`anno woyte qarqaraho afantanno gooraame bayichubba aana fulatenni daanno hawadira xeena uyinke, aganna wixu yanna assinke yaatenni Oromote daga kaaliiqa huuccidhannota kayisanno.
Irreecha Mayira Ayirrinsanni?
Irreechu lame korkaattanni ayirrisamannota coyi`rannohu biirote sooreessi; kaaliiqi manchi beettira assino danchummara galata shiqishate ikkanna; wole widoonni qole albillitte ikkara hasidhanno coyi daafira huucci’rateeti yaanno. Konni kaiminni Oromote daga ayirritannota hawadi aganna sayise kawiichira iillishinose kaaliiqa co`ichu wodaninni galatatenni maaro xa`midhanno. Diruno keerunniha, baxillunniha, seyoonnihanna jireenyunniha ikkanno gede huuccidhannoha ikkasi xawise; tenne yannara mimmitono hawalle birru yannara iillishi`ne yaamamatenni hagiirrensa xawissanno yaanno.
Irreechu galatunnihanna huuccattote balchooma ikkinohura Oromote daga lattino hayissonna adalcho amadde ragu ragunni gamba yite lagaho galattanno. Seennuno aantinota budillaancho faarso faarsitanni galataho hadhanno.
Mareeho, mareeho, mareeho; Doyee dayinke (3)
Alaa mana nuuf toil yaa ayyoleehoo; giddoonnino gobbaannino danchuri baalu ikkonke
“Mareehoo, mareehoo, mareehoo”; Doyee dayinke (3)
Mee nutti araarami yaa ayyoleehoo; eeggotena araaraminke yitanni galataho laga dirritanno.
Labballuno Irreechunni higganno woyte “Gabbisayyoo” yaatenni budillaancho faarso faarsitannoha ikkanna:-
Gabbisayyoo hoo…hoo…roobee biyya gabbisee
Gabbisayyoo hoo…hoo…roobee biyya gabbisee
Gabbisayyoo hoo…hoo…oobii lafa nuuf ga`i,
Gabbisayyoo hoo…hoo yaa Waaqi ati nuuf nahi… yitanno.
Kunino seyiinke, keere hingummo yitanno sokka noosita huwachishanno.
Irreechu budinna amanyootu
Kalaa Hayilu yaatto garinni; Irreechu ayyaani biinfillunninna bayiru amanyootinni ayirrinsanniha ayyaana ikkasinni wodanunni abbooshshenna gibbo cu`mi`ne galataho fula didandiinanni. Korkaatuno Irreechu bayichi ayirradoho ishineno ditunganniho. Abba Melkunni balanxe Irreechu basera e`ne/afamme galata budunni hoolloonnite. Hattono booraawino lagira, hawadi giddo Irreechaho fullannikkitanna lattino hayisso amandikkinni ha`nannikkita kayisanno. Ledoteno labballu elella wodhitannokkitanna seennuno siinqe amaddannokkita xawisanno.
Irreechu; mittimmate balchoomi!
Oromote daga mittimmatenna roduuwimmate jawu bayichi noose yaannohu biirote sooreessi kalaa Hayilu; budunnino Moggaasunna Guddifechunni allaggicho hanqaffe budese ragisiisatenni, jironna jajjase beehatenni mitteenni heedhannotanna fiixoomaseno kaajjishshannota huwachishanno. Konni kaiminni jawu shiima ayirrisanno gede, roduuwimmatenni mitteenni hee`ranno gede assinanni.
Irreechu ayyaanni konne budenna balchooma kaajjishatenni mittu illachira fulino manni co`ichu wodaninni kaaliiqasi galate higanno gede, mittimmasinna roduuwimmasi kaajjishanno gede jawaachishanno. Irreecha ayirrisate babbaxxino qooxeessubbanni dagganno beeqqaano badooshshiweelo, baxillunninna mittimmatenni kaaliiqa galattanno. Kunino mimmitu ledo egennamatenna bude soorri’rate kaa`lannota xawisanno.
Irreechu ayyaani hagiirru ayyaana ikkasinni Oromote daga koo/teenni, amma`notenni, laooshshunninna heeshshote deerrinni babbadantukkinni mittimmatenni fulte ayirrissanno ayyaana ikkasi coyi`rannohu kalaa Hayilu; Oromote daga mittimmase, roduuwimmase, baxillese, biheeraawe naaxxillese, dhaggesenna budese xawissannonna haaroonsitanno bareeti yaanno. Oromote dagara amma`notenna budu badooshshi biinfillesinna mittimmasi safo ikkinota Irreechu leellishanno. Irreechu ayyaani Oromote mittimmanna dagatenna dagoomu mereero roduuwimma kaajjishate ragaanni injiitanno bare ikkanni dayinotano buuxisanno.
Irreechu araarunniha, maassotenna keeru bare!
Irreechu balchoomma keerunna araaru ledo noonsa xaadooshshe qarunni kullannita coyi`rannohu sooreessu; Irreechu ayyaani iillasira albaanni Abbaagadootunna gobbate geerri qaqaraho hadhanni dagoomu mereero gibbonna sumuu yaa hoongete qarri heeriro tidhamanno gede, mimmito gatona yaanno gede assitanno. Araara dirrissukkinni koffi yite galataho Irreecha dandiinannikkita duure huwachishanno. Irreechu keerunnihanna araarunniha ikkasi xawise; Oromote daga Melka hadhanno woyte co`ichu wodaninni, gibbonna abbooshshu nookkiha kaa`liiqira galata shiqishshanno ayyaana ikkinota xawisanno.
Galataho Melka dirrinnihu gedensaannino Abbagadootu mimmito maaro xa`mitinoonni? mimmitu ledo keereho? Kalaqamunna kaaliiqi ledo keere dirrissinoonni? yaatenni xa`mitanno yaanno. Hedeweelcho qooxeessinsara araara dirrissukkinni dagginori heedhuro nafa tenne yannara mimmito maaro xa`matenni galatansa shiqishshe hadhanno. Konni daafira galataho lattinota shama hayisso haa`re fulanno manchi baalu gibbonna giwansho agure keere, roduuwimma, baxille, mittimma, hexxonna dancha halcho duduwanno; kaaliiqiwiinni uyinoonnisi baraarshira afansha aanni galatannota kulanno.
Oromote daga konni ayyaaninni kalaqamunna kaaliiqi mereero noo xaadooshshe maala`litannota coyi`rannohu kalaa Hayilu Addunyihu; galattanno woyteno maatete, ollaaho, xaphooma manchi beettira, gobbate keerenna baxille halchatenni faarsitanno; kuni qole Irreechu araarunna keeru xawishsha ikkasi leellishanno yaanno. Konnirano Oromote daga mannu mimmitu ledo araaramiro kaaliiqino araaramannonsa yite ammantannotanna ledotennino Irreechu maasso uynanninna adhinanni amanyoote ikkinota huwachishanno.
Irreechunna budu haaroo`ma
Kalaa Hayilu xawishshi garinni; budu haaroonshi millimmo giddo Irreechuno umisi qeecha afirino. Irreechu haammata beeqqaano afantannohonna babbaxxitino uddannanninna elellanni seesse fultanno ayaana ikkasinni budu uurrinshuwanni loosantanno loossa lossatenna yannate tekonoloje ledo xaadinse halashshatenna dagooma horaameeyye assate kaa`lannotano kayisanno.
Irreechu biinfillehonna biheeraawete naaxxillira!
Irreechu biinfillu xawishshaati yaannohu biirote sooreessi; ayyaanu barra uddi`nanni uddanna, elella, angate amandanniri ayirrinyu uduunnubba, budillaano sirbubba iibbitannota xawisanno. Seennu siinqe amade, caacu diphite, elella wodhite, cocconna lattino hayisso amade, budillaancho uddannanninna erruwatenni seese “Mareeho hoo” yitanni sirbitanni Abbagadootunna wolootta beeqqaanora albaanni hadhanno woyte biinfillu noosi yaanno.
Budunna biinfillu mitteenni leellanno woyte meessi budenna ayimma xawisate kakkayisannota coyi`rannohu kalaa Hayilu; baxxinohunni muli yanna kawa Irreechu tenne doogonni ayirrisamasi wedellu budensa seekkite affanno gedenna ayirrissanno gede, ayimmansannino naaxxitannonna gobbansano baxxanno gede assanni afamannota huwachishanno.
Jeefoteno Irreechu ayyaani gobbanke egensiisate jawa bare ikkinota xawise; Itophiyu daga, miidiyunna hajo la`annonsa bissa konne ayyaana egensiisate yawo noonsatano qummeessino.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Wocawaaro 23, 2017 M.D Hamuse
