Rosu ministere sa`u lamala giddo 2015M.D 12ki kifile gobboomu fonqoli guma faajje assitinoti qaangannite. Macciishshinoommo gumi masisannoho. Bocu (50%) aleenni abbitinoti xibbuunni 3.2 callaho yaa shotu gede la`nannita dikkitino. Fonqolantinori 845 kume 188 rosaano giddonni 800 kume ale ikkitannoti fonqolunniha boco nafa diabbitino yinoonnite. Bocu aleenni abbitinoti kiirotenni 27 kume 267 callaho yinoonni.
Rosu minnanni la`nanni woyte qole; fonqolo fonqolsiissino 3 kume 106 rosi minna giddonni 1 kumi 328 rosu minna mitto rosaanchono disayissino. Xibbuunni la`nanni woyte fonqolo fonqolsiissino rosu minna giddonni 42% geeshshi mittu rosaanchi nafa xibbuunni 50% abba didandiino yaate. Tini mayra ikkitu yitannota heda hasiissanno.
Rosu ministere tenne hajo aana illachunni loosa nooseta leellishanno gumaati. Woyyino guma borreessiissino rosu minnanni rosicho adhano hasiissanno. Addaho mittu diri giddo duuchunku coy seyaa hoogara dandaannohura aantino dirrara rosicho adhanna illachunni loosa xa`manno.
Tayxe gumi nirihu ledo heewinsanni woyte woyyaambe dileellishino. Rosu ministere uyitino xawishshinni; xibbuunni 0.01% ikkiro wororrite dirrino. Woyyaawa hasiissannasi iibbabbannoha ikkannokki gede xaano illacha aa hasiissanno hajooti. Xibbuunni 97% ikkitanno rosaano disa`ino calla ikkikkinni batinyu xibbuunni 26% woro abbitinote yinoonni. Hanni wodanche! Gobboomu fonqoli doorshu xa`mooti, mitto maano rosinokki mancho doogotenni haa`ne eessine shoolunku doorshi giddonni mitto doori yine uyiniro nafa xibbuu giddonni 20 afira dihooganno. Tini tenne ikkitu geeshsha rosaano konni manchinni diwoyyitino yaate.
Xibbuunni 3% calla ikkitanno rosaano 50% ale abbitinohu mayraati? Yitanno xa`mo wole xa`mubba hoodissanno. Hedeweelcho guma tenne doogonni tittirshunni xawisa hananfoonnihuraatikka? Konni albaanni noo loosu hayyo garinni xaphooma guma calla kullannihuraatikka? Rosu ministere fonqolu mooro gatisate hanaffino haaro loosu hayyonni qooxeessinsanni xeertidhe haratenni rosaano masseetikka? Konni albaanni noo loosu hayyonni fonqolu moorinni baca rosaano sa`annohuranna xa hakku rosichi gatinohuraatikka? Hatto ikkiro dhuku noonsa rosaano konni albaannino ikkiro xibbuunni 3% diroortanno yaate widira iillishshannonke.
Sa`u dirrara Koovid-19 fayyanna babbaxxitino qooxeessubbara noo ga`labbote qarrubba korkaatinni rosatenna rosiisate harinsho gufisantinohuraatikka? 12ki kifile folqoli fulannohu batinyunni layinki dirimi rosubba mitteenni amadatenniiti. Sa`u dirrara layinki dirima garunni rosinokkihuraatikka?
Konni albaanni noo rosu amanyootinni umi kifilenni hanaffe garunni rossinokkihuraatikka? Mittu rosaanchi gumaamo rosaancho ikkara dandaannohu amadosi garinniiti. Baxxinohunni baadiyyete qooxeessubbara qaaqquullu rosi mini dinoonkanni. Rosaano fidale kiira hanaffannohu 1ki kifilenniiti.
Rosu ministere konni albaanni xawissino garinni 4ki kifile geeshsha borreessanna nabbawa dandiitannokki rosaano no. Togoo rosaano ikkituta ikkite 12ki kifile iillitara dandiitanno. Mite miteno gade ikkino moorinninna 2008M.D gedensaanni qole xawo ikkino fonqolu moorinni sa`anno. Konni bikkinni masisanno gumi leella hanafinohu hatti loosu hayyo gattinohura ikkara dandaanno.
Ikkinohura, borreessiinoonni gumi gobbate g e d e r o s u aana luphiimu illachinni loosa hasiissannota leellishannoho. Tenne aana illachinshe loosa hoongiro rosino qansichi noosekki gobba tareessinammoraati. Xaa yanna leeltanni noo qarrubba kalaqantinohu qajeeltino qansoota ikka hoogankenni kainohunniiti.
Qansichu gede rosu aana noonke laooshshi digaraho. Dhuku noosi rosaancho kalaqa dandiinannihu rosu mini giddo calla dikkino; maatete qeechi luphiimaho. Rosu ministere widoonnino rosu islanchimma fonqolunni calla daggannokkihura rosu qixxaawo afidhannokki qooxeessubbarano illacha aa hasiissannota ammannanni. Aantino fonqolamaano sa`utenni rosicho adhite uminsa qixxaawo assa noonsa. Xaphooma afi`noonni gumi rosaanote, maatete ikko mootimmate gede rosu aana baca loosa agartannota leellishanno!.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Birra 8, 2016 M.D
