Amsaalu Felleqe
Ile annisi daddalu loosinni bobbahe loosanna la’anni lophinohura anjesinni hanafe daddalu looso rosino. Annisi saada daddalannonkanni. Isino rososi harunsanni hee’re daddalu loosi giddora einota kulanno. Sidaamu qoqqowi Alatta Wondi woradira Dangura Ilmatte yaamamanno addi basera ilame lophino; Kalaa Leggese Laammiso.
Kalaa Leggese Laammiso, daddalu loosisinni techo jawu deerrira iillino. Kalaa Leggese bobbahe afamanno loosisinni iillino deerranna dancha rosicho lainohunni techohu Gaazeexinke Seyoote gafi wosincho assine shiqinshoommo. Dancha nabbawate yanna ikkito’ne!
Techoohu seyoote gafi wosinchinke Kalaa Leggese, rososi harunsanni hee’re daddalu looso hanafino. Baxxinohunni, 10ki kifilenni hanafe daddalu loosi giddora einota kulannohu Kalaa Leggese; xaa geeshshano seeda yannara loososi sufisatenni techora iillinota coyi’ranno.
10ki kifile rososi 1985M.D gudi gedensaanni daddalosi loosi’ranni 12ki kifile geeshsha rosirono; rosu handaarinni xiiwe ha’ra agure annisi ledo daddalu looso kaajjishe harisa doodhino. Hattenne yannara isi ilame lophino qooxeessira Daabbote mini dinoonkanni. Umikki yannarano qooxeessisira Qawaadu dikko yinanniwa Daabbote mine minatenni iibbadu garinni dikki’ranni sainota qaaganno.
Anjesinni hanafe bobbahinohu daddalu loosinni babbaxxinore daddalanni keeshshinota kulanno. Seyoo mitte yannanni daggannokkita coyi’rannohu kalaa Leggese; hiikkonne loosono loonsanni yannara lowonta daafurre hattono yanna adhine loonsi gedensaanni seyoote iillate dandiinanni yaanno. Hiikkonne loosono loonsanni woyte albillicho jawa deerra iillate assinanni sharronni xaaddanno guffa baala cincatenni sa’’a hasiissanno. Loosi’ranno manchira duuchuri injiinoha dikkanno.
Hananfoonni loosinni harancho yanna gummaamo ikkineemmo yine hexxa dihasiissanno. Injiitinokki doogo baala cincatenni sa’neeti hasi’nanni deerrira iilla dandiinannihu yaanno. Kalaa Leggese, rosaancho ikke hee’re hanafinohu daddalu loosisinni; babbaxxinore, yaano Marfe, Quuphe, Muuze, Abukaadonna lawinore daddalinota qaaganno. Hattenne yannara Abukaado leisanni dikkote fushshe hiranno yannara mito woyte barra wo’ma xeenu gananna dikko ba’eenna hirama gibbanno woyte hakkiichonni hune agure minira higino barrubba nootano qaaganno.
Hatti duucha yanna sa’eenna lowo daafuri gedensaanniiti techoora iilloommohu yaanno. Hiikkonni loosirano deerra fushshikkinninna mishikkinni loosanni daynotano coyi’ranno. Seyoo mitte yannanni daggannota woy afi’nannita dikkitino. Seyoo bushano dancha yannano sa’ne; xaaddanno jiffa baala sa’ne lowo daafuri gedensaanni iillinanni deerraati yaanno; kalaa Leggese.
Babbaxxitino loossanni bobbakke seyoote iillitino mannooti mereerinni roore anga ikkitannori balaxxe woloottu dureeyyewa, hallanya uurrinshubbara woy mootimmate loosi mine qaxarante loossu gedensaanniiti. Kalaa Leggese kayinni anjesinni rosaanchimmasi yannanni kayse daddalo hanafinohura umisinni millisanni loosi’rino ikkinnina qaxarame diloosino. Hatti yanna isira rosisira qoteho hanafino daddalo harisi’ra hanafinote ikkinnina qaxaramme loosate hedo dagginosita dikkitino.
Anjesinni rosono loosono qote qoteho harisa hanafino ikkinnina yanna heedheennasi wolootta uurrinshubbara qaxarame loosate hasattono digaltinosi. Korkaatuno, duuchunkuri yannasinni ikkiro hasi’noonni loosinna illachi widira ikkinnina wolootta hedubba giddora e’nanni baajji yinannita dikkitanno.
Kalaa Leggese rosisi deerra 10ki kifile iilli yannara daddalu loososino kaajjishe sufino. Rosanni hee’re daddalo hanafasinni roorenkanni rosu deerrasi albillicho xiiwate yanna diadhino. Roorenkanni hasattosinna illachisi daddalu widiraatinkanni. Ikkeennano, 12ki kifile rososi gudi yannara maareekkisiisino gumi kaiminni qaxaramate hede lame sasewa heewisamate wo’naalinotanna hakkiinnino hedosi soorre balaxe hanafinoha daddalu loososi kaajjishe ha’rate mudhinota qaaganno.
‘’Rosi’yanni xiiwe ha’ra hooga’yanni digaabbeemmo; korkaatuno, Kaaliiqi anera fajjinoehu daddalu loosinni seyoote iilleemmo gedeeeti’’ yaanno. Loosisinni lowontanni hagiirraammo ikkinotano coyi’ranno. Qaxarama hoogasinninna umisinni loosi’re lophasinni; xaa yannara isi uurrinshara looso kalaqasinni hagiirraamoho. ‘’Aneti seyoo ledo’ya loossannorira loosu kaayyo kalaqate’’ yaanno. Isi uurrinshara qaxarante loossannori horaameeyye ikkiteenna la’’asinni duuchanka woyte lowonta hagiirsiisannositano kulanno.
Qansootaho looso kalaqa mootimmatewiinni calla agarranni gadacho dikkitino. Xaa yannara babbaxxitino investimentete handaarranni ikko woloottano owaante uytanno uurrinshubba fantanno dureeyye roorenkanni qansootaho loosu kaayyo kalaqqanno gede agarranni. Hawaasi quchumira ‘’Burqito Hoteele’’ anna ikkinohu kalaa Leggeseno Hoteelesira 48 qansootira uurrinshunni hattono 15 qansootira yannate geeshshi loosu kaayyo kalaqatenni agarrannisiha qansichimmate qeechasi fulanni afamanno.
Burqito Hoteelera hirrannita adote laalcho woluwiinni abbinannita dikkitino. Tenne Hoteelera ado shiqinshannihu umiseha ikkino adote saada ceattowiinniiti. Adote saadawiinni Hoteelete ado shiqinshanni. Konne calla dikkino, irsha loonsanni gatino noosi. Saadatewiinni afi’nanni harishsha horoonsi’ratenni Shaana, Barbare, Tumaatumenna babbaxxinore gati laalo Hoteelete shiqinshanni. Hoteelete horoonsi’nni gedensaannino gatinore wirro saadate sagalimmara horoonsi’nanni.
Konni garinni saadatewiinninna gatinni afi’nanni laalcho Hoteelete; Hoteeletewiinni gatinore kayinni saadate sagalimmara shiqishatenni horoonsi’nannita kulanno. Konne calla ikkikkinni, Buna luxumbanni industirerano bunu laalchi iillanno yannara 160 ale ikkitanno qansootira yannate geeshshi looso kalaqannota coyi’ranno. Techoohu seyoote gafi wosinchinke kalaa Leggese Hoteeletenna saadate ceattonni hattono irshu loosinni calla ikkikkinni Bunu daddali loosinnino albillicho umisinni gobbaydi dikkora shiqishate ajuuja noosi.
Wole widoonnino, dagoomitte yawosi fulate ragaanni baxxinohunni ayyaanu iillanno yannara maatesinni ledo ikkatenni wolqansa ajjino mannooti ledo ayyaana sayisanno. Ayyaana agarre ledo ayirrisanna saysa callano ikkikkinni manchi beetti shiimurinni hanafe loosi’ra dandaanno gede amaalatenniiti yaanno. Ayyaanu iillanno yannara qooxeessaho doogimaroho galtanno qansooti ledo ayirrisatenninna amaalatennino sae uurrinshubbasira qaxarate geeshsha iillinota kulanno.
Ayyaanu iillanno yannara woxu wolqa noonsakkirira sagalimmate horoonsi’nannire shiqishatennino sae galtanno mine gatamaratenna minatenni danchummate loosono loosanno. Buna luxumbanni industire qooxeessira heedhannori dirinsa rosoho iillirono rosate dandiitinokkire kiirotenni 42 oosora umisinni rosu mine minatenni rosiisaano qaxare ooso rosu kaayyo afidhanno gede irkisanni afamanno. Mootimmate widoonni harinsannita rosu uurrinshubba halashshate loossa irkisate ragaannino 1 rosu mine minate qaale e’’e balaxote qixxaawo assanni afamanno.
Minsiisate qaale eino rosi minino 6 miliyone birri geeshsha woxu fulo xa’mannotanna konneno eino qaali garinni gumulannota coyi’ranno. Kaaliiqi uyno kaayyonna jiro beeqqinenna gutunni horoonsi’niro roorenkanni lexxannore ikkinnina xeannonkeri dino yee ammananno. Manchi beetti heeshshosi giddo noosihu aaninni kayse woloottaho aannoha ikkiro konninni sa’ino seyoonna atooti dino yaanno. Isino noosihunni bade woloottaho aasinni noosihu aana lexxinosita ikkinnina xeinosiri nookkita kule; woloottuno isi gede wolootta kaa’latenna aate budi hee’rannonsa gede amaalanno.
Kalaa Leggese amadisiiseno, ilama rosinsanni jawaatanna bilchaata ikkitanni umonsa, maatensanna gobbansano soorritannore ikkitanno gede sokkasi saysanno. Loosu hoonge qarra tirateno mootimmatewiinni calla agarranni gadacho ikkikkinni mittu mittunku umisinni looso kalaqe loosate wo’naala noosi yaanno. Mootimma agarrannise qeechanna gadacho fula nooseha ikkirono qansootuno uminsanni agarranninsa gadacho fultara hasiisannota amaalikkinni disaino.
Ninkeno qixxaawote kifilenke widoonni kalaa Leggese Laammisoha loosu budenna dancha lawishshasi naandanni albillicho noosi ajuujasi wo’miteenna roorenkanni dagoomahonna gobbasira yawosi fulanno gede halchonkeeti. Keerunni!
Bakkalcho Badheessa 21, 2015 M.D
