Turiziimete Industire diro wo’ma daa”ataanotenni eo burqitara agarranni. Ikkollana kay loosu yanna yannate geeshshiho yaanno rosamino assootinni sannate loonsanni keeshshinoonnita affanni. Ikkinohurano dodansho woy millimillo hanaffannohu hattee agarranni yannara callaati. Handaaraho ministeerete biiro deerrinni tantanante loossanno uurrinshubbano ikko tuqu xaadooshshubba illacha assite millissannohu diru giddo boode barrubbara callaati. Kuni rosichi sufasinni techo kalqe yaaddote aana tuggino koroonu fayya gobbaydi daa”ataano gatissuta handaaru daafursate lowo xiiwo kalaqqino. Xa kisaara qo’late waaga baatisiisanni no. Togoo rosichi koroonu fayya lexxiteenna iso Itophiyu Turiziimete Industire aana xiiwosi gotti yitinote. Daa”ataano yinanni woyte gobbaydi qansoota callaho yaanno laooshshino hattonni handaara gawajjitino.
Alba gobbate giddonni daa”ataanonna babbaxxitino kalqete gobbuwara heedhanno Itophiyu ilama mereersitino millimillo kaajjitinoha ikkoommero xiiwo hasaawu ajanda ikkitannokkinka. Koroonu fayyannino ikko babbaxxino korkaatinni gobbaydi qansooti gatiro Itophiyu ilamanna Itophiyu ilama suuwinsa waamamino ama gobbansa daatenni digattanno. Maatensanna gobbansa la”ate doytanno. Keeshshonsa yannanni gobbansa turiziimete industire towaatte, loosamino loosono naadde, gobbansa giddo loosaminorinni naaxxite, ganagalatte, fushshitanno fulonni qole gobbansa miinji lophora qeechansa flute higganno assate looso loonsiro horo gutunnite. Qansootu heedhanno gobbubbara haxonsa gotti yite ha’rate dandiissiisannonsa. Gobbansa Ambaasaaddere ikkiteno handaaraho qeechansa fultanno. Gobba qansoota calla agaratenni millissanno turiziimete industireno doorsha afidhanno. Tenne hedonni millisa eltanno gede batinyu sumuu yitanno.
Rosamino assootinni xaa yannara daa”ataano agarranni yanna di-ikkitino. Koroonu fayyano diba’ino. Bajeettet dirino gumulamino. Sa’u yanna rosicho haaru baajeettete dirira may dani horo uynoro, yannate turiziimete millimmo fulatenna aantete baajeettete dirira turiziimete industire kakkaysatenni horaameessimma lossate xaanni noo mixonna baxxewo garinni gobbate giddo turiziime halashshate, kalqete afantanno Itophiyu qansootanna ilama Itophiyunnire mereersino looso loosate mixi’noonni loossa lainohunni handaaraho loosaasinenna diyaasipooru iillo ikkitinore hasaawinsoommo.
Turiziime Itophiyaaho Qara Dayrekitere Kalaa Sileshi Girmihu uyno xawishshinni yiino garinni, kalqete deerri turiziimete millimmo, koroonunna woloottano addi addi korkaatubbanni millimmo gufidhe turiziimete industire kakka’ara uurrinshansa noo qarrubba kaima assatenni la’annonsa bissa ledo hasaawa assatenni dikkote istiraateeje (marketing strategy) qixxeesitino.
Istiraateejete mittu illachi gobbate giddo turiziime aana millimmo assa ikkitanna,Afiriku qarqarira loossa loonsaraati malu hedo shiqqinohu. Sayikki deerrinni qole xaphooma kalqete heedhanno Itophiyu qansooti, Itophiyu ilamanna Itophiyu ooso ledo Itophiya egensiisatenni hattono hagge daa”attaranna handaarahono beeqqitara woy investe assitara yitanno kaimu hedubba amadinoho. Gobbaydi hajo ministeere ledo hasaawatenni xaphooma kalqete Itophiyu turiziime birande ambaasaadderimma filo hananfoonni. Kuni babbaxxitino kalqera hee’ranno diyaasipoori dhuka, egennonna dandoo, horonsi’ratenni harannoha ikkanna, millimmono Itophiyu Turiziimete Industire lossate dancha dhuka kalaqqanno loossa mereerinni kullanni. Filote bikkaanchi tonne ikkanno bikkaanchubbanni bikkinoonniha ikkana, filote keenonni garinni gobbansa baxxanno, gobbansa ayirrinyenna naaxxille xaphooma kalqete dagara rumixxisa dandiitannore, heedhanno qarqarira dagoomunni baxamooshshu noonsari, afanti sagalete ogeeyye, politikanyootu, xiinxalaano, sayinsite, turiziimete ogimmanna woleno ogimma noonsare ikkitara dandiitanno. Kuri giddonnino woyyaabbino loosu gumulo noonsareeti doorantinori.
Turiziime egensiisate gotti yiino qeecha fultanno gede gobbate giddono uurrinshaamo ikkino mashalaqqe soorri’nanni doogo diriirsatenni barru baala haaruudde mashalaqqubba aate mittimma loonsanni. Dikkote istiraatejeno batinye coyibba amaddino. Ledoteno gobbaydi hajo ministeerenna daa”ataasine uurrinshubba ledo mittimmatenni mitte egensiishu battala qixxeessateno ixi’noonni. Uurrinsha aante noo yannarano onilaynete qajeelshubba uytino.
Kalaa Sileshi xawishshi gede xaa yannara Itophiyu giddo gobboomu soorro harunse haaruudde daa’ete iillo loonsoonni. Haaruuddenna noore daaete iillubba egensiisatenni daa”ataasine goshooshatenni horonsi’rate babbaxxitino gabbaydi gobbubbara riqiwantino ambasaadderooti ledo muli xaadooshshe kalaqate loossa hanaffino. Investimente gobbate giddora giddora goshooshate assinanni millimmora qoteho heedhinanni gobbubbara qixxaabbanno konforaansubbara, baazaarubbaranna babbaxxitino hedeweelchubbanni Itophiyu turiziimete ba’latto egensiissanno gede kaa’lanno babbaxxitino mashalaqqubba amaddino buubbanno borrubba egensiishshaho sonkoonni. Ledoteno tekinoloojetenni irkisantino Itophiyu yannaasincho akata mashalaqqe aatenna egensiisate looso loosate Turiziimi Itophiyu Uurrinsha widoonni haaruudde dagoomitte mashaqqubba qoolla fa’nanteenna mashalaqqubba iillitannonna dancha macca gotti assate loosi loosamate aana no.
Turiziimete handaarira yaaddo ikkitinori koroonu, gobboomu doorshi, ga’labbote ledo amadantino hajubba yaaddo ikkansa gate turiziime kakkaysate dandiinanni deerra iillinoonni. Ikkinohurano kalqete deerri daa”ataanono hedote giddo eessino looso loonsanni hee’noonni. Gobbate giddono Addis Ababu Quchumi giddo assananni konforosenna gambooshshubba turiziimete iillo noowa hadhanno gede Turiziimi Itophiyu Uurrinsha widoonni borrotenni egensiisate looso loonsoonni. Itophiyu giddo xaa yannara ikkadu keeri kalaqamino. Doorshu ledo amadisiisante noo yaaddono doorshu keeraancho doogonni gumulamino. Korona gargardhate kittiwaate hala’ladunni uynanni hee’noonni. Itophiyu hattonni assitanni noo daafira turiziimete industire kakka”ara woyyitino yanna kalaqanni no.
Diyaasipooru babbaxxino handaarinni gobbasira qeechasi fulate dandiissiisannosi gede gobbate giddo Itophiyu Diyaasipooru Ejense turiziimete industire aana loossanni noo loosi daafira ejensete qara dayrekitere Dukko Selaamaawit Daawititi xawissino.
Ise yitanno garinni turiziimete industire miinja milli assitanno motore ikkitinota diyasipooru huwatanno. Ikkollana babbaxxitino korkaatubbanni sa’u lame dirrara handaaru gawajjame keeshshinoha ikkirono babbaxxitino kalqera heedhanno Itophiyu qansootinna ilama gobbansa millisa di-uurrissino. Batinyu Addis Ababu Quchumi giddo baxxeewo garinni haaruudde paarkubba mittimma, baxillaanchimmanna inxooxxo daa”atatenni jawu qeechi noonsa.
Ejense gobbate giddo nooreno ikko gobba loossanno daa”atisiisaano uurrinshubba turiziimete iillubba dikkote shiqishshanno akati injeessitanno gede sharro assitino. Diyasipooru maatesiranna oososira gobbasi leellisha hasi’rannoha ikkino daafira wole daa”ataanonni baxxino garinniiti owaatama noosihu. Ganagalatara calla ikkikkinni gobboomu qeechi hee’rannosi gede agarranni. Gangalatanni doogonsa dancha fajjo looso xaginaateno uytanno gede mittimma waaxatenni gumaamo looso loosa dandiinanni.
Diyasipooru gobbasi heedhasira hasiissanno beeqqo lossa sokkate mereerinni mitte ikkitanna, turiziime beeqqisiissanno handaari giddo gaammanni. Hoteellenna turiziime handaaru ledo xaadooshshu noohu aana beeqqitanno gede, daa”ataano ikkite dagge hagiirre afidhe gobbansano miinjunni horaameette assitanno gede loonsanni hee’noonni. Ejense babbaxxitino korkaattanni qiiddino turiziime 2014 M.D woyyeessine loosate isono gobbate giddo turiziimete industire giddo afantanno daa”atisiisaanote uurrinshubba ledo ikkatenni diyasipooraho injaanno garinni turiziimete dikko shiqishshanno assate qixxaawo assitino.
Ejense diyasipoora illo assitanno babbaxxitino doogga horonsi’ratenni loossanno loossa gobbaanni babbaxxitino kalqete deerri uurrinshubba ledono xaadooshshe kalaqatenni Itophiya baxxitino doogonni egensiisate looso loossanni afantanno.
Turiziimete iillubba daa”ata Itophiyu qansootinni lowota rosaminoha ikkinokkihura diyasipooruno fulinohu tenne daganni gobba noo rosicho uminsa rosichinni ka”atenni hedo beekkanno gede Dukko Selaamaawit shiqishshinonsa xa’mora qoltino tumonni gobbate gobbaanni diro loosu aana keeshshinohano ikko rosaanchu yannansa boohaarsitanno dargubbara saysatenni umonsa boohaarsitanno gede amaallanni. Ikkinohurano diyasipoorootuno konne rosicho loosu aana hosiissanno.
Diyasipooru gobbasi turiziimete industire aana qeechu hee’rannosi gede assate widoonnino tuqu xaadooshshubba noonsa qeechi daafiranna albillitte assa noonsa millimmo Maawunteensi Miidiy anni Odeessaanchu Aschalo Geetaachohu yaanno garinni, gobbate giddo gotti yee leellannohu ama’nooshu hodhishshaati. Dhaggennita, kalaqamunnitanna mannu loosi daaete dargubba daa”atate budi dino. Ikkinohurano ama’nooshshu hodhishshira qote qoteho daa”ataano wole daaete dargubba daa”attanno assate bude rosiisa dandiinanni kaayyi kalaqama dandaanno. Kayinni Itophiyu noose dagate kiiro deerrinni turiziimete aana beeqqitanno assate loosi diloosamino. Konni ragaanni tuqu xaadooshshubba agarranninsa deerra loosa hooga mitte foonqe gede adhinanni. Daga gobbase affanno gedenna daa”attanno gede assate looso loonsoonniha ikkoommero miteekke gobbaydi daa”atano ledote dhuki gede leellanno akati kalaqamannonka.
Odeessaanchu Aschaalo xawishshi gede, babbaxxitino kalqera heedhanno Itophiyu qansooti Laalibelu gedee donna gobbaanni Itophiyu noose kuuso turiziimete iillubba affannonna daa”attanno loonsoonni loosino shotaho. Xaa yannarano quchummate muzeemma hala’ladunni loosantanni noo daafira muzeemubba diyasipooru gobbasi daanno yannara muzeemmubba laikkinni higannokki assanno garinni egensiisa dandiinanni. Tuqu xaadooshshubba Masiqala labbino macca ayyaanna aana illacha tuge loosatenni fula noonsa. Quchummate yannasincho takise owaante rosantanni dagginohura diyasipooru kuri horonsi’re quchummate noo daaete iillubba hiitto la”a dandaannoro doogga leellishatenninna iillubba egensiisatenni balaxe loosa rosama noose. Togoo millimmo Maawunteeni Miidiy 2013 M.D hanafino. Konne sufisiisatenni gobbate giddo daa”ataanonna diyasipooru beeqqo lossate ka”ate sharro assanno. Gumaamimmate baalunku qeechasi fulatenni millisiro turiziimete industirera woyyaawino gumi borreessamannota hexxo assineemmo.
Addisu Adoola
Bakkalcho Maaja 8, 2013 M.D
