Sa’u bocu sanira; gobbanke daga dimokiraasaawe ikkino garinni umisenni doodhitino mootimma heedhannose gede lowo wo’naalsha assinanni keeshshinirono; babbaxxitino korkaattanni gufidhanni sa’ino. Harinshotennino kiironsa haammata rosaanonna wedellu, loosidhe galtinori, amuwunna annuwu, fullahaanonna ga’labbote bissano hattonni wo’manti gobbanke daga jawa waaga baattino.
Sayinsummo doorshuwa harinshonni afi’noommo rosichinna gufidhanni keeshsitinoti doorshu harinshonke korkaatinni tayxe doorshino dimokiraasaawe ikkino garinni gumulama hoogirona may kalaqamara dandaanno yitanno yaaddonni; doorshu albaanni sa’u agannara lowontanni waajjinanni sa’noonnita ayino kaadannota di ikkitino. Itophiyu daga kayinni seedisse hedde la’annotanna keere hasidhannore ikkansa techono leellishshino. Yaandoonniha ikkikkinni hasidhannore assi’ra dandiitannore ikkansa losunni leellishshino. Xaanunna arrishshono ho’litunsakkinni seeddaanna dira dirante; caaccaabbukkinni huuro uyini barra soodimaroho ka’e, barra wo’ma hosse hashshu mereeri geeshsha hasattonsa huurote kaardensanni xawissino. Ninke ammanneemmo garinni konni doorshinni qeelaano dagankeeti.
Dagankenni aanteno, lowo jawa xe’nenna hekko baala sa’e dimokiraasetenna dagate huuro ammanansanni; hedonsanna mixonsa dagate shiqishshe jawaata heewo assitinori hettisamaano paartuwano dimokiraasete harinshora qeelle adhitinoreeti.
Tayxee doorsha baxxinohanna dhaggenniha assannosihu bacuri no. dhaggenkenni umikki yannara mittu qarrinna xiiwono nookkiha doorshu boorde daanyinatu qeechasi garunni fulino doorsha ikkasi umikkiho. Doorshu boorde daanyinati gumaamo ikkanno gede kayinni kiironnsa haammatu mootimmatenna hallanya tuqu xaadooshshuwa, sivilete uurrinshuwa, mannimmate qoosso komishiine, yoote minnanna wolootu uurrinshuwano xawadimmatenni harunsitinoha ikkasi harinsho aye yannarano aleenni ammanamoshshu noohanna dimokiraasenniha agarantino doorsha assannosi.
Doorshu, dimokiraase gatamarate mixonkera mitte qaafo albillicho harisinonkeha ikkasinni paartenke hiitte hajorano aleenni albisa qeelle gede assite adhitanno. Dhaggete doorshira beeqqaancho ikka umisenni kalaqanno hagiirri noo gede hee’reenna; paartenke dagatenni ammanamooshshe afidhe gobba gashshate dooramaseno lowontanni hagiirsiissinonke. Afi’noonni guminnino qeelaanchimma ikkikkinni annimma; qeellete ikkikkinni bayi’ra gobba gashshate maganye galtannonke gede assinonke.
Mootimma safantannohu dagatenni doorantino paartuwanni ikkirono gobba massaganna gashsha kayinni doorantino paartuwanna massagaanora calla tunge agurrannita di-ikkitino. Hettisamaano paartuwanna massagaanonsano aananno doorshi yanna geeshsha mootimmate gashshootinna daga owaatate harinshora qeechinsa hala’lado ikka hasiissannota qaagiissa hasi’reemmo. Aantanno agannara Jireenyu paarte safidhanno mootimmara gumulsiisaano bissano ikito yoote minnara; wolootuno Federaaletenna qoqqowu uurrinshuwara baqqeenya beeqqo heedhannonsa gede; tayxe doorshira annimmatenna ikkadimmatenni hettisanturi dagate ooso konni albaanni assinommohunni jawu garinni luphi yinonna dancha soorro abba abba dandaanno garinni beeqqaano assineemmonsata xawisa hasi’reemmo.
Ledotennino aananno doorshi geeshsha roorenkanni kaajjitenna uurrinshate wolqansa dhaabbattinore jawaata hettisamaano ikkitanno gede hasiissanno irko baala assatenni duumbara dihingeemmo.
Ayirraddu Itophiyu Ooso;
Doorshu kaarde’nenni doortininke yannara mixonkenna poolisenkenni amandoommota jireenyu ajuuja gumulleemmo gede jawaantenna kaajjille badhe ikkitinoonninke daafira ninkenna ki’ne xaadisinonke qaalenke agadhine keeshshineemmo gede doogga baala injiitinokkita ikkitara dandiitannotano huwanteemmo. Ikkirono kayinni hiitte yannarano aleenni qotenke halashshi’ne; Itophiyanke baxxanno bissa baalante ledo noonke wolqanna injoo baala horoonsi’ne loosate qodhine ka’noommota kuleemmo’ne woyte addinta tashshi yaannaeeti. Aantanno dirrara gobbanke halaalenka oososenni ayirritenna ayirrisaante wolaphitanno yanna ikkitanno. Kuni taalanno gede hedotenna tiiu sinqe saissinanninketa; doogonke so’neemmo yannara qoltinanninketa; hunnummoha ikkirono ye’e yitine taashshitinanninketa hexxo assi’neeti.
Gobbankera baalunku handaari jireenyi adda ikkano gede aantanno onte dirrara doogga injeessineemmore ikkineemmo yineemmohu; qooxeessinkera shoolunku ragaanni jireenyu lifixannowa mereeroho uurrineeti. Umikki taqinke safote latishshuwa lossa ikkanna; gobbanke wolaphitanno gede miinjunnino ikko dagoomittenna poletiku handaarranni hegeraamma xinta ikkitannore; hanafante rahotenni gumulantannore; isilanchimmansa agarantinore; hafanfartannokkinna co’ittenna kalanqeemmo uurrinshuwa duqqa dandiitannore ikkite ilamatenni ilamate tarabbannota safote latishshuwa loossa sufinseemmo. Shiimano ikkituro sa’u sase dirrara jawaata loossa loosankera naqaashe ki’neenti.
Layinki taqinke uurrinshuwa loosa ikkanna shiimu manninna ajjino uurrinshuwa aana illachishantenni gobbanke kaajjado xinti aana uurrissasera dandiitannota kaajjadda uurrinshuwa hasiissannonke. Dirratenni dirra sa’’a dandaanno amanyoote uurrisate dandiissitannota mittu widira calla kaa’litannokkitanna taalo illenni la’’a dandiitanno hattono baalanka Itophiyu qansootira taalo ikkino garinni owaante uyitanno uurrinshuwa minate aana illachinshanni. Kuni hanqafannohu federaaletenni qoqqowubbate geeshsha afantanno uurrinshuwaati.
Sayikki deerrinni gobbate gede xaadissannonkere gutu laooshshenna gutu hedo aana illachinshe loonsammora hasiisanno. Mimmitu ledo xaaddannokki baote doogo mageeshshi geeshsha diinnanke injeenansa ninke laafa assitinonkero sayinsummo dirra naqaashenkeeti. Konni daafira foonqenke dibbanno doogganni calla ikkikkinni gobbate gede kaajjishshe uurrissannonke balchoomubba aana safamino, duuchanka mereersino, hattono duuchanka qeelaano assitanno dhagge gatamarate kaajjine loonseemmo.
Shoolki deerrinni, tii”u kaajjilli amanyootu mereerimma illacha afidheenna loosa hoongi geeshsha, gobbankera annimma macciishshantanno qansooti kiiro ajjanni; gurcho doogonni tii”a agarinokki assooti hala’lanni daanno gede doogo feyaannoho. Konne qarra tirate annimma mootimmatenna hallanya uurrinshuwara calla tunge agurranniha ikkikkinni; annu annunku umisinna maatesinni hanafe loosannoreeti. Baalunku halame gobbanna ilama huntanni noore baincho assootubba mucci asse fee huna hasiissanno. Aantanno dirrarano tii’’insa dhaabbata uurrinshuwanna massagaanonsa bilchaata assineemmo yitanno hexxo nooe.
Ayirraddu gobba’ya qansooti;
Sa’u sase dirrara jawa qorophonni suudinsoommohu gobbate giddo miinja woyyeessinoonniha loosunni leellishate gutunni wo’naallummoro mitte huluullono nookkiha aantanno dirra gobbanke jireenyunniwa iillishate harancho doogo ikkitannonke. Noonketi jawa jirote wolqanke maati? Jiroo’mate hiittoo kaayyo angankera no? Hiissinummorooti miinjinke aana woyyaawa soorro abba dandiineemmohu? Yitannota garunni buunxe la’ne qixxeessinoommo mixooti.
Gobbankera laalchonna laalchimma lossa ga’ara yine gashshi’nannikki hajooti. Sagalete hasattonke rahotenni wonshi’ratenni konni gedensaanni gobbaydinni uyinanniketi sagalete kaa’lonni fulanna umonke dandaa hasiissannonke. Sagale ninkera yogorre afi’neemmota ikkitara dihasiisanno. Duuwe ita qarra ikkitino daganke doorte ita hanaffanno gede assate qodhine ka’’a hasiissannonke. Hala’lado saadatenna mu’rote jiro noose gobba ikkite heedheennanni babbaxxitinoti sagalimmate horonsi’nanni laalo sa’ne sa’ne calla horonsi’nanniwiinni duucha barra intanni gede dandiissa hasiissannonke. Lukkichunna quuphu, adonna buuru, mine horonsi’ratenni sa’ne dikkote shiqqinsheemmore ikka hasiissanna ayyaanu barra calla la’neennasa ba’annore xeertote hee’ranno wosincho ikkansa gattara hasiissanno.
Mittichu seekkine afa hasiissanno halaali no. Mootimmanna daga halante loosa hoogguro amandoonni ajuuja garunni gumulantanno yaa haaqe ikkite gattanno. Aantanno onte dirrara halamme baxxinohunni giwirinnu handaarinni laalchimma lossate kaajjillunni loosa noonke. Konni albaanni hananfeenna guma abbitino loossa no. Arri yannara laashshinanni gidu mu’ronna gummate laalonni soorro abate hananfoonniri manaadda gorsuwa; xeenu anje gargadhate tekinoloje horonsi’ne guunjo xeenaho soorrate rosichinke lophanni dayno. Muli yanna giddono laalchimma lossitanno hayyo horonsi’ne qarrubbanke kaayyote soorra hananfoommo.
Diilallote akatanke taashshannohu mu’rotenna sadate jironke lowohunni lossanno yine hexxo assi’noonnihu haanju ha’rumi loossankeno lawishshu gede kullannite. Kiirote batinyinni calla albisa assitinonketa saadanke sircho woyyeessineenna laalchimmansano woyyaabbinota assanno. Qachu gobbuwara higge xooqqinoti dubbu saadankeno wirro higge daggannonna dhaggenna budu donnankenna daa’’atote base ledo ikkatenni daa’’ataano gobbanke higge bobbakkanno gedenna handaarunni afi’nanni miinji lophanno gede jawu qeechi noosi yee ammaneemmo.
Gobbanke Daga;-
Sa’u shiima dirra illachanke foxxoorte amaddino hajubba mereerinni woluno Haaroo’mate kofattonke lainohunniiti. Dimokiraasete xa’monke mitte qaafo harinsate doorshanke harissa gara ikkitino. Caabbichu wolqa shiqisho qarrubbanke tidhatenna duuchunku handaarinni miinjanke lossi’rateno jawu qeechi noonsa pirojektuwa mereerinni mittichonna jawa qeecha afi’rinohu haaroo’mate kofattonke ikkinota anfoonnite.
Haaroo’mate kofatto ajandi ninke Itophiyu qansootira kofattotenni; elektirikete caabbichi wolqa buicho ikkatennino aleenniiti. Miinjaho noosi qeechinni no aleenni wirro ka’neemmonna lophineemmo gede assannonkeho. Uminke wolqanni uurrate, uminke hasattonni massagamate, gobbate ayirrinyinke malaate, gobboomitte mittimmankeno kaajjishannoho. Haaroo’mate kofatto hajonni lowore la’noommo; lowo qarrubbano la’noommo. Uminke wolqanni uurranke masissannonsari; hasattonkenni massagama hanafanke gaabbissannonsari baca jifo kalaqqanninke keeshshitino.
‘’Misimaare sammichose ganniro roorenka qasse amaddanno’’ yinanninte gede; Abbay hajonni xiibbunke kiironni kaajjine uurrinanni; hekko kalaqqunke kiironni jawaantanni; lame laissunke kiironni kaajjillunni xa hee’noommo yannara iillinoommo. Muli yanna giddono layinki doyicho kofattote waa wonshine; doorshu guminni hagiidhinummo gede kofattonkennino jawu garinni hagiidhineemmota dihuluullameemmo.
Haaroo’mate kofatto lainohunni taalo ikkino garinni horonsi’rate qoossonke agarantannonke gede ikkinnina baxitano ikkeenna wolootta gobbuwa gawajjate hasatto dinonke. Xaano ikkiro Abbayi lagi laayyo gobbuwara lende buuxisiisa hasi’neemmo halaali; Abbayi lagi xaadisinonkeri roduuwu daga ki’ne aana mittoreno gawajjannore hendeemmori dino. Techono ikko albirano gutunni horonsi’ra lainohunni hasaawate furchonke fanote. Ninkeno ikkino ki’ne bade horaameeyye woy horonsi’ra dandaannokki assitanno harinsho beeqqineemmo gede Itophiyimmata ayimmanke difajjitannonke.
Qachu gobbuwa ledo noonkehu dippilomaasete xaadooshshi konni Itophiyimmate ayimmankenni xorshamannoho. Gutunni horonsi’rate doyichora loosate duucha yannara qixxaanboommoreeti. Afriku buudi qooxeessi keeri agaramanno gede; gutunni miinjunna poletiku dagoomi kalaqamanno gede; halammenna sumuu yine lophineemmo gede Itophiyu hasidhanno; woshshattono assitanno.
Ayirraddu hettisamaano paartuwa;
Gobbanketa albillicho dancha kaayyonna hexxo xabbinota assate garunni fula hasiissannonkeri mini loossa mereerinni umikkihunna qaru poletiku hajubbanke egennotenni massagate. Aleenni eote aana xawisummonte gede tini annimma mootimmatenna doorantino paartera calla tunge agurrannita di ikkitino. Loonsona yine ka’niro nafa garunni fullannikkita duucha hinge seekkine anfoommo. Woyyaawinoha poletiku harinsho amanyoote safi’rate agurranna mitte doyichora dimokiraasaawe ikkino doorsha harisate haammate bissa halama hasiissannota sa’u doorshuwankenni seekkine huwantoommo. Tayxe doorshano ki’ne halammenna irko hooggoommero halaalaanchonna dimokirasaawe ikkitino doogonni digummullanninkanni.
Aantanno dirrarano dimokiraasete amanyoote dhaabbachishate harinshonke baaatto kaddinota assate rosantino halamme’nenna baalunku gafinni kaajjado irko’ne hasiissannonketa kawaanni qole xawisate baxeemmo. Gobbankera jireenyu widira hinge reekkammeemmo harinshonkera hee’ranno’ne qeechi jawa ikkinota ammanneemmo. Poletiku babbadooshshinke noo gede hee’reennanni gobbankenna dagankera ikkannore hiikkonneno poletikunniha ikko miinju hajubba aana ki’ne ledo sumuu yaatenni loosate qixxaanboommoreeti.
Doorsha gumaamo assitinoonniri ayirraddu uurrinshuwate massagaanonna loosaasine;
Kuni doorshi garunni gumjulamanno gede doorshu boorde massagaanonna loosaasine; hattono doorshu gumulsiisaanonna tawaataano; baalunku mundeete waaga baatate geeshsha nooha jawa waaga baattinoonni. Guraannino qiniiteennino daanno bala dandiitine qarra baala duqquitine gobba’nera hunneenna ba’’annokkiha dimokiraasete harunma wortinoonni; konninnino dhagge su’ma’ne wagaggi assite borreessite maareekkitanno.
Ga’labbote bissa doorshu keeraancho ikkanno gede jawa qeecha godo’litinoonni; ki’ne goxicho ba’ine yaaddonke baala gomichu gede billaallitanno gede assitinoonni daafira ayirrinyu hasiisanno’ne. Labbanno hedonni ollohanna halaalaancho mashalaqqe dagate iillishshate ragaanni hallanyanna mootimmate miidiyubba; hattono harancho borrote sokkanni Itiyo telekoomete loosaasine fultinoonni qeechira Itophiyu galattanno’ne.
Ayirraddu paartenke massagaanonna miilla;
Konni doorshinni daga sayissino sokka hasiisanno garinni huwata albillichono doogonke fa’nitinota assannonketa ammanneemmo. Daga rooriidi huuronni doortinonkehu paartenke foonqe nookkita di ikka hooggeennaati; so’ronkenni ledo kaayyo uyitinonke ikkinnina qeelle dinonke.
Daga doortinonkehu mitto ragaanni hunnoommore taashshi’nammora; wole ragaanni dancha hanafonke sufinseemmo gede; gobba gatamarate ragaanni qara ikitinore soorrote loossa aantanno yannara gumulle horo uyitannonsa gede assineemmo gedeeti. Daganke xe’nenke seekkite affino. Mooraanchimmate gadensa agurtinonsakkiri; manchi beetti nassera be’e yitannokkiri; seera ayirrissannokkiri; sokkonsa garunni fultannokki massagaano; mereeronke noota seekkite affino. Huuronsa uytunke yannara seejjamme; giddo’ne noo ishine hoo’le; yaatenniiti. Ninkeno uyitinonke eeggo loosunni leellisha noonke, konne assa hoongummoro ontu diri gedensaanni kaardensanni qorchishshannonketa anfoommo.
Konni doorshira doorate dandiitinoonnikki fiixinkera
Babbaxxitino ga’labbotenna keeraanchimmate qarri korkaatinni hattono loojistiketenna addi addi xe’ne kaiminni doorshu amandoonni yannanni wolootu daganke ledo taalo huuro aa hooga’nenni tashshi diyinonk. Kuni ikkinohuno agarroonnikki korkaattanni ikkinota hedote giddo woratinanni yitanno hedo noonke. Baaluri taaleenna doorshu boorde murtino barrinni doorsha harinsannita ammaneemmo.
Tigraye lainohunni Tigrayete daga hasidhanno garinni shettote giddonni fultannota; amadisiisantinoti gobboomu qarrubba tirantannonna keeraanchimansa buuxantanno garinni mala malleemmo.
Jeefoteno; soorro daggu kawa techo geeshsha gobbate mittimmaranna daganke horaameeyyimmara dancha hedatenni sa’nummo doogganke baalantera irko assitunkere baalanka wodaninni galatummokkinni disaeemmo.
Aananno dironke xawaabba assonke; baalanka hawalle tashshi yiinke.
Itophiyu oososenni waajjineennanna ayirrinseenna hegerera heedho!
Kaaliiqi Itophiyanna dagase maassi’ro!
Maaja 2013M.D
Ayirraddu Itophiyu daga;
Bakkalcho Maaja 8, 2013 M.D
