“Xeena gane kaeenna xee’no…”yitanno yaatto sammi yine maammaankannita dikkitino. Halaaleho; dano iillitu gedensaanni odeessa calla ditirtanno. Balanxe bidhatto ikkannore tira hasiissanno. Hawadu hexxonna bidhatto sinqisi’re daanno. Hexxo laalchonna laalchimma leddannota ikkitanna;bidhatto hawadu korinni iillitanno danooti.
Hawado kaajjado xeena gananno woyte laalchuno ba’anno, Saadatenna manchi beetti lubbo aanano gawajjo iillitanna la’nanni. Konnirano mootimma “Danote Bidhattonna balaxote qorophishshi komishiine” yaatenni ale Federaaletenni hanaffe eela woraddate geeshsha tantante borrote mini geeshsha uurrissino.
Hawadu daanno woyte bidhatto ikkitannori mereerinni lolahu, baattote lixanna fottoqama, diilallote kiphamanni banqote dirra hattono fayyimmate widoonni deeu fayya kullannireeti. Hawadu dayi kiiro dano kalaqantara dandiitanno qooxeessuwa bada, bande afa calla ikkikkinni lolahu qarrisanno qooxeessa ikkiro booe daranna wirro gatamara, baatto fottoqantannonna lixxanno malaatinna gadi hee’riro hakko qarqarinni xooqa doorshu nookki hajooti.
Komishiine balaxote bidhatto ikkannore baddaraati. Sidaamu qoqqowi deerrinni danote ubbanno yine bandoonni qooxeessubbanni daga xeertidhanno gedenna lolahu ha’ranno doogga taashshinanni hee’noonnita qoqqowu danote bidhattonna balaxote qorophishshi komishiine dancha gede loossanni noota xawissino.
Komishiinete Balaxote Qixxaawo Wiinamu Dawaro Dayirktoreete Dayirekterchi kalaa Yooseef Zewude; Qoqqowoho hawadi xeena harunsite lolahunna baattote hoshooshamme dano kalaqantanno yine bandoonni qooxeessubba roore anga Alichaamenna Gammoojjaame qooxeessubba ikkansa qummeesse; kuri mereerinni; Hawaasi quchuma lede Hawaasi Gaangaawi woradi, Lokka Abbaayyu, Morochu, Bilaatte Gaangaawinna Alatta Cuukkote woradda lolahu dano kalaqantanno yine bandoonni bidhattote qooxeessubba ikkansa buunxoonni yiino. Konni kaiminni komishiine balaxxe assitanni noo qorophishsha naande dagano konne bidhattote qorophishsha harunsite danotenni umonsa agadha hasiissanno.
Ballaho Hawaasi garbi qooxeessira garbu wo’meenna minna itantinota la’noommo. Minnate giddo uduunnu mitteenni bainotano hattonni. Konnira balaxote qorophishsha uyinirono qooxeessaho heedhanno bissa latishshaho kayinsankeraati yite xooxeeffattanna wayi iillinonsati qaangannite. Qarru iille kaeenna xooqa jajjarsitannonna gawajjitanno. Jajjuno ba’’anno; lubbono hattonni. Konni daafira hawadu daanno woyite mootimma diilallote akata harunsite sayissanno bidhattote qorophishshi sokka adha busullete.
Diilallote gadi abbannokkiri dino. Maganu dirranno xeena keerehonna laalchoho assona tayixe badheessu xeeni kaajjinoha lawanno. Sayinsummo bocu dirinni diilallote gadi soorronni 4 tiriliyoone birra hendanni miinji bainota Al-Ayin yinanni tuqu xaadooshshi qooli xawisinohu tenne lamala giddoot. Kalqete aana diilallote soorro korinni lubbonsa hoogganno 10 manni mereerinni 9 lophitanni afantanno gobbuwa heedhanno daga ikkansa kullanni.
Halantino Mootimmuwa uurrinsha sa’u 50 dirra giddo diilallote soorro korkaatinni iillitino dano lainohunni xiinxallisiissino xiinxaawo faajje assitino. Tenne riippoorte garinni faranjootunni 1970 kayise 2021 geeshsha doo dirra giddo 12 kumi ali shigiggissanno diilallote soorro dano iillitino. Kuri dano korkaatinni lubbonsa hooggino qansooti kiiro lame miliyoone iillitinoha ikkanna;4.3 tiriliyoone doolaare miinju gawajjo iillitino. Tayixe ontu diri balla Sidaamu qoqqowira Cirrete woradira kalaqantino baattote fottoqamanni mannunna saadate aana gawajjo iillitinoti qaangannite.
Xa hawadu eino; xeenu dirra kawaanni kaayyote,ka’aanni yaaddote. Yaaddo kalaqamunni dagganno hedeweelcho danooti. Dano iillite ka’eenna dawaro qola tiro dinoote. Hu’nine hasi’rantenni uurrine allaa’la busullete. Sidaamu qoqqowi danote bidhattonna balaxote qorophishshi Bakkalcho gaazeexinnni ledo assino hasaawinni qoqqowoho bidhattote qooxeessa yinanniwa bande qorophisiinsoonni doogo naandannite. Daga kayinni qoropho assa hasiissanno. Rosu minnara jajja geedhitino haqqe nooro rahotenni mura hasiissanno. Dhookkanno baatto qooxeessira afantanno dagano wole widoogge doyite hawado sayissara amaallanni. Hawadu korkaatinni kalaqamara dandaanno deeu xibbano qorophino!!
Bakkalcho Onkoleessa 17, 2015 M.D
