Yaareed Geetaachew
Hedo xe’inonsari,hedo hedotenni qeela hoogganno woyte urde cabbitanno; urdensa gamaxxanno. Shaa insara tokkitte hayyonna doorshansaati. Busulunna egennaamu gobba ba’antenni goowa’ya bisetenni yaanni woxxino gobba Itophiya; gobbayidi diina shorritino bareeddate gobba Itophiya, gowwanna kakkachimma hedonni ogeeyyenna gobbate hexxo ikkitinore shaatenni gobba hembeelseemmo yaannohu gobbaanni hedote buxichi ayetiya?
Shaatenni biilloonya adheemmo yaannohu gowaho. Ee;gowaho. Huwanyotu xe’’aati. Wodanchanno tii’’I hooginosiho. Togoo kakkachuulli hedote xe’nenna egennote buxima noonsata buuxate xeertowa ha’nikkinni muxxenna gobbate hexxo ikkitino polotikanyootano ikko Ogeeyye shaate bobbahansa naqaashete.
Gobbasi keere agarsiisate maddetenni maddete geeshsha baarudu foolinni keeshshinoha Seaare mekonniniha kakkachuullu soqqamaanonni abbalamanno gede kakkachanna shagaggissanno kakkachuullu yoonni xoqolli. Coyi’re coomminoha,uurre leellinoha Amaaru qoqqowi pirezidaante Ambachew (DR) oososiwiinni badde haaqii’rannotanna ga’labbi yitinonna lattino Itophiya la’’ate noosi ajuuja doogo gatinsi. Woloottano hattonni hexxonsa doogo gattanno gede assitu gedensaanni wirro Amaaru qoqqowi Jireenyu Paarte sinu borro mini sooreessanna jeefisiisaano komite miila Kalaa Girma Yeshixila fulino gedeenni oososi keerunni yiikkinni abbaltu.
IFDR Xaphoomu ministirichi Abiy Ahimed dr Ambaacho’’oo shaa harunse hattenne yannara “Ambaach Xiyyitunni ganne shaate agurrena muffi yiino alba leellishate nafa mararsannoho” yiino. Xaphoomu Itaamaazhoore shuume Jeneraal Seaare Mekonnini gora lainohunnino “Itophiyimma, Dimokiraasete soorro irkisinohura calla Gannu daabbo gede woroonninna aleenni giira bubbannasi keeshshinoha, gobbasi baxannoha bareeda shaa mageeshshi geeshsha kakkachimmate assooteeti” yaanni coyi’rino.
Gobbankera sayinsummo onte soorrote dirra kawa “ane hedo adhe;anilla gashsheemmo” yitanno kakkachanna hedonsa calla macciishshitanno gaamo gosate su’minni, sirchunninna biilloonyu goo’ronni biiltonna ogeeyye calla ikkikkinni; meyaa labbaaha, jawa shiima yitukkinni kakkachimmate urde aanansa tuggino; qansoota shitino, qaensa, minensa, jajjansanna oosonsa illensa la’anno shite ele gatiha dartaho iillishshino. Sumaaletenna Oromiyaho, Benshangul gumuzinna Oromiyaho, Amaarunna Benshaangulete mereero, Amaarunna Tigirayete, Gijetenna Gediote mereero kipho kayisatenni iillitino dano lawishshunni kayisa dandiinanni. Kuni kakkachimmate birxichaati. Kakkachimma ayerano di eltanno. Gobba diigganno;maate billaallissanno.
Ikkollana kuri duucha gawajjo,shaanna qaetenni billaallisa, mittimmatenni shine madaara mulqi’ranna horra gosatenna sirchu su’minni balba’line iillinshannite. Ninke Amaaru,Sidaamu,Tigirayete,Oro mote,Gaambeellunna mitte mittente daga su’minni iillinshoonnite. Ninke ikkona yinummokkinni irkinsummokkinni ninke su’minni ninkenni wirro shitanno bissa reqeccishanna seeru albaanni shiqisha agartannonke jawiidi dinyi loosooti. Mootimmano shitinorenna horritinore, gorritinorenna siyattinore gorrantu lubbo kaasa hoogirono wolootta gatisatenna gobba sufisate togoo kakkachuulli aana “Ane la’nohu qorichishamo” yitanno gede dagate falo ikkitanno qaafo adha agarantannonsa. Konnira kayinni daga mittimma mootimmate qote ikkanna dagate su’minni bikkantino gaamora yine reyinanni hee’noonnita huwata busullete.
Anera kuri shitaari hedote xe’ne noonsareeti. Huwanyote buxaneeti. Manna shine gashshinanni gobba dino. Itophiyu budunna amma’note wodho noose gobbaati. Budunnino ikko amma’note wodhonni kaaliiqi fajjo gobbaanni shaannohu jaddaaleessahonna cubbaataamoho. Shiinohano mundee reqecci assitanno. Bayiriidi seerino baattote aana xa’manno. Kayinni shiqqe xa’mantanno gede mittu mittunku Itophiyu qansichi irkonna mootimmate kaajjado harunsonna qaafo hasiisanno.
Hedote roorrimma gobba sufissanno; kakkachimma kayinni gobba diigganno. Kakkachuullunna bunshete soqqamaano noonsa gobba ga’labbi yite diegentino. Lophoseno qucu doogoote. Hadhe hadhe marte diru baala kullanni Ruwaandinna soriyi gedeeti kaayyose. Togo assate barru baala bunshete mixo fushshitannori techo “Ani noommo’ne,ane daga” yitanni haaqeete daabbo tuucishshanni gobba hembeelsitanno. Kuri eemarama hasiissannonsa.
Mootimmate massagaano yine shini hallanyooti hala’lado maate noonsareeti. Oosonsa kayinni sharrammeemmo’ne yinanni daga bisooti. Kayinnilla anna ama hoogge billaallitino, wodanansa madidhino. Oosichu gede anninsanna amansanni ledo godo’latenna lophate kaayyonsa haaqe ikkite gattino. Sayinsummo hamuse ilamino qaera,owaatino qachira shinihu Amaaru qoqqowi Jireenyu paarte sinu borro mini sooreessino Oososi billaallise keerunni yiino. Shitinore seeru albaanni shiqishatenni maatesira rabba qoltanno qaafo adha lubbosi wirro qola hooggurono Seeru aliidimma buuxisate.
Bakkalcho Dotteessa 26, 2015 M.D Hamuse
