Yaareed Geetaachew
Diru baala Amaalete mini sonanno woyite ka’ukkinni sa’annokki xa’mo moorunna bainchu loosi rakkootinna qarraati. Kalqe hembeelantannohu qaru coyi hee’riro mussinnaho. Mussinnunni angansa xurtinori gobbate keeru hee’rarano di hasidhanno. “Cancu mooraanchoho elanno” yaanno maammaashshu!
Moortinori, soqqinori, bainchu loosi giddo ubbinori gobbate keeru dirriro alba insawa hinganniha laweenna cancu goofara dihasidhanno. Mitte gobbara cancu kaimino mooranna mussinnaho yiniro kapho dikkanno. Moortinori badheenni gobba hembeelantanno gede assatenni badhe dihigganno. Martuwa ga’labbi yitinore dikkitino. “Bashshonni masillaamoho manni muttaara adhinohu” yaanno sirbaanchu ayirradu dr.Adhunyi duumohu. Umisi ga’labbi yiikkiinni gobba ga’labbisanno yine agara haaqee labbannoe.
Dagate jiro soqe duree’mate jaddo duucha gobbubbara jawa qarra ikkite leeltanno. Tenne jaddo korinni gobba tayisse xooqqanno dagate jiro 1 kayse 1.6 tiriliyoone iillitannota xiinxallubba leellishshanno. Wole buenni Afirikahono dirunni 148 biiloone doolaare meddisanno woxi mussinnunni soqamannota xawinsanni. Ikkollana xaa geeshsha qolsiisa dandiinoonnihu 5 biiloone doolare sainokkiho.
Itophiyu sa’u dirrara soorrote korkaatinni ka’ino aliyye gaanccenni hembeelantanna mooraanchu kayinni tenne dago assi’re gobba soqanni afamanno. Bero amaalete mininni ka’ino xa’muwara dawaronna xawishsha uyinohu Xaphoomu ministirichi Abiy Ahimed hala’lado yanna adhe mooru aana xawishsha uyino. Hasaawasi kaajjishanninna mooru bunshe hattono mooraano iillitino deerra xawisate “Iillitinonke jifo dago assidhe mannootu duumo xuruura moorunniha duume karo assidhino. Duume karo assidhe keeraanchimmatenni millissanno mannooti kalaqantanni hadhino” yaanni faajjetenni coyi’rino.
Coyinke aana ane laooshshi garinni kuri mannooti moorunniha duumo xuruura duume karo assidhe keeraanchimmatenni millissannohu “Ewelo mussinnunni huluullamme seeru hundaanni hosiinsi” yitanno odoo ikkinniina adhinoonni qaafo faajje assa hoogatenni woy co’ontanni qaafo adha hoogatenniiti. Mitte halaalcho dhagge no. Filippiinsete pirezidaantichi Rodirgo Dutteerte mussinna loosino manchinna meyaata siyatino manchi aana adhanno qaafo kalqete deerrinni shigiggissannote. Konne assoote assite leeltino bissa aana muro reyoonnite.
Reyoono addintanni wirro “mussinna” yaanno su’ma ganate waajjishshannote. Chayinuno jawaata wodho fushshatenni xa noo deerra iillitino. Mayyaate hedeeti lawi’ne? Itophiyu giddono moorte mi’nite,moorte V8 kaameela ooffanni arro buko bukohawado sabba buxichu illera gantanni fenjeejjite hadhannori aana qaafo adhanna adhinoonni qaafo dagate rosiisanno garinni faajje assa hasiissanno yaateeti.
Mooraanchu aana qaafo adha halaalnchu ogeessiranna loosaasinchira woy mitte uurrinsha woy biiro massagannohura baraarshasiiti. Moorinoha mootoonsinanna,meexinoha maanxanna mussinnu mamiinni co’o yaanno?
Sidaamu maammaahanni togo yaanno; “Allaalinohu mooreenna,moorinohu iyyaheenna ballihu mama leellanno”? Coyiro’e ane bushshu! Ee,diru baala mussinna “Tsere-Mussinnu Barra” yine ayirrinsanna la’’a hanafummonkunni dirra kiirantino. Woraddatenni zoone,zoonetenni qoqqowu,Qoqqowunni Federaalete gashshooti geeshsha diru baala konne gargarate songinirono,coyi’nirono,torbinir ono mooru baasanni ha’rino.
“Mooru miinju Daanilleeti;Lophote Baalaamooti” yaatenni yiinohu di baxeeti. Ee,daanilleho,daanillimmasi buuxate xeerto hodha dihasiissanno. Eela dirrinsanni latishshu woxi,waaho,fayyim mate,doogotenna rosoho yine sonkanni woyite doogote sonkoonnihu doogontenni baino;doogo bobbooddo ikkiteenna amuwa ilshiishate buubbanno Ambulaanse doogote gattino. Ambulaanse doogote gatteenna amano fayyimmate mine iillitukkinni 9 agana godobbe ile sunqi’reemma yitino qaaqqo illesenni la’ukkinni doogote gattinota minu kiiro. Konni gobbaanni daanillu maayinniho? Ee,mooru miinju daanilleeti;miinju sixaati;miinjuhu qaati.
“Mooru noowa lophano hee’rano di dandiinanni. Korkaatuno mooraano mooransa calla dikkino;moortu gedensaanni woxu Baanke dimaranno. Baanke marturo woxu moorroonniha ikkasi anfanniyya!” hadhuwa hagiirrunni diboohaartanno mooraano. Korkaatuno moorroonni woxeetiyya! “Bashshonni masillaamoho manni muttaara adhinohu” yaanno handaara horonsi’roommohu konniraati.
Xa diru baala songo songitu kiiro moorunnira kayinsanni barri shiqo. Konnirano noo doorishi mooraanchu magano waaji eemarami! Mootimmano qaafo kaajjishsho;dagano reqeccisho! Dancha lamala!
Bakkalcho Bocaasa 8 / 2015
