Techo kalqenke dhiiga ikkinohu mussinnu yawaawulleeti. Daaimootu amansanna anninsa woy maatensanni bushano ikko danchano rossanno. Wole widoonni hoshshotenni. Mite hoshsho lopho ragisiissanna mite mooranna meexa rosiissannote.
Konne yuummo eega techonke borronni fonqolu mooranna jawaatu wiinni dawaro galchi’ra gobbankera abbitannonna abbitanni afantanno gawajjore shiima yaa hasi’reemmo. Fonqolu lamu sasu daninni mooramanno. Umihu gobbate poletika hembeelsate hasidhannori fonqolo borreessinanni basenni muishshanna murso aatenni fushshitanno. Fonqolono adda ikko kapho rosu minnara beekkanno. Rosu minnano uminsa rosi mini deerra kaphunni umiha assate yite woxe fushshite hidhitannonna rosaanote beekkanno rosu mini murrooti xaaddinoella.
Laafa rosaano jawaatu rosaanchiwiinni dawaro galchidhannotino noontenniilla. Hawaasi rosiisaanote qajeelshi kollejera hoowete giddo nooti mitte borro qaagantue. Togo yitanno; “Fonqolo mooraahuno moorsiisaahuno Ilama shaannoho” yitanno. Addaho ilama reyitannohuno ka’annohuno rosu mine ikkinotanna kunino fonqolo mooranna moorsiisatenni ikkinota ayera diwaminokka?!
Sa’i HWHT gashshooti giddo rosu aana dayino dhiigi ilama shinoha ikkasi ane roore naqaashe dino. Rosaanchu 10-15 barri geeshsha rosu minira daa hoogeenna hakko rosaancho hase abbe rossanni keeshshitino rosaanonni ledo karsa hoogiro rosiisaanchu guma woffi assinanni. Hosinoha,barrisi’rinoha, kifile cancishinohanna rosu egenno nookki
rosaancho rosiisaancho bixxilletenni waajjishiinshe rosaanchoho guma woy bixxille ledanno gede assinanna illenkenni la’noommo.!
“Mooraanchu/Mooraancho/ fonqolu mooraano,Kaameelu mooraano… xaphoomunni uduunnunna woxu mooraano; eecci! Abboonke maganu.
Ayide’ya mikitankewe hiiqqantu loosi’ne mooraano yaandi,ille ooso lossi’rate mooraano yaandi;gate laashshi’ne mooraancho waajjini; Qaaqquullu iyyaho batidhu;kaameelu iyyaho hattonni. Miteekke kaameelanna oosichu moorammiro hattono saada mooranturo iyyahotenni afi’nara dandiinanni;tii’unna egenno mooranturo maminni?
Kaameela moorriro mooraanchu hire woxe horonsi’ranno,saadano ikkituro gore maala itanno; hiranno; egenno moorannohu hiissannoyya? Egenno moorsiisannohuna? Ee; kuni egenno moorannohu manna shaanno,gobba diiganno, kalqe daafanno. Mittu hakimichi xagisate ogimmara fonqolo moore sainohu iltaata daafanno. Lubbo nooha adhine ha’ne reeshsha duqqine hinganni gede assanno;assannino leellanno.
Gobba huntannori,billaallissannonna diiggannori rossukkinni egenno moorte sa’inoreeti. Fonqolo moorte dagginori assitannohu konneeti. Saalsiisanno!
Moorre fonqolo sa’’a abbitanno daafama tenneeti yinannita dikkitino. Mootimma fonqolo moorsiissannokkita ammaneemmo. Mooru balba’le noohu dagate giddo ikkanna,halantannori kayinni mite mite mootimmate giddo mootimmate su’minni dadda’litanno bissa woyi umonsa calla baxxanno soreeyye hee’ransara xa’mo dino. Konni garinni fonqolu moori sayinsummo dirrara bareendete gede ikkanna la’noommohu. Kuni addankanni mararsannoha calla ikkikkinni huluullisannoho. Coyinke aana fonqolu moora ogimmate gede assite sa’u 10-15 dirrara qaaqquullinke lubbo aana haariintino jajjabba illensa maxinetenni hayishshidhinori noo gede anfoommolla. Moore dayinohu moorsiisate mayi gadadisaasi!
Mitte dhagge kuleemmo’ne;Hindete gobbara assinoonni halaalaancho dhaggeeti;shiimu diri albaanni “New york Times” nabbawisiissino borronniiti. 600 rosaano shorrantanno gede assinoonni fonqoli dhagge. Konne assinoonnihu hulete widoonni fonqolu dawaro uyitansara hiixattanna anfeeti mooraanote hale. Tini ikkito Hindete Bihaari gashshootira 1200 ali fonqolu mereershi aana 1.2 moliyone rosaano 10 kifile fonqolo adhitannaati.
Xiinxallo xawissanno garinni mooru kaimi bacaho;kuri giddonni “Kilipitomaniya/ Klptomania/ yaamamatenni afamannoha ikkanna tiiu dhibbaati. Layinkihunna wolu miinju qarraati mooraho tugannohu. Umihu xaginsiro hurannoholayinkihu kayinni loosu budenna balchooma woyyeessatenninna tii’u’u lupheenya dhaabbachishatenni xaginsanni dagittete qarraati.
Xa malamanna amaalama hasiissanno yannara iillinoommo. Mooro manchi beetto lubbontenni adhe haranni afamanno. Dagoomittete qooli fonqolu moorira injoo fanino.Ga’ra ba’e ka’a ba’ino yaanno Sidaamu maammaahanni. Rosu mine hanafino fonqolu moori gobba moorranni deerra iillinona amaalammo! Tayixe 12 kifile fonqolo adhitinanni baalira dancha kaayyo!
Yaareed Geetaachew
Bakkalcho Wocawaaro 26, 2015 M.D
