Abbebech Maatewoos
Addis Ababa:- Cancishaanchu HWHT sa`u 40 dirrara 60 kumi ale Welqaayit Xegedenna Xellemtete Amaaroota doddolinota Gonderete Yuuniverisite assitino xiinxallonni buuxinota egensiisi. Welqaayit Xegedenna Xellemtete qooxeessubbara 12 ale ikkitanno mitteenni madaarroonni moogguwa afantino.
Gonderete yuuniverisitera xagisatenna fayyimmate saayinse kolleejje dagoomu fayyimmate rosiisaanchi, xiinxallaanchunna xiinxallote gaamo massagaancho ikkinohu kaa`laanchu piroofeeserchi Geeta Asraadehu baxxinohunni Itophiyu pireesete uurrinshara xawisino garinni; xiinxallotenna buuxote giddo yuuniverisite sa“i dirinni hanafe cancishaanchu HWHT sa`u shoollaa dirrara Welqaayit Xegedenna Xellemtete daga aana iillishinota duuchanta gawajjo baajeette gaamatenni hajo la`annonsa ogeeyye qineesse basete geeshsha bobbaasatenni xiinxallo assanni afamanno.
Harinsanni hee`noonni xiinxallo hala`lado ikkase xawisinohu xiinxallote gaamo massagaanchi; HWHT 1972 M.D hanafe qooxeessa horre amadi yannanni hanafe Welqaayit Xegedenna Xellemtete Amaar budensa, afoonsanna ayimmansaxawissannokki gede assinoonnitano ikko assinoonnikkita badate xiinxallo assinoonni. Ledoteno jiro mulqatenninna horratenni, fayyimmatenna rosu aana iillishino barshe miidiyaaho fultannokki gede assinoonni hayyo kikkissanno xiinxallo assinoonnita xawisino.
Xiinxallo qooxeessaho noo dagooma gamba assatenni gaamotenni hasaawa assitanno gede koyisatenni, dhggete afaaleeyye xa`matenni, barshe iillitinnonke yite heddanno mannoota babbaxxino garinni hasaawisatenni, konni albaanni gashshootunni noorenna xa maarotenni qooxeessansa e`ino mannoota xa`matenni xaphooma noo barsh badate looso loonsoonni.
Afi`noonni xiinxallo garinni xaa yannara mini giddo gattino qansooti aana assinoonni qaalu xa`mishshinninna woloota tajubbanni 19 xibbuunni ikkitanno annuwa teessonsa afantannokki gede, 25 xibbuunni ikkitanno daga lubbantanno gedenna 29 xibbuunni ikkannohu qooxeessunni darame fulanno gede assinoonni. Xaphooma 75 xibbuunni ikkannohu Welqaayit Xegedenna Xellemtete Amaari lubbantanno gede darantannonna teessonsa afantannokki gede assinoonnita xiinxallotenni buunxoonnita kaa`laanchu piroofeeserchi xawisino.
Kaa`laanchu piroofeeserchi xawishshinni; teessonsa ba`inno mannoota lainohunni xiinxallote gaamo assitino buuxonni cancishaanote gaamo hammata manna “Baado Siddist” yaanno su`minni woshshanno basera mitteenni madaaratenni dagoomu iillitannonsa barshe lainohunni mashalaqqe fushshannokki gede assinanni keeshshinoonni.
Dagoomu yaaddote giddo hee`raranna mashalaqqe aannokki gede shoollaa dirrara noo gashshooti giddo tii“u xiiwo dagoomu aana iillitino yino. Qooxeessaho xiinxallote gaamo iillitu yannara HWHTnni iillitinonsa barshe, rewo, daramanna woloota xiiwubba affanni coyi`ra dihasidhannonkanni. Kayinni suutu suutunni assinoonni xaadooshshu loosinni batinye manna mitteenni madaarroonni mooggono anfoonnita coyi`rino.
Welqaayitete Adino, Gehannem, Tekkeze giddo noo mittimmate moogguwa, Tigraayete qoqqowi giddo Deddebiitinna woloota sase bayichubba aana Xellemtete giddo fiyyel wuha, seexaan mexaaya yinanni bayichubbara mittimmate mooggo noota xiinxallote gaamo assitino xiinxallonni buuxa dandiinoonnita kaa`laanchu piroofeeserchi Geeta coyi`rino.
Mannootu mittimmatenni usurantanninna lubbantanni keeshshitinota yannate saadate allaalaano gattukkinni affinota coyi`rinohu xiinxallote gaamote massagaanchi; albillicho fultannoti baca tajubba agarantino garinni heedheenna 12 qara qara bayichubba aana luphiima mittimmate moogguwa noota ikkado taje afi`noonni yino. Kuri mereerinnino hala`ladoho yinannihunna konni dirira Maayikaadiraho gumulamino doddoli gede haammatu manni shetinonna madaaramino “Gehaannem” yine woshshinanni bayicho ikkanna bayichu hiitti owaanteno iillitannokki qooxeessa ikkasino xawisino.
Yuuniverisitenniti xiinxallote gaamo miilla qooxeessaho cancishaanchu HWHT ledo shiqqe loossanni keeshshitino mannoota xaade hasaawisatenni afi`rino taje sa`u shoolla dirrara 60 kumi ale Welqaayit Xegedenna Xellemtete teessaano barshetenni usurante lubbantanno gede assinoonnita buuxxinota kulino.
Mittimmate moogguwa xiinxallinenna fojotenni tantanantino doogonni xashshu layyora safo asse madaarroonnihura hawadunni miqichu haameelotenni adhamanno gede assinoonni. Kuni togo ikkino korkaati albillicho dhaggetenni afamannokki gedenna dhagge hunate ikkinota xawisino. Bayinye layyotenni madaarantino mannooti miqichi Tekkeze xashshi giddora e“anno gede assinoonnita coyi`rino.
Jermenete Naazi gashshootinni Jiiwiishi sirchi goofora qarunni Jiiwiishi aana noo yuuniverisitubba xiinxallote gaamo uurrisatenni loossino gede Welqaayit Xegedenna Xellemtete gumulamino doddolo Gonderete yuuniverisite aantete mitte mittentanni hajo buuxatenni tittirshu xiinxallo sufotenni loossanno (center for genocide study) woy mittimmate doddoli xiinxallote mereersha uurrisatenni loossannota kaa`laanchu piroofeeserchi xawisino.
Bakkalcho Badheessa 29, 2014
