Yanna mashalaqqennite. Mashalaqqe kayinni xaa yannara maaxante gattanno yaa kapho ikkite gattino galatu teknolojete iillona. Techo gobbate deerrinni ikkannore agurrena hashsha mittu hallanyi mine mayi ikkinoro maa inte galloonniro nafa intoonnihu kokketenni dirrikkinni;coyi’noonnihu baattote cophi yiikkinni dagate iillinna anfanni.
Dagoomittete qooli facebooke,youtube,telegramenna Instagraame, maa haa’re raaso yitinoti lipheessu giddo kalqete iillishshannota huwata hooga xaa yannara gowwimmate. Anera dhagge ikkannoehu tenne huwattinokki dagate soqqamaano tuqu xaadooshshira mashalaqqe aate hasattonsa hilita ikkaseeti. Danchare loosoommo yee hediro gobbate giddo tuqu xaadooshshe agurranna gobbayidi gobbuwaha koyisanno sooreessi dagate xa’monna koffeenya haa’ne dawaro qolanno gede hasi’nisiro waalchosi cufe wirri yaanno sooreessa woy massagaancho la’nanni wote dhaggete.
Me’’e woxarattonni mitte doogo loosanno wote tuqu xaadooshshi batinyi kiirre di fullanniho. Kayinnilla mitte ama diigamino buusa sa’anno gara hoogge bodhitanna foto kayinse konne mayira di assootto? Qarru maati yinara marriro waalcho cufi’ranno. Xa dancha danchare Odeessaano woshshine kulle bushare kinsiro maanxanni yanna gattinota deama gowimmatena laira hasiissanno. Mittu mittunku mine mobayilete silke footo kayissanno;hattono interneete loossanno. Oolluunnihu,woradunnihu,zooneten na qoqqowu massagaanonna ogeeyye danchare kulte bushare daheessitanno diri saino.
Halaale coyi’ne hashshiwa gallanni yaanno Sidaamu maammaahanni. Buusu diigaminoha dagate ille la’anna buusa gatamarrummo yine riippoorte assanna hiiqqamino buusa gatamarate qarra ikkinori maatiro xa’miniro waalcho cufa halaale gorsate.
Kaphu odoo fincama gatisate mangistennitano ikkito hallanya uurrishuwa tuqu xaadooshshira hasiissanno mashalaqqe aa doorshu nookki hajooti. Kalqete deerrini 30ki Itophiyu deerrionni 7ki yannara ayirrisoonni Pireesete barri oyimbarra Addis Ababaho ayirri yannara tuqu xaadooshshi ogeeyye shiqishshino kaimu borro kaiminni assinoonni hasaawinni;mangistennitano ikkito hallanya uurrinshuwa tuqu xaadooshshira mashalaqqe aate waalchonsa fano assa hasiissanno.
Quminegeri maxaaficho qaru qixxeessaanchi Taamiraati Hayiluhu shiqishino hasaawu borro kaiminni hala’litanni daggino kaphu mashalaqqe finco goba gawajjitanni afantanno. Kuni ikkanni noohu kayinni albisaano tuqu xaadooshshuwa mangistetewiinni ikko hallanya uurrinshawiinni balaxxe mashalaqqe afi’rate qarrantanno daafira dagoomittete xaadooshshi widoonni kaphu mashalaqqe ficansanniiti. Mite mite mangistete loosi sooreeyye afoonsa wonshite mashalaqqe uyitannokkita xawissurono; xa’mamaano ikkitana anfe di egenninoonni.
Konne ikkino daafira Mangistete soqqamaano massagaano loosu gumulshi keenora xa’mamaano ikka hasiissannonsata qummi assatenni bayiriidi seeri garinni nafa Odeessaano hiikkuno ayeno xa’mi’rino mashalaqqe afi’ra hasiissannotano xawinsoonni. ‘’Roorenkanni mangistete sooreeyyeno gattukkinni kipho kayisanno hasaawa assitanni afantannotino xawoho’’. Yiinohu Taammiraati;mashalaqqe aa kipho kayissanno yine waajjatenni roore hee’noonni sooreessimma aana hee’ne adda ikkitino mashalaqqe aannohu ofolla hasiissannotano buuxisino.
Xa hee’noommo yannara poletikunna Odeessaanchimma karsante burduuqante ba’ino. Konni daafira odeessaano mashalaqqete bue hoogganno wote uminsa hasatto garinni mashalaqqe sayissanno; umisa poletiku laooshshini burraaqqannoha ikke leellanno. Kaphu mashalaqqe fincono konni sani qarra ikkitunkunni dirra kiirantino. Tuqu xaadooshshuwano heewisama hasiissannonsahu balaxe sayisatenni ikkikkinni isilachonna adda ikkitino mashalaqqe dagate iillishatenniiti.
Ikkina xaa yannara mittichu handaari massagaanchi mashalaqqete odeessaachu mariro waalchosi cufe hoolannohu mayiraati? Loosisinni hemamannokkiha ikkiro xa’minanni xa’mora waalchosi fane mashalaqqe aate gadachamannota afa hoongeteronna soro looseemmo yee waajjannoro di anfannina waalcho cuqqaale ba’’anna la’nanni. Maanxeennano bainchu loosi di maaxamano. Mittu biirote sooreessi woradaho ikko federaalete geeshsha loosanno dachu loosi tuqu xaadooshshinni dagate iilliro rosicho aanno. Bushu loosino woloota rosiisanno. Ruxxi yitanno gedeno assanno.
Techo danchano bushano televizhiietenni, raadoonetenni, gaazeexunninna wolootu tuqu xaadooshshuwanni la’neemmori rooru sooreeyyete rosicho aanoho.ilamateno mayi bushinoronna seyinoro hincilaallote. Maaxatino mashalaqqe dhookkanno wote gobba huntannno. Xawoho assinoonniri kayinni xagicho afi’ranno. Dagate loonsanni mahslaqqe kayinni maaxa dacha labbe dileeltannoe. Danchare assinanni wote calla odeessaao koyinse kandanni hecheemmo,Maxine noo coyi, hala’lado dagawa kapho ikkanno wote abbanno gumi akkimale bunshe ikkannona badhe hinge layi’ra doorshu nookki doogooti.
Konni daafira sooreeyye woy massagaano dagate maaxaminore loossannokkiha ikki eega mashalaqqe hasi’rannohura waalchonsa fano assa hasiissanno. Waalcho cufi’re loosanohu kiilaancho callaho. Sa’u sase dirra giddo mangistenniha ikko hallanya tuqu uurrishuwara soorro dagginoti di morommanite. Halamme loosanni hayyono kalaqantinoha lawanno. Konne ikkino daafira daanno 6ki gobboomu doorshi co’icha ikke gumulanno gede tuqu xaadooshuwa adda ikkitino mashalaqqe iillisha hasiissanotano Itophiyu tuqu xaadooshuwa biilloonyi qaru dayiriktere kalaa Mehammed Idriisihu Pireesete ayyaana ayirrinsi yannara huwachishino. Tuqu xaadooshshi 4ki mangisteeti yinannihu dagatee ledo noo xaadooshshi luphiima ikkasinniiti. Xa gobate shashshafamara kaphu mashalaqqe kora ikkase fullahaao naqqassanni afantanno. Tuqu xaadooshshuwa ragunni horonsi’no!!
Yaareed Geetaachew
Dotteessa 28/2013
