Abrahaam Saamueel
“Geedi Hoste” Haqqichote caali hundaanni Uynanni Yooaanchimmate Amanyoote
Sidaamu daga mannu giwamannonna gaance kalaqanturo hasaabbe tirtannohu araarsate sumuumme heedhanno gede assate sanunni sane, dirunni diro sa”anni dagginoti umise budunna balchoomu noose ”Affini” yee haqqichote caali hunda ofolle qarranna mitiimma hattono mannunna dagate ledo noo gaance ti`rate gobbate ciimeessinni massagamme yoo uynanni amanyooti boo`nisiissannohu noose. Soomaalete dagano Sidaamu daga gedeehu budu noose, haqqichote Caali hundaani ofolline yoo uynanni amanyooti ”Geedi Hoste” yine woshshinannihu. Techo woganna Turizimete gafinkera Somaalete daga hiitto assite haqqichote caali hunda ofolte dagate yoo uytannoro konni woroonnni shiqqino borronni la`neemmo. Dancha niwaawe ikkito`ne.
Afuu, ama`no, sirchu ayiimma Sumaalete dagahu xeertisannoha ikkikkinni roorenkanni ganba assannoho. Sumaalete dagahu budu mannu xooqannoha di-ikkino, daga daganniwa sumimme kalanqannihollanna. Korkaatuno insawa kuni budi dagate qarru kalaqamimiro ti`rate, giwaminoha araarsate danchu xaadooshshinna sumimme heedhanno gede assate mittu mini giddo noo manni baxamanno baxxilli gede mimmituuwa keeraanchimma kalaqate lowo qeecha afi`rinohonna baxxino budeeti. Babbaxxitino aayiimmara biinfillu hee`ranno gede assate baaluri angansara no.
Mannu mannunniwa agurranna lekka lekkanniwa kibbantannoti ayrano xawoho. Konnira, Sumaalete daga ammante togoo gaanceranna kiphora coyee gara qolate hayyonna bilchaante noonsa. Qarransa haqqichote caali hunda ganba yite babbadooshshe ruukkisate amanyootu no dagaati. Somaalete daga budunni farco uytannohu lowo haqqicho caali hundaanni dancha diillallo noowa ofolteeti. Dagano hasaabbannohu taalo hedonna kofeenyansa mittu qarri nookkiha ku`litanni xawissanno baseeti. Ikkinohura konne yooaanchimmate amanyoote hiitto assite ha`risannoro konni woroonni hala`ladunni la`neemmo.
“Geddi Hoste” Sumaalete budi garinni badooshshu hee`rannokkiha mittimma calla halashshine kullanni baseeti; baalunku taalo farco afidhanno baseetti. Kuni budi caalu hunda farco uynanni amanyooti Sumaalete dagara baxxino hornyansaati. Qooxeessaho dagate ledo gaance heedhuro rahotenni gibbo qiisinannihu konni budinniiti. Giwanturi woy sumimme nooikkiri coyi wolewa ha`rikkinni keere abbate budu basera dagge woxarattannohu. Geerruno daga ku`litanno ku`llatto woy woxaratto seekkite maciishitannowaati. Dagano maaxxukkinni noore gudisse giddonsanni fushshitanno.
Sumaalete Qoqqowira haqqichote caali hundaanni assinanni araarsate amanyooti daga qarransa ku`litu gedensaanni halaalaancho farco afidhanno base ikkitinohura mitte huluullo di-heedhannonsa. Togoo budi baxxinohunni konne diro daga daganniwa gaance kalaqqanni hadhanno yannara tenne ilamara kiphonna gaance tirate hasiissannoha ikkinno daafira badhe hinge budu amanyooteneke bunxe la`nummoro woyyanno.
Geerru araarsankera hasi`ra laanfe di-ikkitino; roorenkanni halaalaancho bareende leeltannowaati. Korkaatuno, konni budi amanyotinni tirranni ha`ra qeelle calla ikkitukkinni qeellete badheenni noo co`ochimma leellishanno. Qeelamate giddo noo gaabbono garunni leellishanno. Huninohu hunosinni gaabbe maaro e”e co`o yitino giddonninna halaallunni hattono baxxillunni rosanno baseeti.
Geedi Hoste gibbo hunte araara dirrissannote, Koma hawisiissannote. Konnirano gashshootu aanno farconni balaxo uynanniho. Korkaatuno, budunnni gaancenna kipho ti`rate amanyooti xawadoho, harancho yanna giddo gumulo uynanniha ikke ama`note ledono xaadooshshu noosi. Konnira kapha di-hasiissanno, halaale wira di-dandiinanni; ikkado ikkitino farco wolewa higge dassitinokki farco afi`nanni baychooti, Geedi Hoste haqqichote caali hundaanni uynanni farco daga amante hadhannowaati.
Geedi Hoste dagate giddo adhamooshshu noosete. Cimeessuno daga amantannoho. Illachisi mittimmanna baxille batisannoho; hasaanbe sumuu yaatenni keeru doogonni hegeri dimokiraase widira massagatenna farconna taaloonye hattono lopho sufisate dandiisiissannoho, kuni budi. Huninohu ani garaho yee busha hedo widira harannokki gede assatenna umisi konni garinni qorichameemmo yee gumu`lanno amanyooteeti. Qoqqowu giddo addi addi booso nooti doogiweello gaancete giddora e`ara dandiitanno. Lawishshaho:-mitte gare mitte gare ledo manna shaatenni, seenne diiratenni hattono lalu haasso widoonni giwantara dandiitanno. Konne qiissate huninohunna hu`ninohu mitte basera geerrimmatenni coyee ti`rate hasidhe xaada gadadoho. Konnira “Geedi Hosti” yinanni amanyootinni haqqichote caali hundaanni cimeessunni massagantanno geerri keere dirrissara ganba yitanno.
Balaxxe lamunku coyee macciishshitu gedensaanni atino aguri, atino aguri yaatenni huninohanna hu`ninoha ganba assite yoo uytanno. Hunote shontenna ayirrimmma la`e huninohu hu`ninohura afalaama baataanno gede assinanni. Huninohura uynanni qorichi babbaxxinoha ikke shoolirichi kaayinni di-gatanno. Birru, farashshu, gaalunna olu uduunnichi. Huninohu hu`ninohura aanno gede cimeessu gumulo aanno.
Sumaalete daga haammata saada ce`e heedhannoreeti; konnira lalu itanno haasso widoonni gaance kalaqantanno. Ikkinohura konne qarra ti`rate huninohura shota qoricha uynanni. Hakkiinni aleenni sa`ino gaance ikkituro manna shiinoha ikkiro shiino gara la”atenni gaala woy olu uduunne qorichamanno gede gumulo uynanni gede assinanni.
Wolu qorichi kaayinni lowo jaddo loosinnoha ikkiro, wirro mimmito shaa heedhannnokki gede assatenna rabbano heedhanokki gede uynanni farcooti. Konnirano budu fajjanno gede “Abbettakmeedi” yine woshshinanniha cimeessunna geerru amaalante ga`a wole rewo daggannokki gede assate huninohunna hu`ninohu gare mimmito adhitanno gede ilte sirtanno gede assatenni mereeronsa xaadooshshu hee`ranno gede assinanni. Mimmitu ledo adhame sirino manni mimmito shaanno yine ammanannikki daafiraati. Konnira mixire afanni hee`re shiinoha ga`a rabbisa heedhannokki gedeno tenne doogoonni xaadisate loosono loonsanni.
Sumaalete budi garinni haqqichote caali hundaanni araaru amanyoote gumulsinihu gedensaanni miteenni ofolline hurbaate ita dandiinanni. Korkaatuno mittimatenni hurbaaxine ka`ni gedensaanni koma, kofeenyu dihee`ranno. Mittimatenni itanna aga yaaddo, kofeenya huntanno; baxille sufissanno. Konnira Geet Hosti amanyootinni haqqichote caali hundaanni uynanni farconni daga baalanti keerunni mininsara hadhe loosonsa loossidhanno.
Konnirano Sidaami daga lowo diro horoonsidhanni dagginnoha konne bulduuda budesi haqqichote caalira hundaanni amaalte, faltenna hasaabbe beettono annano, geerchono gare garenniwano giwanturono cimeessunna geerchu ganba asse tirannoha, araarsannoha, halaalanya farco uynanni base tenne horoonsi`ne gashshootu yoote minna nooha yooaanote loosi duhano shotisa dandiineemmo. Ayyimmanke hanboonke; budenke so`noonke; amme albi annuwanke gede haqqichote caali hundaanni ofolline babbadannonkere amaalamme tidhinona ninke sokkaati.
