Egenno mixxinannihu baca basenniiti. Kuri giddonni qrunna umihu Rosu mineeti. Rosu mine eate diru iilla geeshsha maatetewiinni,Olluunni,hoshshotenni baca roso afi’nanni. Macciishshanna coyi’ra hanaffannohu mininninna qachu hoshshonniiti. Tenne yannara oosote akati maatenna ollaansa lawanno.
Dirinsa rosoho iillanno woyte rosaano rosu minira e’anno. Tenne yannara wona maatetewiinninna qachi qachinsanni afidhino dandoonna akata mimmitoho beekkanno. Rosiisaanchuno babbaxxino qooxeessinni addi addi akatooma sinqisi’re,addi addi rosiisaanchi rosu dana beeqqe rosaanotenni ledo hosanna. Rosaanote annimma barra rosiisaanchu angara ubbanno;hashsha maatenniwa.
Rosu mittu ragi qeecha calla dikkino. Mootimma, maate, daddalaano, dureeyye, qeechi qeechinsanni rosotuqishshiranna isilanchimmara uminsa qeechi noonsareeti. Togo yineemmo woyte rosaano akatunni bilchaattinore ikkitanno gede maatete qeechi luphiimaho. Rosu roore isilancho ikkanno gede mootimma umise qeechi agadhannose. Mootimma rosu minira ikkannore baala assituro rosu isilanchimma agarate rosu mininna rosiisaano uminsa qeechi noonsa.
Coyinke aana kaxxiniwi baalu rosiisannoho woy hunannoho. Daddalaano daddalonsa egensiisate xallitanno egensiishshi jawa baanerenni daa’’ima rosaancho seekkanno woy hunanno. Daaimootu rosu mine hadhanno woyte dooggatenna sagalete minnara xallinoonni egensiishuwa nabbabbanni hadhanno. Kunino oosichinke rosanno hayyo giddonni mitto ikkino daafira daddalu minna egensiishshansa borreessite xallitanno woyte buuxisiisa hasiissanno.
Rosu mitto ragaanni calla dibiifanno yineemmo woyte, rosu mini hala’la hoogasinni rosaano mitte kifile giddo 100 ali turquuqante rossanno woyte Rosiisaanchu mitte kifile giddo duuchananta rosaano keena dandaannokki daafira kolishshu saleedira borreesse fulanno. Tenne yannara rosaano kolishshu saleedinni galchate gobbaanni mayi egenno afidhinoro rosiisaanchu keenate qarramanno. Konnira kayinni mootimma calla Rosu minna halashshitara agara calla tirtannokki daafira dureeyyenna rosaanote maate irkonna kaa’lo hasiissanno.
Sidaamu Qoqqowi giddo Rosu Biiro Maaja/12/2014 M.D “Sidaami Rosi Haaroonsha” yaanno uminni qixxeessitino milimillote barera dureeyye woxunni hanaffe Rosu mine minate qaale eansa qaangannita ikkitanna; beroo barra Shabbadiini woradira Bonoyya Miriddete Olliira maassiinsoonni rosi mini kuri mereerinni umihonna mittoho.
Kalaa Dukka’le Waaqayyohu (Awuraajji) 7 agani giddo eino sheemaati garinni daaimootu hoshshora ikkanno Rosimine isilanchonna illete baxisanno garinni deerrasi agadhino rosi mine minatenni maassiisasi Rosu hala’laranna rosu daafira mootimma calla ikkikkinni dureeyyete qeechi luphiima ikkinota naqqasannoho. Dureessu Dukka’le Waaqayyohu mittu dureessi miinja miinji’re ilamate sa’’annore assa hoogiro durimmasi waagu nookkita ikkitinota xawisannohonna wolootta dureeyyeno togo ilama quxate assinanni danchummate assootira kakka’anno gede furcho faninohona galatama hasiissannosi.
Wole widoonni wedellichu dureessi Biruki Abarrihu;Maaja 12/2014 M.dirira yaano techo 6 agani albaanni assinoonni rosu haaroonshi barera rosu iillora umisi qeecha fulate sheemaate einoti qaangannite. Sai agani giddo wedellichu dureessi Itophiyu Pireesete uurrinshanni ledo assino keeshshonni, sasu woradira 9.5 miliyoone ale birra fulo assatenni isilanchonna umosi dandiino rosu minna mina hanafe maassiisate alba higinota xawisinonke. Buruki yaatto giddonni:- “Itophiyu giddo ilaminonna lophino batinyu manni buximate heeshsho giddo saysinoha ikkasi dee”a dinonke. Sayinsoommota yanna hendoommoro batinyinke ronsoommohu islaanchimmasi agarinokki rosi mini giddo ikkinota huwanteemmo” yaanno. Konni garinni duuchunku halamikkinni rosu hala’lannokkita huwante rosu iillora qeechanke fula hasiissanno.
Rosu minna hala’la calla tirtannokkitano deama di hasiissanno. Rosu isilanchimma huluullissanno deerra iillitinoti rosu ogeeyyeranna rosiisaanote jawa dinyi looso ikkino dirira hee’noomo. Rosu kaarikuleme aanano jawu dinyi loosi nooha lawanno. Soorrote gashshooti rosu aana hanafinorinna abbanni noo soorro naandannita ikkiturono;eeli geeshsha loosa hasiissanno yanna xaati. Eela rosu minna dirrine la’nanni woyte nabbawate dandoo nookkiha onte kifile iillitinorinna hakkuy ale noota mitte yannara “EGRA” “woy Early grade Reading Assesiment “ xiinxallo faajje assitino.
Onte kifile rosiisannohu rosaanchosi keene dancha guma abba hoogiro 1-4 kifile geeshsha rosiisinna rosu mine mishanna, 9 kifile rosiisannohu sette kifilera rosiisisi rosiisaanchu rumanna,Yuniversitete rosiisaanchi duuchanta eela rosiissu rosiisaano celleeqatanna, mittu woleho baadde /koma/ woranna tuganna hee’ra xaate ikkito!
Rosu iillora dureeyye qeechansa fula hanaffinoti naaxxissannote. Rosaanote tii’’inna bilchaantera kayinni Ogeeyye qeechansa fulturo duuchinke anga anga amadamme gobbanke egennotenni albira jirotenni ilaala fushshineemmo barri dixeertote!
Bakkalcho Arfaasa 18, 2015 M.D
