Abrahaam Saamueel
Xagichinke, Mootichinke Yesuusi Kiristoosi Ilama (Ganna) Ayyaani Ortodokisete Amma`no doktiriine kiiro garinni honse qara ayyaanna giddo Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilama ayyaani (Gannu) mittoho. Barru masaalaano masaaltinohu Mannu ooso kalaqamara mooticha ikkinoha, xa kayinni mannu ooso cubbunni gatisansara manna ikke ilaminoha Yesuusa ayirrinsanni barraati, Gannu ayyaani.
Mootichinke Yesuusi Kirstoosi ilama barri diru dirunkunni Sadaasa ፳፱ (29) ayirrinsanniha ikkanna, Yohaannisi dirira Fooqu barri 6 ikkannohura ayyaana Sadaasa ፳፰ (28) ayirrinsanni.
Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilama (Gannu) ayyaani iillanno woyte labballu wedelli Gannu ayyaani budu godo`le godo`litanno.
Gannu Ayyaanira Gannu Ayyaani Godo`le
Babbaxxinohu ayyaanaamunna budu ayyaana ayirrinsanni baychi giddo Addis Ababu Quchumi giddo noohu Jaanmeedu xawi mittoho.
Gannu ayyaanira budu godo`le la`nummoro balanxe gaamote miila ikkannoha lame manna doorranni. Lame lame ikkite godo`laano annuwunniwa shiqqe doodhitino gaamo widira e`anno. Hasiissanno godo`laano wo`mitu gedensaanni lamenti gaamo gaamo gaamotenni kowaase angansara noonsa dullinni gantanni busulse gana dandaanno wedelli albillicho woy badhera qoltanni gantanni godo`litanno.
Tenne godo`le godo`litanno yannara kuni qunqumadu kowaase lawannohu gannannihu kaajjado ikkino daafira godo`laano duucha woyte lekkate mereero gantannoha ikkasinni lekka miicamatenna hiiqqamate deerrira iillitanno. Konni korkaatinni, mimmitu ledono giwante ku`u ko`onne gante facate geeshsha iillitanno. Konni Gannu ayyaanira nugusu loosaasine, nugusu galte loosaasine ikkitinori, mootichansa guwissanni woshshitannohu Gannu ayyaani godol`e yannaraati.
Godo`le olluu badooshshinni ikkiro, aliidi gaamo godo`laano ontawo woriidi gaamo lamalawo ikkite godo`lituro hooltanno wodho dino. Tenne godo`lenni goofimarchoho gibbo kalaqantanno daafira haammata yannara gawajjo kalaqantanno. Kowaase anga kaajjinshe ganniro kaajjado ikkitino daafira, ille nafa hunate geeshsha iillitanno. Godo`laano kaajjado kowaase gantanno dullinni mimmitu ledo giwanturono hoolanno yooaanchi dino. Godo`le la`anni noo annuwano ooso giwantanno yannara la`e oso`late gobbaanni mereeronsa geerra ikkite die’anno; rosamino coyee dikkino. Gannu godo`lera mimmito mishatenni, haariimotenni kisa rosaminoreeti.
Gannu godo`le Itophiyaho calla ikkikkinni wolootu gobbuwarano Olompikete ispoorterano tenne godo`le “Hokki” yine su`mine woshshinanni. Itophiyaho Gannu ayyaanira godo`linanni godo`lenni hiikku manchino gawajjamiro dixa`minanni.
Gannu ayyaanira qeeltino gaamo booto gorrineenna malawono uyneennansa ittannni, agganni sirbitanno godo`litanno. Godo`leno ola qeeltino gede assite xawoho burraaqqanno.
Gannu ayyaani godo`le yannara nugusano xonnara dandiinanni; hattenne xono ayino dikiiranno; dixa`manno.
“Gannu godo`lera mootichu dihanqanno”, “Gannu godo’lera borojjichunna mootichu dino” yitannoti sirbu kiiro tenne xawissanno. Gannu ayyaani godo`le Kiristinnu amma`no albaannino noote; baxxinohunni gidu laalchi iillanno yannara godo`linanni godo`leeti.
Diru dirunkunni Gannu ayyaana ayyirrinsanni yannara, konne ayyaana garunni affinokkiri baara widi gobbuwa, addi addirchinni yannichu bilicci yaannorichinni quchumunni baadiyyete geeshsha ayyaana booraawissanni afantanno.
Diru dirunkunni yannasi agadhe daannohu Gannu ayyaani, diru dirunkunni Sadaasa 29 ayirrinsamanno. “Konni barrinni kalqe gatisannohu Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino” yinanni wo’munku Itophiyira ayirrinsanni.
Ortodokise, Pirotestaante, kaatoolikenna wolootta amma`note minna, iibbishshe Gannu ayyaana ayirrissanno. Ayirrisate qaru korkaati, Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ayyaani amma`nonkera waalcho fantanno qulfe ikkinohuraati yaatenni ayirrissanno. Qoleno, kalqete mittu qaaqqi ilame maatesiwa karsamanno yannara kalaqamanno hagiirri gedeehu nookki daafira Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilamano hakkiinni roortinota ikkitino daafira konne barra baxxino garinni ayirrinsanni.
‹‹Kuneeti techo barra Daawiti Quchumira bayru hagiiri ikkino; hakkuno Xagicho ikkinohu Mootichu ilaminohuraat” yitanni iimanna uulla afantanno garera, hagiirrunna galatu bue ikkinohu; masaalaano masaaltinohu; soqqamaasine guissinohu, allaalaasine dudubbinohu, Sabaa-Segeli heeshshi yite kumbuultinohu, cubbaataammu gattinohu; gashshaano huxisinnohu; hawaariyaate ayyirrissinohu; mannahonna soqqamaasinete bayra hagiirre ikkkinohu Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilaminoha Gannu ayyaana ayirrinsannihu konni garinniiti.
Hattenne yannara gobba gashshinohu Awugisxoosi Qeesaari yinanni nugusichi manna baala kiirsiisara hajajo uyno. Tenne hajajo kaiminni, mannu baalu kiiramara gobbasira ha`rino. Yooseefinna Yooseefi galte Maariyaamino kiirantara Naazireti Quchuminni ilantino gobbara Beeteeliheeme hadhino. Beeteliheemete hakkonne baycho iillitu yannara Yesuusi ama Maariyaami iltanno yanna dagguse. Hakkonne baycho haammatu wosini noohura Yooseefinna Maariyaami fooliishidhanno baycho diafidhino. Goxxannowi noonsakki daafira, saada galtannowa hadiro Maariyaami qaaqqose iltino.
Hoccunni xaaxxe saadate giddo hadiro goxissino. Hattenne gobbara heedhanno saadate allaalaasine hashsha saadansa agadhitanni no. Soqqamaasinchuno hedeweelcho mulensa uurri. Caabbichuno gaangaawansa xawi. Lowo gede waajjitu; Soqqamaasinchu togo yiinsa; “Kuneeti, ki`neranna daga baalate hagiirre ikkannoha bayra coyee kuleemmo`nena hanni waajje”, “Techo Daawiti Quchumira xagicho ikkinohu ilamino`ne. Isino Mootichanna Magano ikkinohu Xagichinke Yesuusi Kiristoosiiti. Ki`ne xaaddinisi yannara malaatu konneeti. Qaaqqu hoccunni xaaxame saada galtannowa hadiro goxe noowa afidhinanni” yiinsa. Hedeweelchono hakkuri soqqamaasine ledo woloottu haammata soqqamaasine Magano galaxxitanni no.
Konni gedensaanni kuri saada allaaltannori insa insaneewa “Hanni Beeteliheeme ha’no; Maganu leellishinonkeha konne bayra coyee la`no” yitu. Rahotenni hadhu. Martinowa Maariyaaminna Yooseefi afidhu. Qaaqqono saadate giddo hadiro afidhu. La’u yannara soqqamaanchu kulinonsare qaagganni lowo gede hagiidhitu. Allaalaasinu kulinonsa gede la`unna macciishshitu gedensaanni baalunku coyinni Magano galaxxitanni; “Iima Maganoho ayirrinyu ikko; uullateno Manchu beetti oosora dancha fajjo ikkino” yitanni galaxxitanni ayyirrissanni dagginowa wirro higgino.
Gannu ayyaani barra mittu mittunku Kirstiyaani badhera hige Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino baycho Beetileemete saadate hoowera woy hadiro ilamino hashsha qaaganno. Kiristiyaana ikkinohu baalu qaaqqu, jawu, akkalunna meyaati hakkonne hashsha Maganu minira hadhanno. Korkaatuno Maganu mancho ikke dayno hashsha ikkinohuraati. Amma`note minna addi addi biifono garinni Nugusu ilamino barra ikkino daafira, daraarotenni caabbichunni biiffanno.
Kayinnilla, konne ayyaana ayirrinseemmo yannara agatenna sirbatenni ikkikkinni, baalunku loonsoommo cubbira maaro xa`minanni; Iso galaxxinanni ayirrisa noonke ikkinninna, mullirichinni mimmitu ledo kiphi yaatenni ikka dinosi. Isi manna lawe dayno ikkinninna, Maganoho; Mootichaho; Nugusaho, xagichoho; gatisaanchoho. Baalanka coye kalaqinoho.
Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino hashsha, Saada allaaltannorira soqqamaanchu, “Iima Maganoho ayirrinyu ikko; uullateno Magano baxxannorira dancha fajjo ikko” Luqaasi 2:14 yaanno yite faarsituri gede, Kiristoosi tenne uullara daynohu Manchu beettira keere abbaraati. Konnira, Mootichinke ilamino barra konne Xagicho ikkinoha wodaninke giddo wodhino.
Galchimi gobbuwa 16ki sanira Juuliyaani kiiro garinni qixxaabbino Gorgoriyanete kiiro harunsite insa “Sadaasu” aganira 16ni “December 25” ayirrissanno. Barru mitto ikkollana, badooshshu kalaqaminohu Baatto Arrishsho doyte gudda geeshsha adhannose yanna Galchimi daga widoonni 365 barranna 6 saate ikkanno. Konniraati barru badooshshi kalaqaminohu.
Ikkollana, Roomawuyaane albi waro Sadaasa 16ni (December 25) barra halaalaancho arrishsho ilantu barraati yite ayyirrisanno. Insa ayirrissannohu Mootichinke Yesuusi ilamino barra ikkikkinni, arrunni hawadu widira fultanno yannara arrishsho afidhanno barra ikkinohuraati. Romaawuyaane Arrishshote barra ayirrissannohu konni Gannu ayyaani barraati. Insara dixawinonsana kalaqinonsaha agurte kalaqamaho ayirrinye uytanno.
Kiristiyaanu seeda diro darantanni keeshshitinohura, Mootichinke Yesuusi Kiristoosi ilama barra garunni ayirrisse diegentino. Konnira, Roomaho noo Kiristiyaani annuwinsanni daggino amma`no harunsite Yesuusi ilamino barra insa Arrishote ayirrinye uytanno. 320 M.D qooxeessira umi yannara Kiristiyaanu babbaxxino baycho ge”e hee`ra hanafinohura, Mootichinke Xagichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino barri ayyaana Sadaasa 29ni ayirrisa hanaffino. Konni gedensaanni Roomu Nugusichi daga baala Xagichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino barra ayirrisso yee lallawino.
Xagichinke Yesuusi Kiristoosi ilama Gannu ayyaana, Ertiru, Gibtsenna Mereerimu Soojjaatiranna Soojjaati Awuropira noo gobbuwa techo geeshsha Gannu ayyaana Sadaasa 29ni Yesuusi ilamino barra ayirrissanno.
Halalaancho Magano huwante iso calla wodaninkera mooticha assi’no; ilaminonkeha iso calla ayirrinso. Konni ka`a busha maganna heedhoonkenke. Tayxeno Xagichinke Yesuusi Kiristoosi ilamino barri Gannu ayyaani baalunkura dancha ikkonke. Dironke Maganu lede lede haaroonsonke. Kalqetenna Itophiyaho keerunna ga`labbo batidho. Jireenyu, atootunna ashile ikkito. Keerunni.
Bakkalcho Sadaasa 27, 2015 M.D Hamuse
