Arbagoona:- Sidaamu qoqqowira afantanno haqqete danna giddonni garambichote haqqicho kullanni. Sidaamu maassi`ranno woyteno garambichote haqqicho amadeeti. Moolle kalaqantanno woyte, gosate kipho ka`uronna wolootta hajubbano xaaddunsaro huuccattonsa yannara tini haqqicho angansanni dibaxxitanno.
Iltinokki meyaa otoottose maassantanno gede huuccidhannohuno garambi ilaala fulteeti. Mancho gobbate geerra amadde garambi ilaala gidditanno; saada gorrineenna du`nantino mundeenni garambichote haqqicho cuu`ne iltinokki mancho godowira, goowiseranna albise aana buurre huuccinanni.
Arbagooni woradira afamannohu garambi ilaalino konne su`ma afirinohu qooxeessaho batinyunni afamanno garambichu haqqichiwiinniti. Konni daafirano garambichu haqqichi Sidaamaho baxxitino tiro noosi. Atootinsarano korkaataho.
Qooxeessu babbaxxitino dubbu saada heedhannoho; budillite xagganna waay buichooti. Miniliiki bullichi, Geedimu, Galshshu, Gotiichu, Dagunchu, Hilleessu afamannowaati. Babbaxxitino ceano amadino. Su`niillinsa baxisanno haqqenna xaginateoho hassanno mu`rono laaltannowaati.
Fayyanna moolle kalaqantanno woyte; gosate kipho ka`anno woyteno konne amanyoote harisa qooxeessaho rosantinote. Assa callano ikkikkinni qarrubbate tirono noosi yine ammannanni. “Huucci`noommori ikkannanke la`noommo” yaanno qooxeessu teesaanchi Noxxorota Taayyehu.
“Kaaliiqa eeggotena ati huuccattonke macciishshi; qaaqqo hanqafidhona” yite annuwu huuccitanno; kalaqaanchinsano huuccattonsa macciishshanno. Amma`nansa gedeno ikkanno; amano iltanno. Iltino amano qaaqqo amadde galataho shiqqanno, ilaalu aana saada gorrinanni yeeno Noxxorota farci`ranno. Kuni haqqichi Sidaamaho baxxitino tiro noosiha ikkinohuno konniraati; yaanno.
Budillitte magansi`ra heedhanno woyte garambichote haqqichi horote aana hosanno. Saada gorrantuhu gedensaanni garambichote haqqicho murre du`nantino mundeenni cuu`ne shoolunku ragira kiinfanni Kaaliiqi keere dirrisanno gede; diro maassiranno gede huuccidhanno; yaanno. Sidaami baatto qaccera afammoommo.
Arbagooni woradihu garambi ilaali baattotenni 3 kume 368 meetire gottimma noosi. Dubbunni diwaminohu ilaalu qooxeessaho co`itte diilallote buicho ikkino. Arrinni hawadu geeshsha xeena afi`ranno, haanjunni diwaminohonna injiitanno diilallo noo qooxeessa kalaqino.
Garambi ilaali qaccera hodhine iillate shiimunni 40 xiqqeessa adhanno. Ilaalu qacce gongo`mishamaano iillitanno doogo loosantanni no. Batinye Sidaamu qoqqowiti xashshuwa burqitanno ilaalaati. 14 kinsannikki dubbuwa noosiha ikkanna 16 jajjabba foonchuwa burqitannosi. Xaphoomunni qooxeessunni 145 buicho burqitanno.
Alichaame diilallote qoqqowi batirannosihu woradu; alichu buna kaasanno, luphiima bunu nyammo afi`noonniwanna bunu nyammonni baraarsha adhino worada ikkasino xawisanno.
Sidaamu qoqqowira Arbagooni woradi qaru gashshaanchi kalaa Mangistu Maatewoos; ilaalu muli yanna kawa luphiima illacha uyneennasi turiistete daa”atto yineenna latanni afamanno yiino. Seeda dirrara kinsannikki dubbo ikke dagoomunni agarame keeshshino baycho ikkasino coyi`ranno.
Honse dureeyye qooxeessa latissanni nooha ikkanna; waa laashshe gobbate giddoonna gobbaydi dikkora shiqisha hanafino kubbaaniyino no.
Qooxeessu dagoomiti qara sagale weese honge afi`nanni waasaati. Lowo geeshsha coommitannoti Sidaamu budu sagale buurisamete. Alichaame ikkasi ledo amadisiisameno hayixenna qamade hala`ladunni laashshinanni.
Qooxeessa turiistete daa”atto assate loosi hanafino. Qoqqowu mootimmanna woradu halamatenni qooxeessa latisate looso loossanni afantanno. Ilaala giddinanni dirimi loosamanni afamanno. Itophiyahono Tiriistete daa”attuwanni mitto ikkanno yine hendanni.
Qoqqowoho afantanno 36 woradda mereero Arbagooni woradi mitto ikkanna 180 kume teesaano amadino. Woradu ofollo qole Yayye quchuma ikkanna; xintaminkunni 127 diro ikkinosi. Kuni keeshshino quchumi Addis Ababu quchumi ledo shiqqanno yanna giddo xintaminoha ikkasi huwata dandiinanni.
“Dagatenna dagoomu mittimma sufanno keerira” yaanno massagote hedonni Bocaasa 29/2015M.D 17ki doychora Federeeshiinete amaale mini qineessonninna Sidaamu qoqqowi wosinsi`ranni dagatenna dagoomu ayyaana ayirrinsanni. Babbaxxino qooxeessinni riqiwantanno teesaano konne turiistete daa”attote qooxeessa towaattannota agarranni.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Bocaasa 22, 2015 M.D
