Addis Ababa:- Gobba babbaxxitino jiffa giddoonni sa’’ase hedote giddo worrummoha ikkiro babbaxxitino handaarranni abbinoommo soorro dhaggeeffata hasiissanno yee Xaphoomu ministirchi Dr Abiy Ahimed egensiisi.
Doogote loosi 165 kume kiilomeetire iillinota, horophilu doogo eo 4.8 biliyoone doolaare widira luphi yaase hattono teelete tirfi 55 biliyoone birra iillinotanna 2 kume 100 ale rosu minna ijaarroonnita xawisino.
6ki dagate riqiwamaano amaale mini 1ki diri loosu wogga 13ki uurrinshu songo harinsi yannara Xaphoomu ministirchi shiqqinosi xa`mubbara tittirshu dawaro uyno.
Xaphoomu ministirchino soorrote yannanni babbaxxitino jiffa giddo ikkeno woyyino coye leellishino yaatenni rifoormete gedensaanni miinjunna dagoomittete handaarinni jawaachishshanno soorro borreessantinota coyi`rino.
Soorro borreessantinohu kayinni Kovidi taraawo gobbaanni manchi beettinni kalaqantino qarrubba xaaddino yannara ikkinota buuxisino.
Baxxinohunni gobba diigate assinoonni olinni bacu qarri kalaqamino yiinohu Dr Abiy; olu shotu garinni la’’amannoha ikkikkinni gobba diigamatenni gatisinohonna; Itophiyaho goofo daggino yite heddannorita hedonsa galchinoho.
Gobbate giddo kalaqamino qarra gunde fooliishshi`nummokki Rusiyunna Ukireenete oli miinju aana xiiwo gashshino. Konninni sae gobbaydi xiiwono noota hedote giddo wora hasiissanno yee huwachishino.
Sa’noommori baca qarrubba danqarantinonkehu garunni qinaambummokkinninna uurrinshuwa kalanqummokkiinniiti. Togoo qarrubba albillicho balaxxunkero kayinni berohunni roore tidhineemmo wolqa xa noonke yiino.
Mite mite mitiimma kayinni umiseha ikkino kaayya haadhe dagganno. Koronu daynohura baatto mulla ikkitoonke yine ka`neemmo gede assino yiino.
Baca qarrubba sa`nummorono xaaddinonke qarrubba ledo heewisiinsanni woyte loonsoommohu woyyannoho. Lawishshaho, soorrote albaanni noohu doogote ijaarshi xaphoomunni 127 kume kiilomeetireetinka; soorrote gedensaanni kayinni 165 kume iillino. Itophiyu doogote billoonyinni soorrote albaanni noo dirrara loosantinoti konkriitete aspaalte 13 kume calla ikkinotano qaagiissino.
Soorrote gedensaanni kayinni uurrinsha 4 kume 700 kiilomeetire doogo ijaarsitino. Ledotennino 8 kume 113 kiilomeetire ijaarsitanni afantanno. Ledote 9 kume 102 kiilomeetire baajeette gaamme loonsannita coyi`rino.
Addis Ababaho calla nooha la`nummoro 151 kiilomeetire doogo loosantino. Mite mite doogo 60 meetire geeshsha hala`linyu noosiho. Ledoteno quchumaho 470 kiilomeetire aspaaltete gobbaanni noo doogganna 116 kiilomeetire hala`ladda lekkate doogo loonsoonnita xawisino.
Doogote biilto loossinohu doogote ijaarshubba mitteenni 22 kume kiilomeetire iillanno. Kunino soorro abbitino gumaati yino.
Xaphoomunni Itophiyu dooggate billoonyi soorrote gedensaanni loosinorenna harinshote aana noore hendeemmo woyte soorrote albaanni noonke dogoonni xibbuunni 40% lophinota la’’a dandiineemmo. Ikkollana, hasi`nanni deerrinni xaano xeerti`ne hee`noommo; noo hasattonna noonke wolqa taaltinokkihura xaano doogote qarri noota coyi`rino.
Doogotenni sae Itophiyu horophilu doogo soorrote albaanni 100 horophili calla nooseta kayse; xa 135 iillinota coyi`rino. Horophilu kiironni soorrote albaanni noohunni xibbuunni 35% lopho leellishinotano buuxisino.
Soorrote albaanni horophilu doogo 115 fooliishubba noosita kaysinohu xaphoomu ministirchi; xa kayinni 127 fooliishshubba noosita xawisino.
Eote widoonnino 3.3 biliyoone doolaare eo nooseti horophilu doogo eose 4.8 biliyoone doolaare widira lophitinotaati coyi`rino. Doogaasinete kiiro wodoonnino 6 miliyoone doogaasine haadhannoti Boole kalqoomu horophilu fooliishsho xa 22 miliyoone doogaasine haadhanni noota xawisino.
Itiyotelekoomete ledo amadisiisaminohunnino soorrote albaanni 38 miliyoone owaatamaano nooseti telekoome techo 65 miliyoone owaatamaano kalaqidhino. Soorrote gedensaanni 27 miliyoone owaatamaano lexxite daggino yinanni woyte shota soorro dikkitino.
Soorrote albaanni 33.5 biliyoone ikkinohu uurrinshate tirfi 55 biliyoone doolaare iillinota coyi`re; teele tekinoloojete wolqannino 5ki ilama iillase jawa soorro ikkinota xawisino.
Itiyo Telekoometenna Itophiyu horophilu doogonni leeltino soorro dancha ikkiturono xaano illachunni loosa hasiissannota qummi assino.
Wole widoonni rosu handaarinni 2100 rosu minna ijaarroonnita xawise; 15 kume ledote rosu kifilla loosamansanni rosaano adhate wolqa lexxitinota xawisino.
Amadisiiseno soorrote giddo leeltinoti gobbaydi woxu soorro eo lopho, industirete paarkuwa ijaarshi, laalchuwate lopho hattono giwirinnu loosinnninna babbaxxitino dagoomittete handaarranni leeltino soorro jawaachinshannita ikkitinota coyi`rino.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Ella 9 , 2014 M.D
