መስቀል ደመራ- የቱሪዝም ዘርፉ አነቃቂ ሃብት

የያዝነው የመስከረም ወር ለቱሪዝም መስህብነት የሚውሉ ሃይማኖታዊና ባህላዊ ክብረ በዓላት በብዛት የሚስተናገዱበት ነው። ክብረ በዓላቱ የሚጀምሩት ኢትዮጵያን ከመላው ዓለም ልዩ በሚያደርገው ሁሉም ኢትዮጵያዊ ደምቆ ከሚውልበት መስከረም አንድ የአዲስ አመት “እንቁ ጣጣሽ” በዓል ነው፡፡

የወላይታ ብሔረሰብ ዘመን መለወጫ /ጊፋታ/፣ የሀዲያ ብሔረሰብ የዘመን መለወጫ ያሆዴ፣ የጎፋና ጋሞ የመስቀል በዓላት፣ በኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች ዘንድ በድምቀት የሚከበረው የመስቀል ደመራ በዓል እንዲሁም በኦሮሞ ብሔር ዘንድ በድምቀት የሚከበረው የኢሬቻ በዓል በእዚሁ ወር የሚስተናገዱ በዓላት ናቸው፡፡

ወሩ ሙሉ ለሙሉ ሊባል በሚችል መልኩ በዓለም ቅርስነት በተመዘገቡ እና በቀጣይ ሊመዘገቡ በሚችሉ ልዩ ልዩ የማይዳሰሱ ክብረ በዓላት ይደምቃል፡፡ ይህን ተከትሎም ታላላቅ ሃይማኖታዊና ባህላዊ ጉዞዎች ይደረጋሉ፡፡ በነዚህ ወቅቶች የአገር ውስጥና የውጭ ጎብኚዎች ወደ መላ ኢትዮጵያ በብዛት ይንቀሳቀሳሉ።

ይህ ወር የዓለም ቱሪዝም ቀን በመላ ዓለም የሚከበርበትም ነው፡፡ በዓሉ ዘንድሮ በዓለም ለ43ኛ ጊዜ በኢትዮጵያም ደግሞ ለ35ኛ ጊዜ እየተከበረ ይገኛል፡፡ ቀኑ በኢትዮጵያ እንደ አገር በቤኒሻንጉል ክልላዊ መንግስት ትናንት መከበር የጀመረ ሲሆን፣ በዛሬው እለት /መስከረም 15/ የበዓሉ ማጠቃለያ ይደረጋል፡፡

የዓለም ቱሪዝም ቀን “አዲስ እሳቤ ለቱሪዝም” በሚል መሪ ሃሳብ እየተከበረ የሚገኝ ሲሆን፣ በዋናነት በቱሪዝም ዘርፉ የተከናወኑ ዘርፈ-ብዙ ስኬቶች የሚዘከሩበት መሆኑን መረጃዎች ያመለክታሉ። በበዓል አካባበሩ ወቅትም በተለያዩ የመስህብ ስፍራዎች ጉዞዎች ይደረጋሉ፡፡

ይህ ሁነት በማይዳሰስ የዓለም ቅርስነት የተመዘገበውን “የመስቀል ደመራ” ክብረ በዓልና ሌሎች በዓላቱን ከምንጊዜውም በተሻለ የዓለም ትኩረትን እንዲስቡና የቱሪስት ፍሰቱ ይበልጥ እንዲጨምር ሊያደርጉ በሚያስችሉ መልኮች ማክበር መቻል የመስህብ ሃብቶቹንም ለማበልፀግ አስተዋጽኦ እንደሚኖረው ይታመናል፡፡

በየዓመቱ በመስከረም ወር የሚከበረው ይህ ቀን የኢትዮጵያውያን የዘመን መለወጫ ወር ሊባል በሚችለው መስከረም ወር እና በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ዘንድ በየአመቱ በድምቀት በሚከበረው የመስቀል ደመራ በዓል ሰሞን መዋሉ ለበአላቱ ድርብ ድምቀትን ያጎናጽፋልና በቀጣይም በድምቀት ቢከበር ፋይዳው ከፍተኛ ነው ብሎ መውሰድ ይቻላል።

በዚህ በመስከረም ወር ለዘመናት የዓለምን ቀልብ በመሳብና በሃይማኖታዊና ባህላዊ ስርዓቱ በእጅጉ የሚታወቀው “የመስቀል ደመራ” በዓል ነገና ተነገ ወዲያ በድምቀት ይከበራል። በነገው እለት በመስቀል አደባባይ የደመራ በዓል በልዩ ደማቅ ሃይማኖታዊና ባህላዊ ስነስርአት የሚከበር ሲሆን፣ በቀጣዩ ቀንም የመስቀል በዓል ቀጥሎ ይውላል።

የመስቀል ደመራ በዓል በወሩ በመላው ዓለም በሚመጡ ቱሪስቶችና ኢትዮጵያውያን በጉጉት ይጠበቃል። የመስቀል ደመራ በዓል በዩኒስኮ በማይደሰስ ቅርስነት መመዝገቡም ይታወቃል፡፡ ይህ ምቹ ሁኔታ ደግሞ የአገሪቱ የቱሪስት ፍሰት እንዲጨምር ዓይነተኛ ምክንያት ይሆናል። ለመሆኑ ይህ በዓል ምን አይነት ይዘት አለው? በምን መልኩስ ይከበራል? በኢትዮጵያ ቱሪዝም ላይስ ምን ተፅእኖ ያሳድራል? የዝግጅት ክፍላችን የባህልና ቱሪዝም አምድም በዋናነት ነገ በመስቀል አደባባይ የሚከበረውን ይህን የመስቀል ደመራ በዓልና በማግስቱም በየቤቱ የሚቀጥለውን የዚህን በዓል ስነስርዓት እንደሚከተለው አሰናድቶታል።

መስቀል ደመራ

መስከረም ለእኛ ኢትዮጵያውያን ብዙ ፀጋና በርካታ በረከትን ይዞልን ይመጣል። ሁሌም የያዝነው ዓመት ተጠናቆ አዲሱን ስንቀበል በወጋገን ፈክተን በልምላሜ ተከበን በአደይ አበባ አጊጠን ነው። እኛ የራሳችን የዘመን መቁጠሪያ፣ የራሳችን ፊደልና ከተፈጥሮ ጋር የምንግባባበት ልዩ ቀመር ያለን ህዝቦች ነን። ለዚያ ነው ጉሙና ጨለማው ሲገፍ አበቦች በፍካት ሲፈነድቁ በራችንን ከፍተን በልዩ ተስፋ ተውበን ዘመኑን የምንቀበለው።

መስከረም ሲጠባ አሮጌውን ዓመት ብቻ አንሸኝም፤ አዲሱን አመት ብቻውንም አንቀበልም። ልዩ ልዩ በዓላትን እናከብራለን፤ ለቀጣዩ ወራት እቅድ አውጥተን የሕይወት ስኬት ለማስመዝገብ የምንሰናዳበት ጭምር እንጂ።

አዲስ ዓመት ሁሌም ይናፈቃል። ሁሉም የአገሬ ሰው በዚህ ጊዜ በደስታ ይቅበጠበጣል። ከላዩ ላይ እርጅና የሚለውን ስያሜ ገፍፎ ደምቆና አምሮ ይታያል። በሸኘው ዓመት ያገኘውን ድል በአዲሱ ደርቦ ደራርቦ ስኬታማ ለመሆን ያቅዳል። ማንፀባረቁ የፊት ገፅታው ላይ ሲገለጥ፣ ማማሩ ደግሞ ከባህላዊ እሴቱ በተቀዳው ማራኪ አልባሳት ማጌጡ ላይ ይታያል። በአጠቃላይ አዲስ ዓመት ሁሌም አዲስ ሁሌም ፍካትን የሚሻበትና “አሃዱ” ብሎ ዳግም የሚነሳበት ወቅት ነው።

መስከረም ለእኛ ብቻ አይጠባም። ወሩን ጠብቀው ውብ ባህላችንን፣ ሃይማኖታዊ ክብረ በዓላትን እንዲሁም ልዩ ልዩ መገለጫዎቻችንን ለመጎብኘት ከተለያዩ የዓለም ክፍለ አገራት ወደ ውቢቷ አገራችን ለሚጎርፉ አያሌ የውጭ ዜጎች መስከረም ይጠባል፤ ይህን ተከትለው ወደ ኢትዮጵያ ይተማሉና፡፡ እኛ ልዩና ውብ ባህል፣ ማንነት ያለን ህዝቦች ነን። በዚህ ምክንያት ደግሞ ብዙዎች ያሉንን እሴቶች ለማየት ይናፍቃሉ። እኛም እንግዳን ተቀብለን “እሽሞንሙነንና” ዳግም ደጃችንን እንዲናፍቅ አድርገን መሸኘት የምንችል ኢትዮጵያውያኖች ነን።

ለምሳሌ ነገ ደመራ ነው። መላው ኢትዮጵያውያን የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች የመስቀል በዓልን ለማክበር “በመስቀል አደባባይ” ተገኝተው ደመራ ደምረው በሃይማኖታዊ ስርዓት ደምቀው የሚውሉበት እለት ነው። ይሄ ክንውን በዓመት አንዴ የሚመጣ ከመሆኑ አንፃር በምእመናኑ ብቻ ሳይሆን ከመላው ዓለም ለሚጎርፉ ጎብኚዎች፣ የሌላ እምነት ተከታዮች በሆኑትና ተባብሮና ተቻችሎ የመኖር እሴት በገባቸው ኢትዮጵያውያን ጭምር የሚናፈቅ ነው።

መስከረም አንድ ሲል “አበባ አየሽ ወይ” ብለን ቢጫውን የተስፋ ምልክት አደይ አበባን ይዘን በደስታ እንደምንቀበለው ሁሉ በመስከረም 16 እና 17 ደግሞ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች “የመስቀሉን ከጠፋበት በንግስት እሌኒ አማካኝነት መገኘትን›› ምክንያት በማድረግ ሌላ ብስራት ሌላ ደማቅ በዓል ኢትዮጵያ እንድታከብር ያደርጋሉ።

በዚህ በዓል ውስጥ አንድነት፣ ፍቅር፣ ባህል፣ ማንነትና ውብ ስነስርዓት በጎዳናና በሰፋፊ አደባባዮች ላይ ይታያል። ይሄኔ ዓለም ፊቱን ወደ እኛ ያዞራል። ህፃናት፣ ወጣቶች፣ አዛውንት ጎልማሶች ሴት ወንዱ ሳይቀር እምነቱ በሚፈቅደው ስርዓት አምሮና ተውቦ ከነብሱ ምግብ በተጨማሪ እግረ መንገዱን ባህሉንና ታሪኩን ያስተዋውቃል። ጎብኚዎች ካሜራዎቻቸውን ደቅነው፣ አይኖቻቸውን አጉልተውና ነብስያቸውን በሙሉ በመስቀል አደባባይ በሚደረገው “ሃይማኖታዊ ትርኢት” ላይ ጥለው እምነት፣ ስርዓት፣ ባህል፣ ውበት፣ ኢትዮጵያና ኢትዮጵያዊነትን ይደመሙበታል። ምን ይሄ ብቻ በባህላዊ ልብሶቻችን ደምቀውና አጊጠው በጎዳናዎች ላይ ሽር ብትን ይላሉ።

በመስቀል ደመራ ጊዜ

“መስቀል ከጎለጎታ እስከ ግሸን ደብረ ከርቤ” በሚለው መፅሃፍ ላይ ደመራ ሲሆን (በመስቀል በዓል) እረኞችና ወጣቶች የተለያዩ ባህላዊ ጨዋታዎች ይጫወታሉ፤ እናቶችና አባቶችም በተለያዩ ባህላዊ ጨዋታዎች ተሳታፊ ይሆናሉ፡፡ በቆየው የኢትዮጵያውያን ሥርዓተ ባህል መሠረት ተራው ሕዝብ ብቻ ሳይሆን፣ ነገሥታት አዲስ አዋጆችን የሚያውጁ በየቤቱና በየአካባቢው ተበታትኖ የከረመውን ሠራዊታቸውን ክተት ብለው የአደባባይ ላይ ትርኢት የሚያሳዩበት በዓል ጭምር መሆኑን ይገልፃል፡፡

ከዚህ በተጨማሪ ለመኳንቶቻቸው፣ ለካህናትና ለታላላቅ እንግዶች ግብር የሚያበሉበት፣ ከእኒህ አካላት ጋራ በአገርና ማኅበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ የሚወያዩበት ዕለትም ነው። ሕዝቡም በየጎጡና በየሰፈሩ በነቂስ በመውጣት የደመራ በዓሉን በድምቀት ካከበረ በኋላ በኅብረት እየተመገበና እየጠጣ ስላለፈው ክረምትና ስለመጪው መኸር ጉዳይ የሚጨዋወትበት ልዩ አጋጣሚ ነው፡፡ በተለይ የአገር ሽማግሌዎች ሰብሰብ ብለው የሚወያዩበት ዕለት እንደሆነ ይታወቃል፡፡

የመስቀል በዓል ልዩ የሚያደርገው ሌላው ገጽታው ሰዎች በክረምት ምክንያት ተለያይተው ከከረሙ በኋላ የሚገናኙበት፣ እሸት የሚደርስበትና የሚቀመስበት ወቅት መሆኑም ጭምር ነው፡፡ ጊዜው የዘርና የአረም ሥራ የሚያበቃበት፣ በአንጻሩ እህሉ ለእሸት፣ ለአጨዳ የማይደርስበት፣ ገበሬው ከአድካሚው የክረምት ሥራ ተላቆ አንጻራዊ ዕረፍት የሚያገኝበት በመሆኑ ተለያይቶ የከረመው ወዳጅ ዘመድ ለመጨዋወትና ለመገናኘት ያመቸዋል፡፡ ኢትዮጵያውያን የመስቀልን በዓል የሚያከብሩት ብቻቸውን አይደለም፤ ዕፅዋቱም፣ እንስሳቱም ምድሪቱም ሰማዩም ከሰው ጋራ ተስማምተው ተዋሕደው ነው የሚያከብሩት ማለት ይቻላል፡፡

የኢትዮጵያ ሕዝብ ስለ መስቀል የጠለቀ ዕውቀት እንዳለው የሚያሳዩ የተለያዩ መረጃዎችን መጥቀስ ይቻላል። ለምሳሌ ገበሬው ሌላው አካሉ ጥቁር /ዳልቻ/ ኾኖ ግንባሩ ነጭ ያለበት በሬውን መስቀል፣ በተመሳሳይ ላሙን መስቀሌ እያለ ነው ይጠራቸዋል፡፡ ይህም ምሳሌያዊ ነው፡፡ ይኸውም አንደኛው ምክንያት የሰው ልጅ ለ5500 ዓመታት በጨለማ ከቆየ በኋላ እውነተኛ ብርሃን ያገኘው ከመስቀል በኋላ መሆኑን ለማሳየት ሲሆን በሌላ አባባል መስቀል የብርሃን ተምሳሌት መሆኑን ለማመልከት ነው፡፡ በትግራይ ሰዎች አደይ አበባን ገልገለ መስቀል /የመስቀል አጃቢ/ ብለው የሚጠሩትም ለዚሁ ይመስላል፡፡ የመስቀል ወፍን ጉዳይ ሳንረሳ ማለት ነው፡፡

ሃይማኖታዊ ስርዓት

ነገ የመስቀል ደመራ በዓል በኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች ዘንድ የሚከበርበት ቀን ነው። ሁሉም በየመንደሩ ባለ ክፍት ቦታ ላይ ነገ ከጠዋት አንስቶ ደመራ ያቆማል፤ ደመራው በዓደይ አበባ ያጌጠ በችቦና በደረቅ እንጨት፣ በቄጤማና በኢትዮጵያ ባንዲራ ይዋባል። ምን ይሄ ብቻ “የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ” ቤተክርስቲያንና ምእመናን አብያተ ክርስቲያናት በሚያዘጋጇቸው ደመራዎች ወይም “በመስቀል አደባባይ” በሚዘጋጅ ታላቅ ደመራ በአንድነት ተደምረው አምላካቸውን “ለኢትዮጵያ ሰላሙን” እንዲያመጣላት፣ አንድነቷን እንዲመልስላት የሚለማመኑበትና ፀሎት የሚያደርጉበት ቀን ነው።

ከሁሉም ደብር የሚመጡ ዘማሪያን፣ የሃይማኖት አባቶች እንዲሁም ምእመናን በየ“መስቀል አደባባዩ” እጅግ ግዙፍ ደመራ ይዘጋጃሉ። ደመራው በሃይማኖት መሪዎች ተባርኮ፣ ዝማሬ ተደርጎ፣ ቀልብን የሚስብ እንደ ያሬዳዊ ዜማና ወረብ በመሳሰሉ ስነስርዓቶች ደምቆ “ደመራውን” በእሳት የማያያዝ ስነስርዓት ይካሄዳል። ይሄንም ሁሉም ጧፉን እያበራ “እልልታው” እያሰማ አስደማሚ ትእይንት ይካሄዳል።

ሃይማኖታዊ ስርዓቱን በደንብ የማያውቁት “ቱሪስቶች” በመደነቅ እጃቸውን አፋቸው ላይ ጭነው ትእይንቱን ይታደማሉ። በተለይ እንደ አዲስ አበባው መስቀል አደባባይ ባሉ ስፍራዎች የሚከበረው የደመራ በዓል ቀኑ እየመሸ፣ ደመራው ሲለኮስ፣ ጧፉ ከዳር እስከ ዳር ሲቀጣጠል ለተመለከተ ከውጭ ለመጡት ብቻ ሳይሆን ሁሌም በየአመቱ በስፍራው ተገኝተው ስነስርአቱን የሚታደሙትን ጭምር ሁሌም ያስገርማል፡፡ ምን ይህ ብቻ፤ በቴሌቪዥን መስኮት በሚከታተሉት ላይም ጭምር ልዩ ስሜትን ያጭራል፡፡

መስቀል (ደመራ) የዓለም ቅርስ

ከዓመታት በፊት የኢትዮጵያው “የመስቀል ደመራ ክብረ በዓል” በዓለም ቅርስነት ተመዝግቧል፡፡ ዩኔስኮ የመስቀል ክብረ በዓልን (Commemoration feast of the finding of the True Holy Cross of Christ) በዓለም ቅርስነት መመዝገቡን ይፋ ያደረገው፣ በማይዳሰሱ (መንፈሳዊ) ባህላዊ ቅርሶች ጥበቃና ክብካቤ ላይ የሚሠራው ኮሚቴ ስምንተኛውን ጉባኤ ባካሄደባት የአዘርባጃኗ ባኩ ከተማ ነው፡፡

የመስቀል ክብረ በዓል የኢትዮጵያን ሃይማኖታዊና ባህላዊ ትውፊቶችን የያዘ፣ ከትውልድ ወደ ትውልድ ሲተላለፍ መምጣቱና በአገሪቱ ማኅበራዊ አንድነትንና የእርስ በርስ ትስስርን፣ ብዝኃነትን የሚያንጸባርቅ፣ በበርካታ ብሔረሰቦች ባህሎች መካከል ትስስርን የፈጠረ በመሆኑ ዓለም አቀፍ መስፈርቱን እንዲያሟላ አድርጎታል፡፡ በዚህ መነሻ በዚህ ወር ቱሪስቶች ከየአቅጣጫው ወደ ኢትዮጵያ ለመግባትና ስነስርዓቱን በቀጥታ ለመታደም ይፈልጋሉ።

ባለፉት አመታት አንዴ በኮረና ወረርሽኝ ከዚያም በጸጥታ ችግር ሳቢያ የመስቀል በዓል እንደ ሁልጊዜውም በመላ አገሪቱ በደማቅ ስነ ስርዓት አለመከበሩ ይታወሳል። ዘንድሮ በዓሉ ከቀደሙት ዓመታት በተሻለ ድምቀት እንደሚከበር ይጠበቃል።

ነገ በሚከበረው የ“መስቀል ደመራ” በዓል ከ9ሰዓት ጀምሮ የበዓሉ ታዳሚያን የሃይማኖት አባቶች፣ ምእመናን፣ ስነስርዓቱን ለመመልከት ብዙ ሺ ኪሎ ሜትሮችን አቋርጠው የመጡ የአገር ውስጥና የውጭ አገር ጎብኚዎች እንዲሁም የመንግስትና የግል ተቋማት ተወካዮች ደመራው ወደሚከበርበት “መስቀል አደባባይ” ይተማሉ። ደመራውም በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ስነ ስርአት መሰረት በድምቀት ይከበራል፤ የኢትዮጵያንና የኢትዮጵያውያንን ተስፋ የበለጠ ሊያደምቅ ይለኮሳል።

ይህ ሃይማኖታዊ ፋይዳ ብቻ ሳይሆን ለቱሪዝም ዘርፉም አነቃቂ የሆነ በዓል በድምቅትና በሰላም እንዲከበር እየተመኘን እንሰናበታለን፡፡ ሰላም!

ዳግም ከበደ

አዲስ ዘመን መስከረም 15 ቀን 2015 ዓ.ም