ህብረቱ በተከሰቱ ሰብዓዊ መብት ጥሰቶች ላይ ትኩረት አልሰጠም

ባሳለፍነው ሳምንት የአፍሪካ ህብረት አባል አገራት በአዲስ አበባ 32ኛውን መደበኛ ጉባኤ አካሂደው ነበር፡፡ ጉባኤው እየተካሄደ ባለበት ወቅት ሱዳን ሁለተኛ ወሩን ያስቆጠረ ብጥብጥ እያስተናደች ነበር፡፡ የአገሪቱ የደህንነት አባላት ከ45 ሰዎች በላይ የገደሉ ሲሆን ተቃውሞ በወጡ ዜጎች ላይ አስለቃሽ ጭስና የፕላስቲክ ጥይት በመተኮሱ የተጎዱ ሰዎች በሆስፒታሎች ውስጥ ይገኛሉ፡፡ በዚምባቡዌ ደግሞ የነዳጅ ዋጋ በመጨመሩ ኑሮን አቃውሷል በሚል ተቃውሞ ተቀስቅሷል፡፡ ተቃውሞውን ለማስቆም የአገሪቱ ፀጥታ ኃይሎች በወሰዱት እምርጃ 12 ሰዎች ሲገደሉ ከ600 በላይ ተቃዋሚዎች ታስረዋል፡፡ ሪፖርቶች እንደሚያሳዩት ተቃውሞ በተቀሰቀሰበት ወቅት ብዙ ሴቶች መደፈራቸውንና ብዙ ሰዎች ለከፋ ጉዳት መዳረጋቸው ታውቋል፡፡

በፀጥታ ኃይሎች የታሰሩት ዜጎች ፍርድ ቤት የመቅረብና ዋስ የማግኘት መብታቸውን ተነጥቀዋል፡፡ ብጥብጡ ከተነሳበት ጊዜ አንስቶ የኢንተርኔት አገልግሎት የተቋረጠ ሲሆን እርዳታ ሰጪ ድርጅቶችም ሰብዓዊ እርዳታ እንዳያደርጉ ተከልክለዋል፡፡ የአልጀዚራ ዘገባ እንደሚያሳየው በዴሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ የተካሄደው አገራዊ ምርጫ የተጠናቀቀው ከባድ ውጥረት አስከትሎ ነበር፡፡ ምርጫው ተጭበርብሯል በሚል ተቃውሞ የተካሄደ ሲሆን በዚህም ከሃያ ሺህ በላይ ዜጎች ቀያቸውን ጥለው ወደ ጎረቤት አገራት ተሰደዋል፡፡ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ባደረገው ምርመራ በምዕራብ የአገሪቱ ክፍል በምትገኘው ዩምባ ስፍራ 59 የብድን መቃብር ማግኘቱን ይፋ አድርጓል፡፡ ምርጫው ከተካሄደ በኋላ የአገሪቱ መንግሥት መገናኛ ብዙሀንን የዘጋ ሲሆን የኢንተርኔትና የሞባይል ፁሁፍ መልዕክት አገልግሎት እንዲቋረጡ ተደርጓል፡፡ በነዚህ የሰብዓዊ መብትና የመብት ጥሰቶች የአህጉሪቱ አካላት በተለይ የአፍሪካ ህብረትና የደቡብ አፍሪካ የልማት ማህበረሰብ ድርጅት በጉዳዩ ላይ የሰጡት ምላሽ የዘገየ እና አንዳንዶቹ ላይ ደግሞ ዝምታን የመረጡበት ሁኔታ ነበር፡፡ በዚምባቡዌ የነበረውን የሰብዓዊ መብት ጥሰት ለማስቆም ከአፍሪካ ህብረት ይሁን ከደቡብ አፍሪካ የልማት ማህበረሰብ ድርጅት የተሰጠ አንድም መግለጫ አልነበረም፡፡ በሱዳንም ጉዳይ በተመሳሳይ ምንም አይነት መግለጫ አልተሰጠም፡፡ ነገር ግን በጣም የተለሳለሰ መግለጫ የአፍሪካ ህብረት ኮሚሽን ሊቀመንበር ሰጥተው ነበር፡፡ በሱዳን የሰብዓዊ መብት ጥሰቱ እየተባባሰ በመጣበት ወቅት የህብረቱ ኮሚሽን  ሊቀመንበር የሱዳን መንግሥት የሚወስደውን እርምጃ እንዲገታ ጠበቅ ያለ መግለጫ አልሰጡም በሚል ትችት ይቀርብባቸዋል፡፡

በመግለጫው የሱዳን ፖለቲከኞች ሰላምና መረጋጋት እንዲመጣ ኃላፊነታቸውን መወጣት እንዳለባቸውና ሰላም ለማምጣት መፍትሄ የሚሆኑ ሀሳቦችን ሲያመጡ የሰብዓዊ ጥሰት ሳያደርጉ መሆን እንዳለበት ጠቅሰዋል፡፡ በዴሞክራቲክ ኮንጎ የአፍሪካ ህብረትና ከደቡብ አፍሪካ የልማት ማህበረሰብ ድርጅት ምርጫው ከተጠናቀቀ በኋላ በተነሳው ግጭት እርስ በርሱ የሚጋጭ፣ አደናጋሪና የራሳቸውን ስራ በሚያሳንስ መልኩ መግለጫ በመስጠታቸው በአካባቢው የነበረው ውጥረት በመባባሱ ሰብዓዊ መብት ጥሰቶች በዝተዋል፡፡ ሁለቱን ድርጅቶች የሚያመሳስላቸው ነገር ቢኖር ችግር ሲፈጠር አስተያየት ከመስጠት መቆጠባቸው ነው፡፡ በተለያዩ አገራት መገናኛ ብዙሀን ሲዘጉ፣ የኢንተርኔት አገልግሎት ሲቋረጥ እንዲሁም ሰላማዊ ሰልፎች እንዳይካሄዱ ሲከለከሉ ድርጅቶቹ የማደራደር ስራቸውን በመዘንጋታቸው የዜጎች የመናገር፣ የመፃፍና የመንቀሳቀስ መብታቸው እንዲገፈፍ ሆኗል፡፡

 ሰሞኑን በተካሄደው የአፍሪካ ህብረት ስብሰባ በአህጉሪቱ ያለው ሰላምና መረጋጋት ያለበት ሁኔታ ላይ ውይይት ይደረጋል የሚል ግምት ነበር፡፡ በተለይ በዴሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ፣ በሱዳንና በዚምባቡዌ እንዲሁም በመካከለኛው አፍሪካ፣ በሳህል እና በቻድ ወንዝ አካባቢ የሚገኙ ክልሎች፣ ደቡብ ሱዳን እና ሶማሊያ አጀንዳ ይሆናሉ ተብሎ ተጠብቆ ነበር፡፡ አፍሪካዊያን በተለይ ደግሞ በራሳቸው መንግሥት ጥቃት እየደረሰባቸው የሚገኙ አገራት በህብረቱ ስብሰባ ላይ ችግሮቻቸውን ይፈታሉ ወይም እንደተለመደው ተድበስብሰው ያልፋሉ ተብሎ ስጋት የተፈጠረ ሲሆን ይህም ስጋት የመጣው ህብረቱ ከዚህ ቀደም ሰላምና መረጋጋት ለማምጣት ምንም ባለመስራቱ እንደሆነም ይነገራል፡፡ ስራን የመስራት ተነሳሽነት፣ ግዴታና እንዲሁም ተቋማዊ በሆነ መንገድ ሰላምና መረጋጋት ለማምጣት በህብረቱ ሰላምና ደህንነት ኮሚሽን የግጭትና የሰብዓዊ መብት ጥሰት ምልክት ሲታይ በተቃራኒው ችግሩን ወደ ጎን በመተው ስለ ሰብዓዊ መብት ጥሰት ማብራሪያ በሰፊው ሲሰጥ ተስተውሏል፡፡ ለምሳሌ ያክል በዴሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ እና ደቡብ ሱዳን እንዲሁም በሰሜን ናይጄሪያና ካሜሮን አካባቢ የአፍሪካ ህብረትና የአካባቢዎቹ ባለስልጣና ትኩረት ባለመስጠታቸው ግጭቶች ወደ ማይቆሙበት ደረጃ ደርሰው ነበር፡፡ የአፍሪካ ህብረት ለሰብዓዊ መብት ጥሰት ትኩረት የሰጠ ቢሆንም በተግባር ግን ውጤታማ አልነበረም፡፡ ለዚህ ደግሞ በውስጥ ያለው ፖለቲካዊ እንቅስቃሴና ተፅዕኖ መፍጠር ሁኔታው አነስተኛ በመሆኑ ነው፡፡

 እ.አ.አ በ2015 ዓ.ም የአፍሪካ ህብረት በአህጉሪቱ የሰብዓዊ መብት ጥሰቶች እንዳሉ በተጨባጭ መረጃ አቅርቦ ነበር፡፡ የቡርንዲው ፕሬዚዳንት ፒረር ሉኩንዚዛ ለሶስተኛ ጊዜ ለፕሬዚዳንትነት እወዳደራለው በማለታቸው ከፍተኛ ተቃውሞ ነበር፡፡ ህብረቱም በብሩንዲ የነበረውን የሰብዓዊ መብት ጥሰት ይከሰታል የሚል ስጋት ስላው ጥሰቱ እንዲቆም ጥሪ ማቅረቡ ይታወሳል፡፡ የምሰራቅ አፍሪካ ማህበረሰብ ድርጅት ድርድር እንዲደረግ ጥሪ ቢያቀርብም በወቅቱ የነበረው የሰብዓዊ መብት ጥሰት የተባባሰ ስለነበር ሰሚ አላገኘም፡፡ በደቡብ ሱዳን ሰላም ለማምጣት ቃል የተገባ ቢሆንም በተግባር እስካሁን ለውጥ አልመጣም፡፡ በአገሪቱ የመጀመሪያው የሰላም ስምምነት ከተፈረመ ሶስተኛ ዓመት ያለፈ ሲሆን የአፍሪካ ህብረት በአገሪቱ ጥምር ፍርድ ቤት እንዲቋቋም ተደርጓል፡፡ የሰላም ስምምነቱ የተደረገ ቢሆንም የሰብዓዊ መብት ጥሰቶች አልቆሙም፡፡ ብዙ ሺህ የሚቆጠሩ ሰላማዊ ዜጎች የተገደሉ ሲሆን ብዙ ሺህ የሚቆጠሩት ደግሞ ከአካባቢያቸው ተፈናቅለዋል፡፡

በተጨማሪም የሴቶች መደፈርና የፍትህ እጦት ተስፋፍቷል፡፡ ሰላም ለማምጣት ጥረት ማድረግ በቂ አይደለም፡፡ የአፍሪካ ህብረት የሰብዓዊ መብት ጥሰቶች ሲከሰቱ ምላሽ የሚሰጥበትን አካሄድ ሙሉ ለሙሉ ማስተካከል አለበት፡፡ ህብረቱ በሚሰጠው መግለጫም ሆነ እርምጃ ለሰብዓዊና ለፍትህ መከበር ከሚሰሩ ዜጎች ጎን መቆም አለበት፡፡ ስለ ሰላም ከመወራቱ በፊት ፍትህና ሰብዓዊ መብት መከበር ቅድሚያ ሊሰጣቸው የሚገቡ ናቸው፡፡ በ32 ኛው የአፍሪካ ህብረት ጉባኤ በአህጉሪቱ የሚከሰቱ መፈናቀሎችን ለመከላከል ሀገራት ዘላቂ መፍትሄ ላይ በትኩረት ሊሰሩ እንደሚገባ የአፍሪካ ህብረት ማሳሰቢያ ሰጥቷል፡፡ በአህጉሪቱ ውስጥ የሚከሰቱ የሀገር ውስጥ መፈናቀሎችን ስደትንና የስደት ተመላሽ ዜጎችን ችግሮች ለመፍታት ስትራቴጂያዊ የሆኑ ዘላቂ መፍትሄዎች ላይ በትኩረት ሊሰራ ይገባል። አፍሪካ ህብረት ከአባል ሀገራት ከቃጠናዊ የኢኮኖሚ ማህበረሰቦች፣ አለም አቀፍ የሰብአዊ መብት ተሟጋቾችና የልማት አጋሮች ጋር በቅርበት መስራትም እንዳለበት ተነስቷል። ግጭቶችን በመከላከል ላይ ትኩረት ማድረግ ይገባልም ተብሏል።

ግጭቶች ከተከሰቱ በኋላ ደግሞ የከፋ ጉዳት እንዳያስከትሉ መስራት ከመፍትሄዎቹ አንዱ ነው። የአፍሪካ ህብረት አባል ሀገራት እ.ኤ.አ በ1969 ዓ.ም የወጣውን የስደተኞች ስምምነትና እ.አ.አ በ2009 ዓ.ም የተፈረመውን የሀገር ውስጥ ተፈናቃዮች ስምምነት እንዲፈርሙ እንዲያጸድቁና ገቢራዊ እንዲያደርጉ ግፊት መደረግ አለበት። እ.አ.አ በ2020 ዓ.ም ለማሳካት የታቀደውን ከተኩስ ድምፅ ነጻ የሆነችና የጦርነት ዜና የማይሰማባት አህጉር እውን ለማድረግ የተቀመጠውን ፍኖተ ካርታ ለማሳካት ጥረት ማድረግ ከስትራቴጂያዊ መፍትሄዎቹ ተጠቃሽ ነው።

የአፍሪካ ሀገራትም ይህን ለማድረግ የሚያስችል አቅም አላቸውም ተብሏል። አፍሪካዊያን ሊያተኩሩ የሚገቡ ጉዳዮች በርካታ ቢሆኑም በሰላም፣ ደህንነትና ጤና ፕሮግራሞች የማካካስ ጥረት ተጠናክሮ መቀጠል እንዳለበት በጉባኤው ተገልጿል፡፡ ፅዱ አረንጓዴ አካባቢን ለመፍጠር በሚደረገው ጥረት ሳይንሳዊ አሰራሮችን መከተል እንደሚገባም ተነግሯል፡፡ ሽብርተኝነትን ስለመከላከል ሲታሰብ ችግሩን ለማባባስ የፋይናንስ ድጋፍ የሚያደርጉ አካላት ለይቶ መከላከል ያስፈልጋል፡፡ በአፍሪካ ሰላም ደህንነት እንዲያረጋግጡ የሚደረገው ጥረት ተጠናክሮ እንዲቀጥል እንደ ሽምግልና እና ድርድር ያሉ የግጭት መፍቻ መንገዶች በስፋት መጠቀም ያስፈልጋል፡፡

አዲስ ዘመን የካቲት 11/2011

መርድ ክፍሉ