የንግግር ሕክምና ለማድረግ ፍንጭ የሚሰጡ ምልክቶች

ከዚህ ቀደም ባስነበብኳችሁ ጽሁፍ የንግግር ሕክምናን ጠቀሜታ እና አስፈላጊነት በተመለከተ ሰፋ ያለ ትንታኔ ሰጥቼ ነበር። በዛሬው ጽሁፌ የንግግር ሕክምና እንደሚያስፈልጋችሁ ፍንጭ የሚሰጡ ምልክቶችን ይዤ ቀርቤያለሁ።

ታዲያ እነዚህ ምልክቶች ብቻ ወደ ንግግር ሐኪም ለመሄድ ያበቋችኋል ማለት ላይሆን ይችላል። እነዚህ ምልክቶች ድግግሞሽ (Frequency)፣ መጠን (Magnitude) እና ቆይታ (Duration) ከሆነ ከንግግር ሕክምና ባለሙያ (Counsleing Psychologist) ጋር ብትሄዱ አትራፊ ትሆናላችሁ።

1. ስሜቶቻችሁ ከቁጥጥራችሁ ውጪ መሆን፡- ስሜቶቻችን የማንነታችን አካል ናቸው። ስለዚህ ጤናማ የንዴት፣ የኀዘን፣ የደስታ፣ የጭንቀት ስሜት ማስተናገድ አስፈላጊ ነው። በተደጋጋሚ እና ከቁጥጥር ውጪ በሆነ ሁኔታ ቱግ የምንል፣ ቅስማችን ስብር የሚል እና በጭንቀት ብክንክን የምንል ከሆነ ወይም ደግሞ ደስታችን ከመጠን አልፎ የሌሎችን ሰላም የሚነሳ ከሆነና ኀዘናችን ደግሞ በሌላኛው ጽንፍ ቅስማችንን የሚሰብረው ከሆነ ችግር አለ።
2. ወሲብ እና ዕጽ ከችግር ማምለጫችሁ ከሆነ፡- ካርል ዩንግ የተሰኘው የሥነ ልቦና ሊቅ “ የአዕምሮ ሕመም ምንጭ ችግርን ፊት ለፊት መጋፈጥ ነው።” ይላል። ሐቅ ነው። ችግር በሁላችንም ሕይወት ውስጥ የሚገኝ ነገር ነው። ነገር ግን ችግራችንን የምናስተናግድበት መንገድ የተለያየ ነው። አንዳንዶቻችን ችግራችንን ፊት ለፈት ተጋፍጠን ማሽነፍ እንፈልጋለን። ሌሎቻችን ደግሞ “ሽሽት” አማራጫችን ነው። ዋነኞቹ መደበቂያዎቻችን ዕጽ፣ አልኮልና ወሲብ ናቸው። ስለዚህ ከመጠን ያለፈ ዕጽና አልኮልን እንዲሁም ልቅ ወሲብን ከእውነተኛ ችግራችሁ መደበቂያ ምሽግ አድርጋችሁ ከሆነ የንግግር ባለሙያ የማግኛ ጊዜው አሁን ነው።
3. በሥራ እና በትምህርታችሁ ውጤታማ ካልሆናችሁ፡- በኛ ልማድ ብዙ ሰዎች የሚሰሩት ስራ ውጤታማ ካልሆነ ፣ ብዙ ጊዜ የሚባለው “ሰነፍ” ስለሆነ፣ ብልጠት ስለሚያንሰው ወዘተ ነው። አንድ በቅርብ የማውቃት ስድስተኛ ክፍልን ከሶስት ጊዜ በላይ የወደቀች ሰው አውቃለሁ ይህች ልጅ ለትምህርት መውደቋ ምክንያት ተደርጎ የተወሰደው ሰነፍ መሆኗ እና አለማጥናቷ ነው። ከዚህም የተነሳ ከቤተሰቦቿም ፣ ከመምህራንም በኩል ጫና የበዛባት ነበር። በመጨረሻ የተገኘው ነገር ልጅቷ ትኩረት የመስጠት ችግር (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) እንዳለባት ተረጋገጠ። ይሄ የሆነው ወደ ንግግር ሕክምና ባለሙያ ቀርባ በመታየቷ ነው። ስለዚህ ምንጊዜም ሰዎች በትምህርታቸው ወይም በስራቸው ውጤታማነትን የሚያጡት የአዕምሮ ጤና ችግር ስላለባቸው ነው ማለት አይደለም። ነገር ግን እንዲህ አይነት ችግር በምናይበት ጊዜ ወዲያውኑ ወደ አማካሪ ጋር መውሰድ መልካም ነው።
4. ከሰዎች ጋር ወዳጅነት ለመመስረት እና ወዳጅነታንን ለማዝለቅ ከተቸገርን፡- የሰው ልጅ ማህበራዊ ፍጡር ነው። ማህበራዊ ሕይወት በሰው ልጆች ሥነ ልቦናዊ ጤና ላይ ያላቸው አዎንታዊ አስተዋጽዖ የታወቀ ነው። ነገር ግን አንዲት ግለሰብ ከሰዎች ጋር ጓደኝነትን ለመጀመር በጣም የምትቸገር ከሆነ ወይም ደግሞ ሰዎች ፈጽሞ አያስፍልጉኝም ብላ የምታስብ ከሆነ የንግግር ሕክምና ያስፈልጋታል። ወይም ጓደኝነትን በታላቅ ጉጉት መስርታ ከአንድ ሳምንት በላይ የማይዘልቅላት ከሆነም በጣም ከባድ ችግር ነው። ይህም ማለት ከቤተሰቧ፣ ከጓደኛዋ፣ ከስራ ባልደረቦቿ ጋር ተግባብታ መስራት እጅግ በጣም ያስቸግራታል። ከዚህም የተነሳ ከፍተኛ የሥነ ልቦና ጫና ልታስተናግድ ትችላለች። ስለዚህ ወደ ንግግር ሐኪም መጓዟ ተገቢ ነው። የንግግር ባለሙያውም የችግሯን ስረ መሰረት ፈልፍሎ ከማሳየት ባሻገር ማህበራዊ ክህሎቷን የምታሻሽልባቸውን ብልሃቶች በማስተማር እና በመከታተል ውጤታማ እንድትሆን ያግዛታል።
5. በህይወታችሁ ላይ አሉታዊ አሻራውን ባሳረፈ ሰቆቃ ውስጥ ካለፋችሁ፡- ሰቆቃ (Trauma) የብዙዎቻችን ሕይወት ዋና አካል ነው። ሰቆቃ ስንል በልጅነታችን ያለፍንባቸው እና ስነለቦናዊ እና አካላዊ ተጽዕኖ የፈጠሩብን ነገሮች ማለቴ ነው። እነዚህ ሰቆቃዎቻችን ዐብይ እና ንዑስ ሊሆኑ ይችላሉ። ዐብይ የምንላቸው ሰቆቃዎች ለምሳሌ ጦርነት፣ ጎርፍ፣ የእሳት ቃጠሎ ፣ የመኪና አደጋ ወዘተ ናቸው። ንዑስ የምንላችው መገረፍ፣ መሰደብ፣ መንቋሸሽ ወዘተ ናቸው። እነዚህ ያለፍንባቸው ሰቆቃዎች በተገቢው መንገድ ተመርምረው ፋይላችንን ዘግተን ወደሚቀጥለው ምዕራፍ መሻገር ካልቻልን ተጽዕኗቸው አብሮን የሚዘልቅ ነው። ይህንን ችግራችንን ለመወጣት የባለሙያ እገዛ እጅግ በጣም አስፈላጊ ነው። የምግብ፣ የእንቅልፍ ፍላጎታችሁ አላግባብ መጨመር ወይም መቀነስ፡- በእያንዳንዳችን ሕይወት ውስጥ ቁልፍ ስፍራ ካላቸው ነገሮች መካከል እነዚህ ሁለቱ ነገሮች በጣም ወሳኝ ናቸው። በየዕለቱ ምግብ እና እንቅልፍ ያስፈልገናል። ጥናቶች አንድ ሰው በአማካይ ስምንት ሰዓታት እንዲተኛ ይመክራሉ። ይሄ ሰው ግን ከስምንት ሰዓት ይልቅ አስራ ስድስት ሰዓት የሚተኛ ከሆነ ወይም በተቃራኒው ሁለት ሰዓት እንኳን በስንት ጣዕሙ የሚል ከሆነ ይሄም ደግሞ ህይወቱ ላይ ጉልህ ተጽዕኖ መፈጠር ከጀመረ የንግግር ህክምና ያስፈልገዋል። ወይም ደግሞ አንድ ሰው ከመጠን በላይ እየተመገበ፣ የሚወፍር ከሆነ ይሄ ውፍረቱ የጤና የሥነ ልቦና ችግር እያስከተለበት ከሆነ ወይም በተቃራኒው ከምግብ ጋር ከተቆራረጠ የንግግር ሀኪም ማፈላለጉ ጠቃሚ ነው።

አዲስ ዘመን ጥር 18/2013