እፀገነት አክሊሉ
በኢትዮጵያ የ1983 ዓ.ም የመንግስት ለውጥን ተከትሎ ሃገሪቱን ከእዝ ኢኮኖሚ ሥርዓት ወደ ነጻ ገበያ መር ኢኮኖሚ ለማስገባት የመንግሥት የልማት ድርጅቶችን አደረጃጀት ለሥርዓቱ በሚመጥን ሁኔታ ማደራጀት አስፈላጊ በመሆኑ አዋጅ ቁጥር 25/1984 ወጣ።
በዚህ አዋጅ መሰረትም ኮርፖሬሽኖች ፈርሰው በስራቸው የነበሩ የኢኮኖሚ ዩኒቶች እያንዳንዳቸው በሚኒስትሮች ምክር ቤት ደንብ ሕጋዊ ሰውነት ይዘው ተደራጁ። በአዲስ መልክ የማደራጀቱ ተግባርም እስከ 1986 ዓም ዘልቆ የተደራጁት ድርጅቶችም ሁለት በመቶ ደረሱ ።
ኢትዮጵያ የምትመራበት የኢኮኖሚ ፖሊሲ ገበያ መር በመሆኑና በእዝ ኢኮኖሚ ስርዓት ወደ መንግስት ይዞታነት የገቡትንም ሆነ ሌሎችን በፖሊሲው መሰረት ወደ ግል ማዞር አስፈላጊ ሆነ። በዚህም የፕራይቬታይዜሽን መርሐ ግብር ተቀረጸ። የኢትዮጵያ ፕራይቬታይዜሽን ኤጀንሲም በአዋጅ ቁጥር 87/1986 ተቋቋመ።
ይህ ኤጀንሲም ከ1996 እስከ 2007 ዓ.ም ድረስ ፕራይቬታይዜሽን ሲያካሂድና የልማት ድርጅቶችን በባለቤትነት ሲመራ ቆይቶ በ 2008 ዓ.ም መጀመሪያ የኢትዮጵያ ፌደራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ አስፈጻሚ አካላትን ሥልጣንና ተግባር ለመደንገግ በወጣው አዋጅ መሰረት ኤጀንሲው ከስሞ የመንግሥት የልማት ድርጅቶች ሚኒስቴር ሆነ።
ለፕራይቬታይዜሽን ቦርድ ተሰጥተው የነበሩ ስልጣንና ተግባራት እንዲሁም ተጠሪነታቸው ለሌላ የሆኑ የመንግስት የልማት ድርጅቶችን የኮርፖሬት አደረጃጀትና የፋይናንስ አፈጻጸም የመከታተልና የመደገፍ ኃላፊነት ተሰጥቶት ለሶስት ዓመታት ያህል ሲንቀሳቀስ ከቆየ በኋላ በ2011 ዓ.ም ሚኒስቴር መስሪያ ቤት የነበረው ቀርቶ የመንግስት የልማት ድርጅቶች ይዞታና አስተዳደር ኤጀንሲ በሚል በሚኒስትሮች ምክር ቤት ደንብ ቁጥር 445/ 2011 ተቋቋመ።
እኛም የኤጀንሲውን የስራ እንቅስቃሴ እንዲሁም አገራዊ ለውጡን ተከትሎ ትልልቅ የመንግስት ተቋማትን ወደግል የማዞር ሂደትን አስመልክተን ከኤጀንሲው ዋና ዳይሬክተር ከአቶ ሀብታሙ ኃይለሚካኤል ጋር ቆይታ አድርገናል።
አዲስ ዘመን፦ የመንግስት የልማት ድርጅቶች ይዞታና አስተዳደር ኤጀንሲ በሕግ የተሰጡት ተግባርና ኃላፊነቶች ምንድን ናቸው ?
አቶ ሀብታሙ፦ ኤጀንሲው ቀድሞ የመንግስት የልማት ድርጅቶች ሚኒስቴር ተብሎ ይጠራ የነበረ ሲሆን የመንግስትን አስፈጻሚ አካላትን እንደገና ለማዋቀር በተደረገው ሂደት በ2011 ዓም ኤጀንሲ ሆኖ እንዲቋቋም ተደርጓል። ኃላፊነቶቹም አጠቃላይ የመንግስት የልማት ድርጅቶችን ከማስተዳደር እና ከመምራት አንጻር ውጤታማ፣ ተወዳዳሪ እና አትራፊ እንዲሆኑ በማድረግ ዘመናዊ የኮርፖሬት አስተዳደር የፋይናንስ ስርዓትን መፍጠር ነው።
ከዚህ በተጨማሪም የመንግስት የልማት ድርጅቶችን አመራርና አስተዳደር የመትከል ፣ አዳዲስ የሚጨመሩ የልማት ድርጅቶችን ታሳቢ የማድረግ የሚዋሃዱትን እንዲዋሃዱ የማድረግ በመንግሥት ውሳኔ መሰረት ወደ ግል የሚተላለፉትን እንዲፈጸም የማድረግ ኃላፊነቶቹን እየተወጣ ይገኛል ።
በሌላ በኩልም የመንግሥት የልማት ድርጅቶች አስተዳደር የመንግሥት የባለቤትነት የተቆጣጣሪነትና ፖሊሲ አውጪውን አካል ኃላፊነትና ሚና በለየ መልኩ መተግበሩን የሚከታተል ሲሆን በመንግሥት የልማት ፖሊሲና የልማት ድርጅቶች ስምሪት መካከል የሚኖረውን ቅንጅታዊ አሰራር የማሳለጥ ስራም ከኤጀንሲው የሚጠበቅ ነው።
በተጨማሪም የልማት ድርጅቶቹ ስትራቴጂካዊና ዓመታዊ እቅድ መያዛቸውን ማረጋገጥ፣ ማጽደቅ፣ አፈጻጸማቸውን መቆጣጠር ችግሮች ሲከሰቱም የማስተካከያ እርምጃዎችን መውሰድ ይገኙበታል።
ኤጀንሲው የመንግሥት የልማት ድርጅቶች ወደ ግል ስለማዞር በሚል በወጣው አዋጅ መሰረት የልማት ድርጅቶቹ ወደግል እንዲዘዋወሩም ያደርጋል።
አዲስ ዘመን፦ ኤጀንሲው በሕግ የተሰጠውን ተግባርና ኃላፊነት እንዴት እየተወጣው ነው?
አቶ ሀብታሙ፦ ኤጀንሲው በጣም ረጅም ታሪክ ያለው ነው፤ እነዚህን ኃላፊነቶቹንም በተለያዩ ወቅቶች በተለያዩ ስያሜዎች ሲወጣ ቆይቷል። በተለይም የደርግ መንግሥት ከስልጣን ከወረደ በኋላ በአጠቃላይ የኢኮኖሚ ፖሊሲው ከእዝ ኢኮኖሚ ስርዓት ወደነጻ ገበያ በመቀላቀሉ በተለያየ መልኩ መንግሥት በኢኮኖሚው ውስጥ ያለውን ድርሻ በተወሰነ ደረጃ እየገደበ በመምጣቱ ከዛን ጊዜ ጀምሮ የልማት ድርጅቶችን በግል ዘርፉ የነበሩት በመንግሥት እንዲተዳደሩ ከሆነ በኋላ ይህንን ለመምራት የሚያስችል አደረጃጀት በተለያዩ ጊዜያት እየተቀያየረ ይገኛል፡፡
አሁን ላይ በስሩ የሚገኙ 22 የሚጠጉ የልማት ድርጅቶችን እንዲያስተዳደር የመንግሥት የልማት ድርጅት ይዞታና አስተዳደር ኤጀንሲ ተብሎ ስራውን እየሰራና የልማት ድርጅቶቹንም እየመራ ነው።
አዲስ ዘመን፦ አሁን እያሉኝ ያሉት የግል ድርጅት የነበሩትን ነው ወደመንግሥት ይዞታ አዙሮ እየመራ ያለው?
አቶ ሀብታሙ፦ ታሪኩ ሰፊ ነው፤ ከመንግሥት ለውጥ በኋላ የነበሩትን ብቻ ነው ማንሳት የፈለኩት። በዚህም ከ1983 ዓም በፊት ፋብሪካዎች፣ ሰፋፊ እርሻዎች፣ አገልግሎት ሰጪ ተቋማት በመንግሥት እጅ ነበሩ፤ በወቅቱ በተደረገው የኢኮኖሚ ለውጥና በገበያው ውስጥ የእርሱን ድርሻ ውስን እንዲሆን በመፈለግ በሌላ በኩል ደግሞ የግል ባለሀብቶቹ እንዲበረታቱ በማስፈለጉ መንግስት ትኩረት በሚያደርግባቸው የኢኮኖሚ ዘርፎች ላይ ብቻ ትኩረቱን ሊያደርግ ሌላውን እነዚሁ የግል ባለሃብቶች እንዲያስተዳድሩት ለማድረግ መንግሥት ከዘርፉ ላይ እጁን አውጥቷል።
በዚህም በመንግሥት ስር የነበሩትን ድርጅቶች የመንግስት የልማት ድርጅት መልክ እንዲይዙ ተደርጎ ለመቆጣጠር የሚያስችል አደረጃጀት ተፈጥሮ ስራቸውን ሲሰሩ ቆይተዋል። ኤጀንሲውም ከዛን ጊዜ ጀምሮ በተለያዩ ስያሜዎች ይጠራ እንጂ ስራው ተመሳሳይና ከመንግሥት ወደግል የዞሩ ድርጅቶችን ጨምሮ ነው ሲያስተዳድር የቆየው።
አዲስ ዘመን፦ የልማት ድርጅቶቹን በማስ ተዳደር በኩል ኤጀንሲው ስኬታማ ስራ ሰርቻለሁ ድርጅቶቹ ከቀድሞው በተሻለ ተንቀሳቅሰው ኢኮኖሚውን አግዘዋል ብሎ ያምናል?
አቶ ሀብታሙ፦ የመንግሥት የልማት ድርጅቶች በጣም ብዙ መልክ የነበራቸው ናቸው። አንደኛ መንግሥት ሊገባባቸው የማይገቡ የግሉ ባለሀብት ተወዳድሮ ሊይዛቸው የሚችሉ ዘርፎችን ይዘው ነበር፤ በፊት የነበሩት 370 የሚጠጉ የልማት ድርጅቶችና ቅርንጫፎች ብናይ በሆቴል በአገልግሎት በትራንስፖርት ድርጅቶች ሰፋፊ እርሻዎችና ሌሎችም በግሉ ባለሀብት ሊያዙ የሚችሉትን ውጤታማ በሆነ መልክ ወደግሉ ባለሀብት በማዞር በኩል የተሰራ ስራ አለ።
በዚህም መንግስት ኢኮኖሚውን ሊያግዙ በሚችሉ ዘርፎች ላይ ብቻ ትኩረቱን አድርጎ እንዲሰራ አግዟል፤ በሌላ በኩል ደግሞ ለመንግሥት ሌሎች የልማት ስራዎችን ለመስራት የሚያስችለውን ተጨማሪ ሀብት እንዲያገኝ አድርጓል። ስለዚህ ኤጀንሲው ይህንን ነገር ለማሳካት ትልቅ ጥረት አድርጎ መልካም የሚባል ለውጥ አምጥቷል።
አዲስ ዘመን፦ በመንግስት ቁጥጥር ስር የነበሩን ድርጅቶች ወደግል የማዞሩ ሂደት እንደ አገራችን ነባራዊ ሁኔታ ስናየው ጥቅሙ ነው ጉዳቱ የሚያመዝነው?
አቶ ሃብታሙ፦ ይህ የሚቃኘው ኢኮኖሚ ሥርዓቱ በሚቃኝበት መንገድ ነው። የእኛ አገር ኢኮኖሚ የሚመራው ደግሞ ገበያ መር በሆነ የኢኮኖሚ ስርዓት ነው፤ ስለዚህ በዚህ ውስጥ ደግሞ መንግስት የሚኖረው ጣልቃ ገብነት በጣም የተወሰነ ነው። አሁንም ቢሆን ስትራቴጂካዊ በሆነ መንገድ ለሕዝብና ለአገር ይጠቅማሉ ያላቸውን ተቋማት ይዞ ነው ያለው። አብዛኞቹ ወደ ግል የተዘዋወሩት ስትራቴጂክ ጠቀሜታቸው ታይቶ በግል ባለሀብቶች እጅ ቢገቡ ተጨማሪ ቴክኖሎጂ ሊያመጡና የውጭ ምንዛሪ በማስገኘት ሀብትን በማምጣት በኩል ሚና ይኖራቸዋል፤ እንዲህ ባለው ሁኔታ ከሰፉ ደግሞ በርካታ የሰው ሃይልንም ይይዛሉ ተብሎ ነው ።
በነገራችን ላይ አሁንም ስትራቴጂካዊ ጠቀሜታቸው ታይቶ በመንግስት እጅ ያሉትም ቢሆኑ የማዘዋወሩ ሂደት ቀጥሏል። ለምሳሌ ኢትዮ ቴሌኮም፣ ስኳር ኮርፖሬሽንና በስሩ ያሉ ሌሎች ኮርፖሬሽኖችን ወደግል ለማዞር እየተሰራ ነው።
አዲስ ዘመን፦ እነዚህን ግዙፍ ተቋማት ግን ወደግሉ ዘርፍ የማዞር ስራ ምን ያህል በጥናት የተደገፈ እንዲሁም ከኪሳራና ኋላም የህብረተሰቡን ፍላጎት ከማርካት አኳያ ታይተዋል?
አቶ ሀብታሙ፦ አዎ ጥናቶች ተደርገው መተላለፋቸው ለሕዝብና ለመንግስት የሚኖረው ጠቀሜታ ተመዝኖ ሲታመንበት ነው ውሳኔው የሚተላ ለፈው። እስከ አሁን ያሉትንም ብናይ በዚህ መልክ የተላለፉ ናቸው። ከዚህ አንጻር የአገራችን የኢኮኖሚ አካሄድ ወደግል መዞራቸው ጥቅሙ ነው የሚያመዝነው።
አዲስ ዘመን፦ ቀደም ሲል የመንግስት የልማት ድርጅቶችን ወደግል በማዞሩ ሂደት የተለያዩ አሻጥሮች ሲሰሩ እንደነበር ይገለጻልና፤ ከዚህ አንጻር የተፈጸሙ ደባዎች አገሪቱን ምን ያህል ዋጋ አስከፍለዋታል ማለት ይቻላል?
አቶ ሀብታሙ፦ አሁን በግልጽ እንደዚህ አይነት አሻጥር ተፈጥሯል ብዬ ለመናገር እቸገራለሁ፤ ነገር ግን ቀደም ባለው ጊዜ እነዚህ ስራዎች ሲሰሩ የነበረው በቦርድ ነው፤ ከፍተኛ የመንግሥት ኃላፊዎች የተገኙበት ግልጽ ጨረታ በማውጣት የሚሰሩ ነበሩ። አሁን ላይ እዚህ ውስጥ አሻጥር ተሰርቷል ብሎ ለማለት የሚያስችል የኦዲት ግኝትም ሆነ ሌላ ነገር በእጄ የለም።
አዲስ ዘመን ፦ እዚህ ላይ ግን ወደ ግል በማዞር ስም ትርፋማ የሆኑ ተቋማት ጭምር እንዲዞሩ የተደረገበት ሁኔታ እንደነበርም ይገለጻልና? ከዚህ አንጻር ሙሉ በሙሉ የአሰራር ግልጸኝነት ነበር ማለት ይቻላል? ይህስ አንዱ አሻጥር ሊሆን አይችልም?
አቶ ሀብታሙ፦ እውነት ነው ፤ ግን መታወቅ ያለበት ነገር መንግሥት ድርጅቶቹን ወደግል አዞራለሁ ሲል ስላከሰሩት ብቻ አይደለም፤ ለምሳሌ በአሁኑ ወቅት መንግስት ኢትዮ ቴሌኮምን ወደግል ለማዞር እየሰራ ነው ። እዚህ ላይ ግን ይህ ድርጅት ወደግል የሚዞረው አክሳሪ ሆኖ ሳይሆን መንግሥት ተጨማሪ ገቢ አገኛለሁ ብሎ ስላሰበ ነው።
በሌላ በኩል ደግሞ መያዝ ካለበት ስትራቴጂካዊ ተቋማት አንጻር አላስፈላጊ ሲሆን ትርፋማም እየሆኑ አንዳንድ ድርጅቶች ወደግል እንዲዞሩ ይደረጋል ። በነገራችን ላይ መንግሥትን ያከሰሩ ተቋማትን እኮ ማንም አይፈልጋቸውም። ምክንያቱም ባለሀብቱም ስለሚገዛው ድርጅት በቂ መረጃ ይሰበስባል፣ ምን ያህል ትርፋማ ነበሩ? እኔንስ አያከስሩኝም ወይ? በሚለው ላይ በቂ ጥናት ስለሚያደርግ የከሰሩ ተቋማትን ለመግዛትም የሚመጣ አይኖርም።
በመሆኑም በቀጣይም በመንግሥት እጅ ሆነው ትርፋማ የሆኑ፣ ነገር ግን ተጨማሪ ገቢ የሚገኝባቸውና በተላለፈላቸው ሰዎች ዘንድ ትልቅ ውጤትን ያስመዘግባሉ ተብለው የሚታመንባቸው ሁሉ ወደግል የሚዞሩበት አካሄድ ይቀጥላል።
መንግሥት ለሌሎች የልማት ስራዎች የሚያውለው ገንዘብ ያስፈልገዋል፤ በሌላ በኩል ደግሞ ሙሉ ትኩረቱን አድርጎ ሊሰራባቸው የሚገቡ መስኮችን በአግባቡ ለመምራት ሲል እየሸጠ ነው፤ ወደፊትም ይሸጣል።
አሁን ለምሳሌ በመንግሥት ቁጥጥር ስር የነበሩ ትልልቅ የመጠጥ ፋብሪካዎች ተሸጠዋል ፤ ነገር ግን አክሳሪ ስለነበሩ አይደለም። ገበያም አጥተው አይደለም። ነገር ግን መንግሥት በጣም ትልልቅ ስራዎችን መስራት ሲችል እነዚህ ውስጥ መቆየት የለብኝም ብሎ በማሰቡ ነው። በዚህም ተቋማቱም የበለጠ አትራፊ ከመሆናቸውም በላይ መንግስትም ለሌሎች ልማቶች ሊያውለው የሚችለውን ገቢ አግኝቶባቸዋል።
አዲስ ዘመን፦ ከለውጡ ወዲህ መንግሥት ኢትዮ ቴሌኮምና የኢትዮጵያ አየር መንገድን ወደ ግል የሚዘዋወሩበትን መንገድ እያመቻቸ እንደነበር መገለጹ ይታወሳል ፤ ለመሆኑ ይህ ጉዳይ ምን ደረጃ ላይ ነው?
አቶ ሀብታሙ፦ የኢትዮጵያ አየር መንገድን ጨምሮ አንዳንዶቹ በመንግሥት ውሳኔ መሰረት ወደግል የማዞሩ ሂደት ተቋርጧል። በፊትም መንግሥት በእሳቤ ደረጃ ያዛቸው እንጂ ወደተግባራዊ እንቅስቃሴ የገባበት ሁኔታ አልነበረም። ነገር ግን አሁን ላይ ኢትዮ ቴሌኮምን ትልቁን የመንግስት ድርሻ እንደተጠበቀ ሆኖ በከፊል ወደግል የማዞር ስራው በተለይም የውጭ ባለሀብቶች እንዲገቡበት የሚያስችል ስራ እየተሰራ ነው።
በዚህ ደረጃ “ትራንዛክሽን አድቫይዘሪ” ተቀጥሮ ዶክመንቶች ተዘጋጅተው በገንዘብ ሚኒስቴር በኩል ደግሞ የትመናው ስራ ተጠናቅቆ ወደ ኤጀንሲው መጥቷል። ኤጀንሲውም የፕራይቬታይዜሽን ሥራውን በመስራት ላይ ይገኛል። ከተወሰነ ጊዜ በኋላም ሥራው ተጠናቅቆ ኢትዮ-ቴሌኮም ፕራይቬታይዝድ ይሆናል።
በሌላ በኩልም የተወሰኑ ስኳር ፋብሪካዎች ወደ ግል ለማዞር ጥናቶች ተደርገዋል፤ በአሁኑ ወቅት ደግሞ የአማካሪ ቀጠራ ስራ እየተሰራ ነው ። በመሆኑም በገንዘብ ሚኒስቴርም በኤጀንሲውም በኩል ያሉት ሥራዎች ሲጠናቀቁ ወደ ግል ይዞራሉ።
አዲስ ዘመን፦ አንዳንድ ድርጅቶች ወደግል ከሚዞሩ ይልቅ መንግሥት እያስተዳደራቸው ሕዝብ ቢገለገልባቸው ይሻላል የሚሉ አሉና እንደ እኛ አገር ነባራዊ ሁኔታ ምን አይነት ተቋማት በምን ሁኔታ ላይ ሲገኙ ነው ወደግል እንዲዞሩ የሚደረገው?
አቶ ሀብታሙ፦ መሰረታዊው ነገር የመንግሥት የትኩረት መስክ ወይም ሊቆይባቸው የሚገቡ በተለይም ደግሞ የሕዝብና የመንግሥትን ጥቅም የሚያስጠብቁ ከሆኑ አሁንም ቢሆን በመንግሥት እጅ እንዲቆዩ ይሆናሉ።
አሁንም ቢሆን መታየት ያለበት ድርጅቶች ወደ ግል በሚዞሩበት ጊዜ ለአገርና ለሕዝብ ከሚሰጡት ፋይዳ አንጻር ነው። የልማት ድርጅቶች ወደግል በሚዘዋወሩበት ጊዜ ለአገርና ለሕዝብ የሚያስገኙትን ጥቅም እንዲያጡ ተደርጎ አይደለም። ከዚህ ይልቅ የበለጠ ጥቅም እንዲያስገኙ የስራ እድል እንዲፈጥሩ ተጨማሪ ገቢ እንዲያመጡ አገር እንድትጠቀም ከማድረግ አንጻር በመሆኑ ሰፋፊ ጥናቶች ይደረጋሉ።
በመሆኑም ሁላችንም ልንገነዘብ የሚገባው ጥናቶች ሳይደረጉ ለአገርና ለሕዝብ ያላቸው ጥቅም በውል ሳይታወቅ ገዢ ስለመጣ ብቻ የሚሸጡ ድርጅቶች አይኖሩም። መንግስት መሸጥ አለብኝ የሚለው አገር በቀል የኢኮኖሚ እድገቱ በተቀመጠው መሰረትም ተጨማሪ ጥቅም እንደሚያስገኙ እርግጠኛ ሲሆን ብቻ ነው።
አዲስ ዘመን ፦ አሁን ካሉኝ አንጻር እስከ አሁን ብዙ ተቋማትን ወደግል አዙረናልና ከእነሱ የተገኘው ተሞክሮ ምን ይመስላል?
አቶ ሃብታሙ፦ ወደ ግል ከተላለፉት ድርጅቶች ውጤታማ የሆኑ የመኖራቸውን ያህል ችግሮች ያሉባቸውም አሉ። እነዚህን ድርጅቶች ከመንግሥት በሚረከቡበት ጊዜ በተለይም የውጪዎቹ ጥናቶችን አድርገው ነው ፤ በበጎ ጎኑ አትራፊ ውጤታማ እየሆኑ ያሉ ብዙ ናቸው።
ጎን ለጎንም የሚገባቸው የመንግሥት ግዴታም እየተወጡ ያሉ። አንዳንዶቹ ደግሞ የሚጠበቅባቸውን ክፍያ እንኳን በወቅቱ ማጠናቀቅ ያልቻሉ፤ እንዲሁም ለሥራቸው የሚያስፈልጉ እንደ ውጭ ምንዛሪና ሌሎች መሰረታዊ ነገሮችን በማጣት ችግር ውስጥ የገቡም ይኖራሉ፤ ስለዚህ ወደግል በሚዘዋወሩበት ጊዜ ከሚጠናው ጥናት ተጨማሪ ስራዎች መሰራት እንዳለባቸው በመታመኑ አሁን ላይ ኤጀንሲው አማካሪ ቀጠሮ የልማት ድርጅቶች ተገቢውን ዋጋቸውን እንዲያገኙ ከዛም በኋላ ደግሞ ውጤታማ እንዲሆኑ ለማድረግ እየተሰራ ነው።
በሌላ በኩልም ድረ ሽያጭና ከሽያጭ በኋላ ምን ሊደገፉ ይገባል ?የሚለውን በተለይም ፕሮጀክታቸውን በየጊዜው እያቀረቡና እያሳዩ ድጋፍ እየተደረገ የሚሄድበትን መንገድ ለማመቻቸት በኤጀንሲው በኩል ስራዎች እየተከናወኑ ነው።
በተሞክሮ ደረጃ ወደግል በተዘዋወሩ ድርጅቶች በምርት፣ በሽያጭ፣በቴክኖሎጂ የተሻለ አቅም መፍጠር ተችሏል ። ሌላው የአገር ውስጥ ባለሃብቶች በኢኮኖሚው ውስጥ ያላቸውን ተሳትፎ እንዲያሳድጉ የውጭ ባለሀብቶችም እንዲሳቡ ማድረጉ ነው።
አዲስ ዘመን፦ ከተላለፉ በኋላ የሚጠበቀውን ውጤት በማያመጡ ድርጅቶች ላይ የሚወሰድ እርምጃ ወይም የመደገፍ ስራ ምን ይመስላል? በተለይም ለመንግስት የገቡትን ግዴታ እየተወጡ ካልሆነስ ምንድን ነው ቀጣዩ ሂደት?
አቶ ሃብታሙ፦ እነዚህ ድርጅቶች በተቀመጠው መልኩ እንዲሄዱ በስራቸውም ውጤታማና አትራፊ ሆነው የሥራ እድል እንዲፈጥሩ ለማድረግ መጀመሪያ የሚደረገው ክፍተት ባሳዩበት ጎን ድጋፍ ማድረግ ነው። ድጋፉም እስከ አምስት ዓመት የሚቀጥል ነው። ነገር ግን ድጋፍም እየተደረገላቸው ግዴታቸውም መወጣት ባቃታቸው ላይ በውሉ መሰረት በተለያዩ ወቅቶች የማሳሰብ የማስጠንቀቅና የማስታወስ ሥራዎች ይሰራሉ፤ በእነዚህ ሂደቶች ግን የማይስተካከሉ ከሆነ ጉዳዩን ወደፍርድ ቤት በመውሰድና በውላቸው መሰረት ተጠያቂ የሚሆኑበት ሁኔታ ይፈጠራል።
በዚህ መካከል ግን የገቡበት ችግር አሳማኝ ከሆነና በቶሎ ሊወጡ የሚያስችል ቁመና ላይ ከተገኙ ጉዳዩን ከፍ ወዳለ የመንግሥት አካል በማቅረብ ጊዜዎች እንዲራዘሙላቸው ይደረጋል። ከዚህ ውጪ ግን በመንግሥት በሚሰጠው አቅጣጫ መሰረት እርምጃ እየተወሰደባቸውና እዳቸውንም በፍርድ ቤት እንዲከፍሉ እየሆነ ነው።
አዲስ ዘመን፦ አንዳንድ ባለሃብቶች ድር ጅቶችን ከገዙ በኋላ ቀድሞ ለነበረው ሰራተኛ ያለመጠንቀቅ ከዚህም በላይ እስከ ማባረርና መቀነስ የሚደርሱ እርምጃዎችን ይወስዳሉና በዚህ ላይ ምን አስተያየት አለዎት?
አቶ ሃብታሙ፦ በተለይም አሁን ላይ ከመንግስት ወደግል ከዞሩ ድርጅቶች ጋር በጣም ስኬታማ የሚባለው ነገር ይዘዋቸው የነበሩትን ሰራተኞች ውጤታማ በሆነ መልኩ ወደሥራ ማስገባትና ማሰራት መቻላቸው ነው።
ቀድሞ በእዝ ኢኮኖሚ ውስጥ በነበርንበት ጊዜ ፋብሪካዎች፣ ኢንዱስትሪዎች፣ የልማት ድርጅቶችም ይዘውት የነበረው የሰው ኃይል ከሚፈለገው በላይ ነው። ምክንያቱም የስራ እድል ተፈጥሯል በሚል ብቻ ምርታማ ያልሆኑ በጣም ተደጋጋሚ የሆኑ የሰው ኃይሎች የነበሩበት ከመሆኑ አንጻር የኢንዱስትሪውንም የልማት ድርጅቶቹንም ውጤታማነትና ምርታማነት ከፍተኛ በሆነ ሁኔታ ጥያቄ ውስጥ ያስገቡ ነበሩ።
በዚህም አብዛኛው ድርጅቶች ከሳሪ ሆነው ቆይተዋል። ይህም ቢሆን ግን የልማት ድርጅቶቹ ወደግል በሚዞሩበት ወቅት ይዘዋቸው የነበሩ ሰራተኞችን በተለያዩ አግባቦች እንዲስተናገዱ፤ ለምሳሌ እድሜያቸው ለጡረታ የደረሱትን ጥቅማቸውን ባስጠበቀ መልኩ ጡረታ እንዲወጡ፤ ሌሎቹም ደግሞ ሰራተኛው አንድ ላይ ተደራጅተው እራሱ እንዲያስተዳድራቸው የተደረጉም ድርጅቶች አሉ። ከዛ ውጪ ግን ድርጅቶቹ ሰራተኛውን በምን መልኩ እንዳይቀንሱ አስገዳጅ ውል ተገብቶ ነው እንዲሰሩ እየተደረገ ያለው።
በእስከ አሁን የስራ ተሞክሯችን በሰራተኛ አያያዝ በኩል የከፋ ችግር ያጋጠማቸው አላገኘንም። በመሆኑም የተበተኑ፣ ለችግር የተጋለጡና የተጎዱ ሰራተኞች የሉም።
አዲስ ዘመን፦ እስከ አሁን ወደግል ከዞሩ ድርጅቶችም መንግስት ምን ያህል ገቢ አግኝቷል? ጠቅለል ብሎ ሲታይ አዋጭ ነበሩ? የታለመውን ግብስ አሳክተዋል ማለት ይቻላል?
አቶ ሃብታሙ፦ በነበረው ሁኔታ መንግስት ያገኛቸው ጥቅሞች አሉ፤ በተለይም ለውጭ ባለሃብቶች ከተሸጡት የልማት ድርጅቶች የውጭ ምንዛሪ ፣ አዳዲስ ቴክኖሎጂዎችን፣ ተጨማሪ የሰው ኃይልን አግኝቷል። እንደ አጠቃላይ እስካሁን ድረስ 370 የሚሆኑ ድርጅቶችና ቅርንጫፎቻቸው ወደግል የዞሩ ሲሆን ከነዚህም 49 ነጥብ 6 ቢሊየን ብር ተገኝቷል፤ ይህ ደግሞ መንግስት ስትራቴጂክ በሆኑ ስራዎች ላይ ትኩረቱን እንዲያደርግ እድል ሰጥቷል።
በሌላ በኩልም እነዚህ ድርጅቶች ወደግል በመዘዋወራቸው ከላይ እንዳልነው በቴክኖሎጂ በፋይናንስ ጥሩ ሆነው በመደገፋቸው ለበርካታ ዜጎች የስራ እድልንም ለመፍጠር ችለዋል።
አዲስ ዘመን ፦ ወደፊትስ በዚህ ሂደት ውስጥ ይገባሉ ተብለው የሚጠበቁት ምን ያህል ናቸው?
አቶ ሃብታሙ፦ ወደፊትም መንግስት በሚያስ ቀምጠው አቅጣጫ መሰረት ኢትዮ ቴሌኮምን የስኳር ፋብሪካዎች እንዳሉ ሆነው ሌሎችም ወደግል ይዞራሉ ተብሎ ይታሰባል። የቅድመ ፕራይቬታይዜሽኑ ስራ በገንዘብ ሚኒስቴር በኩል የሚያልቅ ሲሆን እኛ እንደ ኤጀንሲ ደግሞ ገንዘብ ሚኒስቴር በሚሰጠው አቅጣጫ መሰረት ለዝውውር ዝግጁ የሆኑትን ለገበያ እናቀርባለን።
ለዚህ ስራም ኤጀንሲው አጠቃላይ የያዛቸውን የልማት ድርጅቶች ትርፋማና ውጤታማ ለማድረግ ራሱን ለማብቃት ትልቅ ስራ እየሰራ ነው፤ በዚህም የትራንስፎርሜሽን እቅድ አዘጋጅቷል። በተለይም በአዘጋጀው የሶስት አመት እቅድ ውስጥ የልማት ድርጅቶች ወደመንግስት ኩባንያነት እንዲቀየሩ የማድረግ ስራ አቅዷል።
ይህም ሲባል ግን እነዚህ ኩባንያዎች ከዚህ ቀደም እንደነበረው የሲቪል ሰርቫንት አስተሳሰብ ይዘው የሚሰሩ ሳይሆኑ የቢዝነስ ሀሳብን ይዘው የሚሰሩ ተቋማት በማድረግ ትርፍን፣ ውጤታማነትንና ተወዳዳሪነትን መሰረት አድርገው መስራት የሚችሉ ተቋማት ለማድረግ ጥረት እየተደረገ ነው። ለዚህም የተለያዩ ስትራቴጂዎችን ቀርጸን ተግባራዊ እያደረግን ሲሆን የማቋቋሚያ አዋጅም በማርቀቅ ለማጸደቅ አቅርበናል።
ይህ ሲሆን ደግሞ ውጤታማ የሚሆኑት ላይ ትኩረት ተደርጎ ይሰራል ፤ ጎን ለጎን ደግሞ ወደግል መዞር ያለባቸውን መንግስት በሚሰጠው አቅጣጫ መሰረት የሚፈጸም ይሆናል።
አዲስ ዘመን፦ ኤጀንሲው እስከ አሁን ብዙ እንቅስቃሴዎችን ሲያደርግ መጥቷል ወደፊትም ብዙ እቅዶች አሉትና እንደው በስራው ላይ ተግዳሮት የሆኑበት ነገሮች ምንድን ናቸው?
አቶ ሃብታሙ፦ ኤጀንሲው በተለይም የልማት ድርጅቶችን ከመደገፍ አንጻር የሚችለውን ያህል ጥረት እያደረገ ነው። ነገር ግን አንዳንድ የልማት ድርጅቶች ከፍተኛ እዳ ያለባቸው ፣ አዋጭነታቸው በበቂ ሁኔታ ሳይጠና ወደ ትግበራ የገቡ ፕሮጀክቶችም አሉ ፤ እነዚህ ደግሞ በአገር አቅምም በውጭ ብድርም የተጀመሩ በመሆኑና አሁን ላይ ከፍተኛ የሆነ የእዳ ጫና ስላለባቸው መንግስት ይህንን የመቀነስ ስራ መስራት ይጠበቅበታል።
በተጨማሪም አሁን እየተንቀሳቀሱ ያሉት የልማት ድርጅቶች ከመለዋወጫ ከተለያዩ ግብዓቶች አንጻር ከፍተኛ የሆነ የውጭ ምንዛሪ ችግር ያለባቸው በመሆኑ ውጤታማነታቸው ላይ ትልቅ ተጽዕኖ ፈጥሮ ይገኛል፤ በመሆኑም ይህንን መፍታት ያስፈልጋል። በጠቅላላው ግን እነዚህን መሰል ችግሮች ከተቃለሉ የልማት ድርጅቶቹ ውጤታማ አትራፊ የማይሆኑበት ምንም ምክንይት ሊኖር አይችልም።
አዲስ ዘመን፦ ለነበረን ቆይታ በጣም አመሰግ ናለሁ።
አቶ ሃብታሙ፦ እኔም አመሰግናለሁ
አዲስ ዘመን ጥር 12/2013
