ልማትን ያስተጓጎለውና ወጣቶችን ያለስራ ያስቀረው የመሬት ውዝግብ

በሰሜን ሸዋ ዞን አሌልቱ ወረዳ ፊቼ ገሊላ ከተማ ጄርሳ ቀበሌ ነዋሪ የሆኑት ወይዘሮ በላይነሽ አየለ ጅማ፣ ዓመታትን ከዘለቀው ትዳራቸው ሰባት ልጆችን አፍርተዋል፡፡ በጉልምስናው እድሜ ላይ የሚገኙት እኚህ እናት፤ ፊታቸው ላይ ጣል ጣል ካለው ማዲያት በስተቀር በአካላቸው ላይ ብዙም መጎሳቆል ባይታይም፤ በመልካም አስተዳደር ችግር እጅጉን የተጠበሱ፤ እውነትን ተነጥቀው የመፍትሄ ያለህ እያሉ የሚንከራተቱና ስሜታቸው እጅጉን የተጎዱ መሆናቸውን ከንግግራቸው መረዳት ችለናል፡፡ ችግራቸውን በፊታቸው ሳይሆን በውስጣቸው የያዙ፤ የዓመታት ብሶታቸውን የሚያዳምጣቸው እንዳጡ፤ ይልቁንም መፍትሔ ይሰጡኛል በሚሏቸው የመንግስት አመራሮች ሳይቀር ማስፈራሪያና ዛቻ እየደረሰባቸው በሰቀቀን እንደኖሩ፤ ከማስፈራሪያ ባለፈም ባለቤታቸውን፣ ልጃቸውንና የስራ አጋሮቻቸው ባልተገባ ፍትህ እንደታሰሩባቸው ነግረውናል፡፡ እኛም የእኚህን እናት የብሶት ምንጭና ውጤት ከተለያዩ አቅጣጫዎች ካገኘናቸው መረጃዎች ጋር አዋህደን ይዘን ቀርበናል፡፡

ከራስ አንደበት
ወይዘሮ በላይነሽ ወደ ዝግጅት ክፍላችን ቀርበው በብሶት ስሜትና ተስፋ በቆረጠ ገጽታ ውስጥ ሆነው እንደነገሩን፤ ለቤተሰቦቻቸው ብቸኛ ልጅ እንደመሆናቸው የቤተሰብ ሀብትና ንብረት ወራሽ ናቸውና ከቤተሰባቸው 9ነጥብ16 ሄክታር የሚሆን መሬት በ1982 ዓ.ም በውርስ ያገኛሉ፡፡ በመሬት ላይም ገሚሱን ዛፍ ተክለው፤ ገሚሱን ደግሞ ስንዴ፣ ገብስና ባቄላን የመሳሰሉ ሰብሎችን እየዘሩ፤ ገሚሱንም ለከብቶቻቸው ግጦሽ በማዋል ሲጠቀሙ ዓመታትን አሳልፈዋል፡፡ ይሁን እንጂ ከዕለት ዕለት የእርሻ መሬታቸው ዛፍ እያደረቀ፤ ሰብልም ውጤት እያሳጣ መጣ፡፡ የዛፎቹን መድረቅ ምክንያት ለማወቅ ቦታውን ሲያስጠኑም መሬቱ ከስር ድንጋይ መሆኑን ይረዳሉ፡፡

ከዚህ በኋላ ቦታው ላይ ምን ቢሰሩ የተሻለ ውጤት እንደሚያገኙ በማጤን ወደ ካባ ስራ መግባትን እንደ አማራጭ ያዙ፡፡ ለዚህ ስራ ይረዳቸው ዘንድም የራሳቸውን ቤተሰብ ጨምሮ 25 የሚሆኑ የአካባቢውን ወጣቶች በማሰባሰብ “ቶኩማ” በሚል ስም በአነስተኛና ጥቃቅን ማህበር በመደራጀት ፈቃድ አግኝተው 37ሺህ100 ካሬ በሚሆነው መሬታቸው ላይ በወይዘሮዋ የገንዘብ መነሻ ወደ ጠጠር ማምረት ስራ ይሰማራሉ፡፡ በሂደትም ከአነስተኛ ወደ ላርጅ ስኬል በማሳደግ በስማቸው እንደ ቀድሞው ወጣቶቹን በስራቸው በማድረግ እስከ 800ሺ ብር በማውጣት በጄኔሬተር የሚሰራ ክሬሸር በመትከል ስራውን ይቀጥላሉ፡፡

ሆኖም በጄኔሬተር ሰርተው በሚፈልጉት ልክ ውጤታማ መሆን ስላልቻሉ፤ የኤሌክትሪክ ሃይል እንዲገባላቸው ጥያቄ ማቅረብ ይጀምራሉ፡፡ ይሁን እንጂ ትራንስፎርመር ለማግኘት የሚያደርጉት የእግር መመላለስ መፍትሄ ሳያስገኝላቸው ዓመት ተቆጠረ፡፡ በዚህ ሂደት ላይ ከአንድ ግለሰብ (አምሳል ጌትነት ከበደ የሚባል) የሽርክና (የአብረን እንስራ) ጥያቄ ይቀርብላቸዋል፡፡ እርሳቸው ግን እንደማይፈልጉ ገልጸው ያሰናብቱታል፡፡ ሆኖም በሚያውቋቸውና በሚቀርቧቸው ሰዎች ምልጃ ታግዞ ለስድስት ወራት ያለማቋረጥ ይጠይቃል፤ ያስጠይቃል፡፡ አሁንም አልተቀበሉም፡፡ በመጨረሻ ግን ሁለት የሚያውቋቸው የክልል ሰዎች (አቶ ደበሬ ቱጂ የሚባል ሰውዬ፤ አቶ ደበሌ ዳባ ከሚባል አጋራቸው ጋር) ካሳንቺስ ካለው ቢሯቸው ድረስ በማስጠራት አብረው ቢሰሩ የሚያገኙትን ጥቅምና የሚያስገኝላቸውን ገንዘብ በማስረዳት ያሳምኗቸዋል፡፡ በአክሲዮን መልክ አብረው እንዲሰሩና በገንዘብ ደረጃም እስከ 10 ሚሊዮን ብር እንዲሰጣቸው ለማድረግ ያግባቧቸዋል፡፡

በዚህ መልኩ መተማመን ሲደረስም ግለሰቡ ወይዘሮዋን የበለጠ የማግባባትና የማሳመን ስራ ይጀምራል፡፡ አብረው ቢሰሩም ትራንስፈርመሩ ፈጥኖ እንደሚገባ፤ በጋራ ሰርተውም የተሻለ ውጤት እንደሚያገኙ፤ ይሄን ሀሳብም ለባለቤታቸው በወቅቱ እንዳይነግሯቸውና ስራቸው በውጤት ሲታጀብ የዛኔ ነግረው ቢያስደስቷቸው እንደሚሻል ይሰብኳቸዋል፡፡ የተሻለ ነገርን የሚጠላ የለምና እርሳቸውም በሀሳቡ በመስማማት በምን መልኩ አብረው መስራት እንደሚችሉ መምከር ይጀምራሉ፡፡ በጋራ የሚሰሩበትን የውል ሰነድ በማዘጋጀት ይፈራረማሉ፡፡ በዚህ መልኩ እንደተስማሙም፣ ዓመታትን የፈጀው የትራንስፎርመር ጉዳይ በአንድ ወር ውስጥ አልቆ በቦታው ደረሰ፤ ማሽኑም ገባ፡፡ በእርሳቸው ስም የነበረው ድርጅት ስያሜም “ጋይንት ትሬዲንግ ኃላፊነቱ የተወሰነ የግል ማህበር” ወደሚል ስያሜ ይለወጣል፡፡

በስምምነታቸው መሰረትም እርሳቸው መሬት ሊችሉና እርሱ ደግሞ 550ሺ ብር በማውጣት የሚያስፈልጉ ነገሮችን በማሟላት የአክሲዮኑ 55በመቶ የእርሱ፤ 45በመቶ ደግሞ የእርሳቸው ድርሻ ሆኖ ከሚገኘው ጥቅም ተጋሪ ሊሆኑ ነበር፡፡ በዚህ መሃል ግን በማያውቁት መንገድ ቀድመው ከተፈራረሙት ውል ውጪ የሆነ ሌላ ውል ያስፈርማቸዋል፡፡ ይሄም እርሱ ለእርሳቸው 10 ሚሊዮን ብር ሊሰጣቸውና ክፍያውንም በአራት ዓመት ጊዜ ውስጥ ሊፈጽም፤ በዚህም በሂደት እርሳቸው ከመሬታቸው ለቅቀው እንዲወጡና ኢንቨስትመንቱ ከሚያስገኘው ትርፍም ተካፋይ እንዳይሆኑ የሚያደርግ ውል እቤታቸው ድረስ ደላላ ሆኖ ካገናኛቸው ሰው ጋር በመሆን አታልሎ ማንም ሳያውቅ ያስፈርማቸዋል፡፡
በሂደትም ነገሮች ይቀየራሉ፡፡ በዚህም ከስራቸው ያሉ ልጆች እንዲበተኑ መደረጉ ሲገርማቸው፤ ለእርሳቸው የሰጣቸው ቼክም ባዶ (ደረቅ) ሆኖ ይገኛል፡፡ ግለሰቡም እስካሁን ምንም አይነት ስራ አላከናወነም፡፡ እርሳቸውና 25 ስራ አጥ ወጣቶች ይተዳደሩበት የነበረው ቦታም ያለ ስራ ተቀመጠ፡፡ ይባስ ብሎ የአክሲዮን ድርሻ እንደሌላቸው፤ በቦታው ላይም ምንም አይነት መብት እንደሌላቸውና መሬቱ የእርሱ እንደሆነ ይነግራቸዋል፡፡ መሬቱንም ለቻይና ኩባንያ ያከራያል፡፡ ይሄን ጉዳቸውን ለመንግስት አካል አቤት ቢሉም፤ አቶ ተሾመ የሚባል የቀድሞው የወረዳ አመራርን ጨምሮ አርፈሽ ተቀመጭ ከሚል ማስፈራሪያና ዛቻ በቀር መፍትሄ ማግኘት አልቻሉም፡፡

የመፍትሄ አካል ይሆኑኛል ያሏቸው የመንግስት አካላትም ከግለሰቡ ጋር አብረው መሬቱን ብትለቅቁ ይሻልሻል ከማለት፤ የግለሰቡን ዛቻና ማስፈራሪያ ከመድገም የዘለለ ቁም ነገር ጠፋባቸው፡፡ የወረዳው ፖሊስ ህግን ተከትሎ ባይሰራ ኖሮ እስካሁን ወይ ታስረው፤ ወይ ከቦታቸው ተፈናቅለው ይሆን ነበር፡፡ እናም በትራንስፎርመር ችግር ምክንያት ያግዘኛል ብለው የፈጠሩት ሽርክና ዛሬ ላይ መሬታቸውን ከእጃቸው ፈልቅቆ በማውጣት ድርሻ አልባ አድርጓቸዋል፡፡ እናም፣ “አውቄም፣ ሳላውቅም ይሻላል፤ የተሻለ ነገር ይገኛል ብዬ እዚህ ነገር ውስጥ ገብቻለሁ፤ እናም የአያትና የቅድመአያቴ መሬት ተመልሶልኝ እንደ በፊቱ ከቤተሰቦቼና ከአካባቢው ሰው ጋር በሰላም ለመስራት ነው የምፈልገው፡፡ ይሄንን ችግሬንና ፍላጎቴንም ለሚመለከተው አድርሳችሁ ፍትህ እንዳገኝ ይሁንልኝ” ብለዋል፡፡

ሰነዶች
መሬቱ የወይዘሮ በላይነሽ እንደነበር በ04/7/2004 ዓ.ም በስማቸው የተሰጣቸው ደብተር ያሳያል፡፡ በሌላ በኩል ጋይንት ትሬዲንግ ኃላፊነቱ የተወሰነ የግል ማህበርን ወይዘሮ በላይነሽ አየለ እና ኢንጂነር አምሳል ጌትነት በቅደም ተከተል በ225 (45 በመቶ) እና በ275 (55 በመቶ) የአክሲዮን ድርሻ ማህበሩን በጋራ መመስረታቸውን የማህበሩ መመስረቻ ጽሑፍ ያመለክታል፡፡ በማህበሩ መተዳደሪያ ደንብ መሰረት፣ የማህበሩ አባላት ኢንጂነር አምሳል ጌትነት እና ወይዘሮ በላይነሽ አየለ ብቻ ሲሆኑ፤ በማህበርተኞቹ መካከል አለመግባባት ከተፈጠረ አለመግባባቱን በሽምግልና ዳኝነት ለመጨረስ መስማማት፤ በሽምግልና ዳኝነቱ ውሳኔው ላይም ለፍርድ ቤት ይግባኝ ማቅረብ ይችላሉ፡፡

በጠጠር ማምረቻ ኢንቨስትመንት ስም ምነታቸው ደግሞ፣ ማህበሩ ተመስርቶ የጠጠር ማምረቻ ይዞታው ወደ ንግድ ማህበሩ ሲዛወር ኢንጂነር አምሳል ለወይዘሮ በላይነሽ ከየካቲት 30ቀን 2009 ዓ.ም በኋላ የሚመነዘር የ375ሺ ብር ቼክ በመስጠት ወይዘሮዋ የ25 በመቶ የአክሲዮን ድርሻቸውን እንደሚያስረክቡ፤ እንደገናም ከሐምሌ 30ቀን 2009 ዓ.ም በኋላ የሚመነዘር የ750ሺ ብር ቼክ እንዲከፈላቸው ያዛል፡፡ የወይዘሮዋ ቀሪ የ20 በመቶ አክሲዮን ድርሻም ግለሰቡ ቀሪ የ8ነጥብ5 ሚሊዮን ብር ክፍያውን ሲያጠናቅቅ የሚተላለፍለት ይሆናል፡፡
ይሄን መነሻ በማድረግ የ750ሺ ብር ቼክ በ30/11/2009 ዓ.ም፤ እንዲሁም የ375ሺ ብር ቼክ በ15/01/2010 ዓ.ም ለወይዘሮ በላይነሽ እንዲከፈል በኢንጂነር አምሳል ተፈርሞ በአቢሲኒያ ባንክ የሚከፈል የታዘዘ ቢሆንም፤ እነዚህ ቼኮች የባንኩ ማህተም ካረፈባቸው በኋላ ደረቅ መሆናቸው ተረጋግጧል፡፡

የአከባቢው ነዋሪዎችና ተጠቃሚዎች
እኛም የወይዘሮ በላይነሽን ቅሬታ እና የሰነዶቹን መረጃ ይዘን ወደተባለው ቦታ አቀናን፡፡ ቦታው ጭር ብሏል፤ በታጠረው ጊቢ ውስጥ የተተከለው ክሬሸር ያለስራ ከዓመት በላይ ለማስቆጠሩ ዝገት የጀመሩት ብረቶችና በሜዳ ላይ ተበታትነው ሳር የለበሱት ብረታብረትና ሌሎችም የማሽኑ ክፍሎች ያሳብቃሉ፡፡ እኛ በደረስንበት ወቅት ከሁለት ጠበቃዎች በስተቀር በስፍራው ማንም አልነበረም፡፡ በጥበቃ ስራ ላይ ያገኘናቸው አቶ ንጉሱ ደገፋ እና አቶ ይርጉ አባተ የተባሉት ግለሰቦች፤ የአካባቢው ነዋሪና ከስድስት ዓመታት በላይም በቦታው ላይ በጥበቃ ስራ ላይ ተሰማርተው እየሰሩ መቆየታቸውን ነግረውናል፡፡ ሁለቱም ጥበቃዎች የመሬቱንም ሆነ የማሽንኑ ጉዳይ አስመልክቶ የሚናገሩት ሀሳብ ተመሳሳይ ነው፡፡ እነርሱ እንደሚሉት፤ መሬቱ ወይዘሮ በላይነሽ ከአያትና ቤተሰቦቻቸው ሲተላለፍ የመጣ የውርስ መሬታቸው ነው፡፡ በዚህ መሬት ላይ እያመረቱ ሲጠቀሙ የቆዩ ሲሆን፤ ላለፉት ሰባትና ስምንት ዓመታት ግን በቦታው ላይ አነስተኛ የድንጋይ መፍጫ ማሽን ተክለው ሲሰሩና ለበርካታ ወጣቶችም የስራ እድል ፈጥረው፣ ለአካባቢውም የልማት ተስፋ ሆነው ነበር፡፡

ይሁን እንጂ በመሃል አንድ ግለሰብ አብሮ በመስራት ስም ወደቦታው መምጣቱ ነገሮችን ቀይሮ የተሻለ ይሰራል ተብሎ የተተከለው ማሽን ስራ ሳይጀምር ከዓመት በላይ አስቆጥሯል፤ ወይዘሮ በላይነሽንም መሬቷ ላይ እንዳታለማ፤ ወጣቶቹም እንዳይሰሩ ተደርጓል፡፡ በዚህ ሳይበቃ በባለመሬቷ፣ በወጣቶቹና በጥበቃዎቹ ላይ ዛቻና ማስፈራሪያ ሲደርስ ቆይቷል፤ ከዛቻና ቦታው እንዳይለማ ከማድረግ አልፎም የወይዘሮዋ ባለቤት፣ ጥበቃዎችና ወጣቶች ያለ አግባብ ታስረዋል፡፡ ይህ ሂደት ደግሞ ወጣቱን ተስፋ እያስቆረጠ፣ የአካባቢውንም ልማት እያስተጓጎለና የህዝቡን ተጠቃሚነት እያስቀረ በመሆኑ የሚመለከተው አካል ለችግሩ ምላሽ ሊሰጥበት ይገባል፡፡

አቶ ተምትሜ ድንቁ የተባሉ የአካባቢው ነዋሪ እንደሚሉት፤ ቦታው የወይዘሮ በላይነሽ ስለመሆኑ ሁሉም ያውቃል፡፡ ደብተሩም በስማቸው ነው፡፡ ቀደም ሲልም በቦታው ላይ አነስተኛ ማሽን በመትከል ለወጣቶች የስራ እድል ፈጥረዋል፤ ለአካባቢውም ልማቶችን አከናውነዋል፡፡ የኢንጂነሩን መምጣት ተከትሎ በሁለቱ መካከል የተፈጠረው አለመግባባት ወጣቶችን ያለስራ አስቀረ፤ የህብረተሰቡንም ተስፋ አጨለመ፡፡ ሰውዬውም ወጣቶቹንም ሆነ ወይዘሮዋን ከማስፋራራት አልፎ በሃሰት እያሳሰረ ይገኛል፡፡ ይህ ሂደት ደግሞ ወጣቱንም ሆነ ህብረተሰቡን ተስፋ የሚያስቆርጥና የሚያስቆጣ ስለሆነ የሚመለከተው አካል ትኩረት ሰጥቶ ሊፈታው፤ ወጣቶቹንም ወደስራ ሊያስገባ ይገባል፡፡

ወጣት አበበ ደሳለኝ እና ወጣት ክንፉ ወንድሙ በበኩላቸው እንደሚሉት፤ አሁን ልማት በማይከናወንበት በወይዘሮ በላይነሽ መሬቱ ላይ እነርሱም ተደራጅተው አብረዋቸው ይሰሩ ነበር፡፡ አዲሱ ማሽን ሲቆም ደግሞ የበለጠ መስራት እንደሚያስችላቸው በማመን የተሻለ ተስፋ ያሳድራሉ፡፡ ሁለቱ ሰዎች በጋራ ለመስራት ሲስማሙም ወይዘሮ በላይነሽ በ45በመቶ፣ ኢንጂነር አምሳል ደግሞ በ55በመቶ ድርሻ ነበር፡፡ ይህ ስምምነት ግን የወጣትነት የምኞታቸው ሳይሆን ያልገመቱት አስከትሎ ወይዘሮዋም ሆኑ እነርሱ ቦታው ላይ እንዳይሰሩ ተከልክለዋል፡፡

ወጣቶቹ እንደሚሉት፤ አሁን ላይ ሰውየው የኢንቨስትመንት ፈቃዱ እንደተሰረዘበት ቢታወቅም፣ ዛሬም ድረስ እያስፈራራቸውና በሃሰት እየወነጀላቸው ይገኛል፡፡ የቀድሞው የወረዳ አስተዳዳሪም ታጣቂዎችን በመያዝ ጭምር ቦታው ድረስ እየሄዱ ሲያስፈራሩና ቦታውን ለቅቀው እንዲወጡ ሲያስጠነቅቁ ቆይተዋል፡፡ ሰውዬውም 200 ባለስልጣናት አሉኝ እያለ እያስፈራራና እየዛተ ሲሆን፤ በቅርቡም የወይዘሮዋን ባለቤትና ልጅ ጨምሮ ስድስት ሰዎችን በሀሰት ውንጀላ አሳስሯል፡፡ ይህ ደግሞ አሁንም እንደ ክልልም ሆነ አካባቢው በጥቅም ተሳስረው ያሉ ሃይሎች መኖራቸውን ያሳያል፡፡ በመሆኑም የሚመለከተው አካል የወጣቶቹን ስቃይ፣ የወይዘሮዋንም እንግልትና የአካባቢውንም የልማት ፍላጎት አይቶ ተገቢውን እርምት በመስጠት ማሽኑ ወደስራ እንዲገባ ማድረግ ይጠበቅበታል፡፡

ወረዳው
የወረዳው ምክትል አስተዳዳሪ እና የግብርናና ተፈጥሮ ሃብት ጽሕፈት ቤት ሃላፊ አቶ ዳምጠው ግርማ እንዳሉት፤ እርሳቸውም ሆነ ዋና አስተዳዳሪው ወደ ኃላፊነት ከመጡ ገና አንድ ወራቸው በመሆኑ ስለጉዳዩ ሰፊ ግንዛቤ የላቸውም፡፡ በመሬቱ ዙሪያም በሁለቱ ግለሰቦች መካከል ክርክር ስለመኖሩ ከመስማት የዘለለ መረጃ የላቸውም፡፡ ታሰሩ ስለሚባሉት ሰዎችም አያውቁም፡፡ ሆኖም ጉዳዩን በማጣራት ሂደት ላይ በመሆናቸው፤ የማጣራት ስራውን ሲያጠናቅቁ መረጃውን እንደሚገልጹ ነግረውናል፡፡

ዞኑ
የሰሜን ሸዋ ዞን የማዕድን ልማት ባለስልጣን ኃላፊ አቶ ሲሳይ ብሩ እንዳሉት፤ ቀደም ሲል ወይዘሮ በላይነሽ በስማቸው በቦታው ላይ የአነስተኛ ፈቃድ ከዞኑ አውጥተው ሲሰሩ ነበር፡፡ ከዛ በኋላም ከክልል የከፍተኛ ኢንቨስትመንት ፈቃድ አውጥተው እየሰሩ ቆይተዋል፡፡ በሂደት ግን ፈቃዱ እንደ አዲስ በጋይንት ስም ከክልል ተሰጥቶ ቦታው ላይ ማሽን ቢተከልም፣ ሁለቱ ሰዎች በስምምነታቸው መሰረት መስራት ባለመቻላቸው ማሽኑ ወደስራ ሳይገባ ከዓመት በላይ ሆኖታል፡፡ የዞኑ ሃላፊነትም ከቢሮው ጋር በገቡት ውል መሰረት ስለመስራት አለመስራታቸው፣ ማህበራዊ ግዴታቸውን ስለመወጣታቸውና ሌሎች ተያያዥ ጉዳዮች ላይ ቁጥጥርና ክትትል ማድረግ ነው፡፡ በሁለቱ መካከል የሚፈጠርን ችግር የሚመለከተው ግን ዞኑ ሳይሆን ፍቃድ የሰጠው ቢሮው እንደመሆኑ፤ ቢሮው መውሰድ ያለበትን እርምጃ ወስዷል፡፡ ወጣቶቹን በተመለከተ ግን በአካባቢያቸው ባለ የልማት ስራ ላይ ቢሳተፉ መልካም ይሆናል ከሚል እሳቤና በእነሱም ተመሳሳይ ስሜት ስላለ እንጂ ችግሩ ይታወቃል፡፡ እናም የመሬቱ ጉዳይ ቶሎ ከተፈታ ወጣቶቹ ባሉበት እንዲቀጥሉ ይደረጋል፡፡ ካልሆነ ግን ሌላ ቦታ ላይ እንዲሰሩ ይደረጋል፡፡

ባለስልጣኑ
የኦሮሚያ ማዕድን ልማት ባለስልጣን ዋና ዳይሬክተር ኢንጂነር ይርዳው ነጋሽ እንዳሉት፤ ቀደም ሲልም ወይዘሮ በላይነሽ ድንጋይ በሚፈጭ ማሽን ፈቃድ በጥቃቅን ፈቃድ አውጥተው በመሬታቸው ላይ ሲሰሩ ነበር፤ ወደ ከፍተኛ ደረጃም አሳድገውት ከቢሮው ፈቃድ ወስደው ሲያለሙ ቆይተዋል፡፡ ሆኖም ሥራውን ለማሳደግ ትልቁን ማሽን ማስገባት ስላልቻሉ ምንም ካሳ ሳይከፈል በእርሳቸው መሬት ላይ ይሄንን ማሽን አስገብቶ በሼር ለመስራት በጋይንት ስም በከፍተኛ ማምረቻ ፈቃድ ለማውጣት ከኢንጂነር አምሳል ጌትነት ጋር ይስማማሉ፡፡ በዚህም ለወይዘሮ በላይነሽ 45 በመቶ፣ ለኢንጂነር አምሳል ደግሞ 55 በመቶ ድርሻ ተስማምተው በመፈራረም፤ በ2009 ዓ.ም በወይዘሮዋ ስም ካርታ ያለውን መሬትም ሆነ ማሽኑን በጋይንት ስም አዙረዋል፡፡ ቢሮውም በአሰራሩ መሰረት ስምምነታቸውን አይቶ አስተናግዷቸዋል፡፡ በዚህ መልኩም ነው በወቅቱ ያለው አመራር ያለምንም የመሬት ካሳ ክፍያ ጉዳዩን የጨረሰው፡፡ ምናልባት ሂደቱ ችግር ሊኖርበት ቢችልም፤ በቢሮ ደረጃ ባለው መረጃና በቀረበው ሰነድ መሰረት በዚህ የፈቃድ አሰጣጥ ላይ ጥሰት አልነበረም፡፡

ችግሩ የተስተዋለው በሁለቱ ግለሰቦች መካከል በተፈጠረ አለመግባባት ነው፡፡ ምክንያቱም በወቅቱ የዚህ ማህበር ማናጀር ኢንጂነር አምሳል፣ ሲ.ኤም ትሬዲንግ ከተባለ የቻይና ኩባንያ ጋር በአገልግሎት አቅራቢነት (ማይኒንግ ሰርቪስ አግሪመንት) ስም ወይዘሮ በላይነሽ ሳያውቁ ስምምነት ይፈራረማሉ፡፡ ግለሰቡም ከቻይና ኩባንያው ጋር የገቡት ውልም በወር አንድ ነጥብ ሶስት ሚሊዮን ብር ለጋይንት እንዲከፍል እና ሁሉንም ስራዎች ራሱ እንዲያከናውን የሚያደርግ ሲሆን፤ ይህ ሂደት ስምምነት ደግሞ መሬቱን አብሮ አሳልፎ የሚሰጥ ነው፡፡

ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ የ45/55 የአክሲዮን ድርሻ ለወይዘሮዋ እንደ ጋራንቲ ተወስዶ፤ በ10 ሚሊዮን ብር ክፍያ በሂደት መሬቱን በሽያጭ ወደ ግለሰቡ እንዲሄድ የሚያደርግ ስምምነት አለ፡፡ ግለሰቡም ከሲ.ኤም ትሬዲንግ ጋር የማሽን፤ ከወይዘሮ በላይነሽ ጋር ደግሞ የመሬት ስምምነት ሲዋዋልም፤ ከሲ.ኤም በየወሩ አንድ ነጥብ ሶስት ሚሊዮን ብር ሊቀበልና ሲ.ኤም ከአራት ዓመት በኋላ ማሽኑን ትቶ እንዲወጣ፤ ለወይዘሮ በላይነሽ ደግሞ በሂደት የሚከፈልና የአክሲዮን ድርሻቸውንም እንደ ጋራንቲ በማስቀመጥ በአምስት ዓመት በሚጠናቀቀው የአስር ሚሊዮን ብር ክፍያ መሬታቸውን ሸጠው እንዲቀጡ በመስማማት ነው፡፡ እናም አንድ ጊዜ የ375ሺ ብር ቼክ፤ በሌላ ጊዜም የ750ሺ ብር ቼክ ለግለሰቧ ጽፎ ይሰጣል፡፡ የቼኩ ደረቅ ሆኖ መገኘት ደግሞ በመካከላቸው አለመስማማትን ፈጥሮ ማሽኑ ወደስራ እንዳይገባ፣ ቦታውም ለልማት እንዳይውል ሆኗል፡፡

ከዚህ አኳያ ባለስልጣኑ መውሰድ የሚገባውን እርምጃ ወስዷል፡፡ በስምምነቱ መሰረትም አንድ የማዕድን ፈቃድ ያወጣ አካል የምርት ስምምነት ከፈጸመ በኋላ በስድስት ወር ወደ ስራ ካልገባ በማዕድን ፈቃድ አሰራር መሰረት ፈቃዱ ከአገልግሎት ውጪ ይሆናል፡፡ ይህ ድርጅትም ለሁለት ዓመት ያህል ወደስራ ሳይገባና ሳያመርት፣ ለወጣቶች የስራ እድል ሳይፈጥርና ለማህበረሰቡም ጥቅም ሳያስገኝ፣ ለአገር ማስገባት ያለበትንም ገቢ ሳያስገባ በመቆየቱ በአሰራሩ መሰረት በ03/03/2011 ዓ.ም የኢንቨስትመንት ፈቃዱ ተሰርዞ መሬቱ ወደ መንግስት የመሬት ባንክ እንዲገባ ተደርጓል፡፡

በሁለቱ ግለሰቦች መካከል ያለውን አለመግባባት እንዲሁም የወይዘሮዋን ተጭበርብሬ መሬቴን አጥቻለሁና የመሬቴ ይመለስልኝ ጥያቄ ግን ባለስልጣኑ መመለስ አይችልም፡፡ ምክንያቱም በስምምነቱ መሰረት መሬቱ የጋይንት እንጂ የግለሰቦች አይደለም፡፡ ኢንቨስትመንቱ የተሰጠውም በጋይንት ስም ነው፡፡ እናም ጥያቄያቸውን በህግና አስተዳደር አግባብ አቅርበው መከራከርና ማስወሰን ይችላሉ፡፡ ከዚህ ባለፈ ግን እንደ ባለሃብት መሬቱን በኢንቨስትመንት ወስደው ማልማት የሚችሉበት እድል የለም፡፡

መልዕክት
ከግለሰቧ፣ ከሰነዶች፣ ከአካባቢው ማህበረሰብና ወጣቶች ብሎም በየደረጃው ካሉ አመራሮች ሀሳብና አስተያየት መረዳት እንደሚቻለው፤ ቀደም ሲል በልማት ላይ የነበረ ቦታ በግለሰቦች አለመግባባት ምክንያት ወጣቶችን ያለስራ አስቀርቷል፡፡ ግለሰቧንም ለእንግልት ዳርጓል፤ የአካባቢው ህብረተሰብም የልማት ተቋዳሽ እንዳይሆን አድርጓል፡፡ ሂደቱም እጅጉን የተወሳሰበና የበርካታ ሰዎች እጅ ያለበት መሆኑን መረዳት ተችሏል፡፡ ይህ ሂደት ደግሞ በወቅቱ ተፈትሾ ተገቢው እርምትና ማስተካከያ ካልተደረገበት የልማትና የመልካም አስተዳደር ጥያቄ ከመሆን አልፎ የሰላምና ጸጥታ ችግር ወደመሆን ሊያመራ እንደሚችል ግልጽ ፍንጮች እየታዩ በመሆኑ፤ የሚመለከተው አካል በህግ አግባብ የማያዳግም ምላሽ ሊሰጠው እንደሚገባ ዝግጅት ክፍላችን ያምናል፡፡ በጉዳዩ ዙሪያ ኢንጂነር አምሳልን ለማነጋገር ያደረግነው ጥረት ሊሳካልን አልቻለም፡፡ ስለሆነም ግለሰቡ በማንኛውም ጊዜ ከቀረቡ ሃሳቡን የምናስተናግድ ይሆናል፡፡

አዲስ ዘመን ታህሳስ 8.2011

ወንድወሰን ሽመልስ